Бейорганикалық қосылыстар (оксидтер. Қышқылдар. Незіздер.Тұздар). Олардың жіктелуі. Амфотерлі қосылыстар. Моль. Молярлық масса. Эквивалент. Эквивалент заңы

Қышқылдар дегеніміз - судағы ерітінділерінде сутектің катионына және қышқыл қалдығының анионына диссоциацияланатын электролиттер: HCl  H⁺ + Cl^-

H₃PO₄  H⁺ + H₂PO₄ ^-

H₂PO₄ ^-  H⁺ + HPO₄ ^2-

HPO₄ ^2-  H⁺ + PO₄ ^3-

__________________________

H₃PO₄  3H⁺ + PO₄ ^3-

Негіздер дегеніміз - судағы ерітінділерінде металдың катионына және гидроксидтің анионына диссоциацияланатын электролиттер: KOH  K⁺ + OH^-

Ba(OH)₂  BaOH⁺ + OH^-

BaOH⁺  Ba²⁺ + OH^-

Ba(OH)₂  Ba²⁺ + 2OH^-

Тұздар дегеніміз - судағы ерітінділерінде металдың катиондарына және қышқыл қалдығының анионына диссоциацияланатын: NaNO₃  Na⁺ + NO₃ ^-

Al₂(SO₄)₃  2Al ³⁺ + 3SO₄ ^2-

Ar ж/е Mr -салыстырмалы массасы, өлшемі бірліксіз шама.

1811 жылы Авагадро ашқан заң анықтамасы: кез-келген газдың бірдей көлемінде бірдей жағдайда молекулалар саны тең (бірдей) болады.

Авагадро тұрақтысы :

A ж/е M - Атомдық ж/е Молярлық масса, өлшем бірлігі г/моль.

; m=M; ρ = m

Жеке атомның немесе молекуланың массасының сандық мәнін м.а.б. немесе Авагадро тұрақтысын қолдана отырып, табуға болады:

M_a(Fe)=1,6610^-24г56=9,2910^-23г немесе

Химияның негізгі заңдары

1.Массаның және энергияның сақталу заңы. 1748ж. /.В.Ломоносов/: Химиялық реакцияға қатысушы заттардың массасы өзгермейді.

1905ж. /Эйнштейн/ энергия мен массаның өзара байланысын, тәуелділігін көрсеткен: E=mc , c=310⁸м/с

2. Құрам тұрақтылық заңын 1808ж. /фр.ғалымы Пруст/: кез-келген таза заттың алыну жолдарына қарамастан, сапалық және сандық құрамы тұрақты болады.

3. Еселік қатынас заңы. 1803ж. /ағылш. ғалымы Дальтон/: егер екі элемент бір-бірімен бірнеше молекулалық қосылыс түзетін болса, онда бір элементтің белгілі бір тұрақты массасына келетін екінші элементтің массаларының өзара қатынасы кіші бүтін сандардың қатынасындай болады.

4. Эквиваленттер заңы. 1791ж./Рихтер/: элемент атомдары бірімен-бірі нақты алынған эквиваленттік қатынаста әрекеттеседі.

Эквиваленттік фактор: f = 1/В

f –экваленттік фактор; В-валенттілік

Мысалы. Ваннадидің жоғарғы оксидіндегі эквиваленттік факторы: 1/5

Zn⁺² ионына дейін тотыққанда эквиваленті нешеге тең: 1/2

S^-2 ионы бос күкіртке дейін тотыққанда эквивалентінің мәні қандай: 1/2

Мысалы: элементтің молярлық массасы оның валенттілігіне қатынасымен анықталынады. Су молекуласында:

Al₂O₃ молекуласында:

Эквивалент заңы: Әрекеттесуші заттар массаларының қатынасы олардың эквиваленттерінің молярлық массасының қатынасындай болады.

н/е

Егер әрекеттесуші заттардың мөлшері массамен емес, көлемімен сипатталса (V_(x)), эквивалент өрнегіндегі молярлық масса (Э) эквиваленттің молярлық көлемімен ауыстырылады:

5. Заттың газ күйіндегі заңдары

/Гей-Люссак заңы/ (Р=const):

/Бойль-Мариотт заңы/ (Т=const):

P₁V₁=P₂V₂= ... = P_nV_n=const

Осы екі заңды біріктіре отырып және қалыпты жағдайдағы газдардың күйін P₀, V₀, T₀ деп белгілеп, Клайперон теңдеуін аламыз:

Бұл теңдеуден кез-келген газ көлемін қалыпты жағдайға келтіруге болады:

Қ.ж.: Р₀=101,325 кПа н/се 101325 Па н/се 1 атм. н/се 760 мм сн. бағ.

