eltsov-prakt
.pdf3.3. Замена переменных в кратных интегралах |
91 |
нение границы y |
81 |
x |
записывается в виде 9 sin4 |
|
81 |
4 cos4 или, |
|||||
|
4 |
||||||||||
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
после преобразований, |
tg |
|
|
0 |
|
. Переходя |
|||||
3. Поэтому 0 4, |
|||||||||||
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
кновым координатам в подынтегральной функции, получаем 4x 4y
2 4 cos 3 4 sin .
Якобиан перехода (определитель матрицы Якоби, или, что то же са-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
мое, определитель производной матрицы) равен |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 4 9 cos3 |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
y |
|
|
|
|
|
y |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
sin3 |
|
|
144 cos3 |
sin3 |
. Таким образом, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
4 |
|
|
4 |
|
|
|
|
dxdy d |
|
|
4 |
|
|
cos |
|
|
|
4 |
|
|
|
|
sin 144 cos3 |
sin3 |
d |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
x |
y |
2 |
|
3 |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
D |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
144 |
2 |
5 4d cos4 |
sin3 d 144 |
3 |
|
5 4d cos3 sin4 |
|
|
d . |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
Для внутреннего интеграла в первом слагаемом имеем |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
cos4 sin3 d |
|
cos4 1 cos2 |
d(cos ) |
|
|
|
|
cos4 d(cos ) |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
3 |
|
|
|
|
|
|
7 |
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
233 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
cos6 |
d(cos ) |
cos |
|
|
|
|
|
|
cos |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
5 |
7 |
|
|
|
4480 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
0 |
|
|
|
|
|
7 |
|
|
|
|
0 |
2 |
|
5 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
7 |
|
7 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
Для внутреннего интеграла во втором слагаемом получаем |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3 |
|
|
4 |
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
4 |
1 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
d(sin ) |
|
sin |
5 |
|
|
3 |
|
|
sin |
7 |
|
|
|
3 |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
sin |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
cos d |
|
|
sin |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
0 |
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7 |
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
3 |
|
|
|
|
9 |
|
22 |
7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3 |
|
1 |
|
|
|
3 |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
3 |
27 |
3 |
|
117 |
3 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
2 |
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7 |
|
|
5 |
7 |
7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
7 |
|
|
|
|
|
|
4480 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
2 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
233 |
|
|
5 4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
Тогда x |
4 y dxdy 144 |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
d |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
D |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
4480 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9 233 |
|
|
|
117 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
3728 2808 |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
117 |
3 |
|
5 4 |
|
|
|
|
|
|
9 4 |
|
|
4 |
|
|
2 |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
144 |
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
d |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
||||||||||
|
|
|
|
4480 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
280 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
35 |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
92 |
3. Кратные интегралы |
Иногда бывает удобно перейти к криволинейной системе координат