Т₀=273 К немесе 0⁰С, V₀=22,4 л.

R-универсал газ тұрақтысы:

R₁=8,314Дж/мольК,

R₂=1,987кал/мольград,

R₃=0,082латм/мольград.

n-моль газ мөлшері үшін: ; P₁V₁= nRT н/се -Менделеев- Клайперон теңдеуі.

Мольдік көлем. Газдардың салыстырмалы тығыздығы

Қ.ж. кез-келген газ н/се бу күйіндегі заттың 1 молі 22,4л көлем алады. Ол- молярлық көлем; өлшем бірлігі – л/моль, см³/моль: Vm=22,4 л/моль.

Д – газдың салыстырмалы тығыздығы, өлшемі бірліксіз шама.

Д –сутегі бойынша М_(Н2)=2г/моль немесе ауа бойынша М_ауа=29г/моль анықтайды. Салыстырмалы тығыздығын біле отырып, белгісіз газдың молярлық массасын н/се массасын анықтауға болады: М₁=ДМ₂ немесе m₁=Дm₂

$$$ 168

Реакцияны аяқтап, қорғасынның амфотерлігін дәлелдеңіз:

Pb(OH)₂+2KOH=…+2H₂O

А) H₂PbO₂;

В) K₂PbO₂;

С) PbO;

D) PbO₂;

Е) H₂PbO₃.

$$$ 243

Гидроксидтердің қайсы амфотерлік қасиетке ие болады?

А) Al(OH)₃, Cr(OH)₃;

B) Fe(OH)₂, Fe(OH)₃;

C) Mn(OH)₂, Co(OH)₂;

D) Ni(OH)₂, Bi(OH)₃;

E) Zn(OH)₂, Mg(OH)₂.

$$$ 245

Fe₂(SO₄)₃ тұздың эквиваленттік массасын есептеңіз:

A) 66,7;

B) 56,2;

C) 48,3;

D) 127,9;

E) 63,8.

$$$ 169

Негізгі оксидті көрсетіңіз.

А) BaO;

В) Cr₂O₃;

С) SO₂;

D) Mn₂O₇;

Е) SiO₂.

$$$ 170

Қышқылды оксидті көрсетіңіз.

А) Cr₂O₃;

В) CO₂;

С) Fe₂O₃;

D) K₂O;

Е) PbO₂.

$$$ 171

Амфотерлі оксидті көрсетіңіз.

А) CaO;

В) Al₂O₃;

С) SiO₂;

D) B₂O₃;

Е) SO₂.

$$$ 172

Кальций силикат түзілу реакциясын көрсетіңіз.

А) Ca(OH)₂+HNO₃®…

В) Ca(OH)₂+SiO₂®…

С) CaO+P₂O₅®…

D) Ca(OH)₂+H₂SO₄®…

Е) Ca(OH)₂+CO₂®…

$$$ 173

Көмір қышқыл түзілу реакциясын көрсетіңіз.

А) CuSO₄+Ca(OH)₂®…

В) CaCl₂+AgNO₃®…

С) CaO+H₂SO₄®…

D) CaCO₃+HCl®…

Е) Na₂CO₃+CaCl₂®…

$$$ 174

Темір(III) оксид түзілу реакциясын көрсетіңіз.

А) FeCl₃+NaOH®…

В) Fe(OH)₃+H₂SO₄®…

С) Fe(OH)₃…

D) Fe(OH)₃+NaOH®…

Е) Fe₂(SO₄)₃+CaCl₂®…

$$$ 117

Күштi электролиттi көрсетiңiз.

А) H₂CO₃;

В) H₃PO₄;

С) NaNO₃;

D) Cu(OH)₂;

Е) H₂S.

$$$ 265

Күшті қышқылды көрсетіңіз.

А) H₂SiO₃;

В) H₂SiF₆;

С) H₂CO₃;

D) H₂S;

Е) H₂MoO₄.

$$$ 137

Бейэлектролит затты көрсетіңіз.

А) ZnCl₂;

В) Na₂SO₄;

С) CrCl₃;

D) MnO;

Е) Cu(NO₃)₂.

$$$ 175

Негіздер әрекеттесетін заттардың қатарын көрсетіңіз.

А) SO₃, H₂SO₄, Zn(OH)₂;

В) Ba(OH)₂, КNO₃, Cl₂O₇;

С) H₃BO₃, HCl, KOH;

D) Be(OH)₂, HCl, Na₂O;

Е) N₂O₅, NH₄OH, Cs₂O.

$$$ 176

Қайсы реакция нәтижесінде тұз түзілмейді?

А) тұз+негіз®…

В) негіздік оксид+қышқыл®…

С) қышқылдық оксид+негіз®…

D) қышқылдық оксид+су®…

Е) сілтілік металл+қышқыл®…

$$$ 177

Кай формуланың көмегімен газ көлемін қалыпты жағдайға келтіруге болады.

А) ;

В) ;

С) ;

D) ;

Е) .

$$$ 201

Эквивалент заңын өрнектейтiн теңдеуді көрсетiңiз.

А) ;

В) D=;

С) ;

D) ;

Е) m=nM(x).

$$$ 179

Эквивалент заңының өрнегі:

А) Э=ЕF;

В) ;

С) ;

D) m=ЭQ/F;

Е) .

$$$ 181

Кай формуланың көмегімен молярлық көлемді анықтауға болады:

А) m=M;

В) ;

С) N=N_A;

D) ;

Е) .

$$$ 182

Fe²⁺ және Fe³⁺ иондарды анықтау үшін қолданады:

А) калий перманганат ерітіндісін;

В) тұз қышқылды;

С) калий гидроксидті;

D) лакмусты;

Е) натрий карбонатты.

$$$ 183

Газдың молярлық массасы қандай, егер оның ауа бойынша тығыздығы 1,5 тең болса. М_ауа=29 г/моль.

A) 0,43;

B) 43,5;

C) 4,4;

D) 435;

E) 29.

$$$ 186

Берiлген реакция бойынша Н₃РО₄+Са(ОН)₂=СаНРО₄+2Н₂О фосфор қышқылының эквивалентiнiң молярлық массасын (г/моль) табыңыз:

А) 49;

В) 32,7;

С) 196;

D) 98;

Е) 16,3.

$$$ 187

Газдың ауа бойынша тығыздығы 2,2 тең. Осы газдың салыстырмалы молекулалық массасын табыңыз. М_ауа=29 г/моль.

А) 49;

В) 29;

С) 64;

D) 36;

Е) 56.

$$$ 188

СИ-жүйесiнде зат мөлшерiнiң өлшем бiрлiгi ретiнде не алынады?

А) грамм;

В) г/моль;

С) моль;

D) литр;

Е) л/моль.

$$$ 190

Х заттың эквивалентiнiң молярлық массасының () өлшем бiрлiгi қандай.

А) литр;

В) моль;

С) грамм;

D) г/моль;

Е) см³.

$$$ 191

Сутектiң және оттектiң эквиваленттік көлемдерiн анықтаңыз (қ.ж.)?

А) 11,2 л/моль және 5,6 л/моль;

В) 11,2 л/моль және 11,2 л/моль;

С) 11,2 л/моль және 22,4 л/моль;

D) 22,4 л/моль және 22,4 л/моль;

Е) 22,4 л/моль және 11,2 л/моль.

$$$ 195

Қалыпты жағдайдағы газдың молярлық көлемiн көрсетiңiз.

А) 22,4 моль;

В) 22,4 л;

С) 22,4 г;

D) 22,4 г/моль;

Е) 22,4 г/м.

$$$ 196

Кальций гидроксидiнiң эквивалентінің молярлық массасының мәнiн көрсетiңiз.

А) Mr(Ca(OH)₂)=74;

В) M(Ca(OH)₂)=74 г/моль;

С) m(Ca(OH)₂)=74 г;

D) M(Ca(OH)₂)=37 г/моль;

Е) n(Ca(OH)₂)=74 моль.

$$$ 197

Қай заттың эквивалентiнің молярлық массасы ең аз.

А) H₃PO₄;

В) CaCl₂;

С) O₂;

D) HCl;

Е) KOH.

$$$ 198

Қай заттың эквивалентiнің молярлық массасы ең көп.

А) H₂SO₄;

В) НCl;

С) Н₃РО_4;;

D) NaОН;

Е) Fe(OH)₃.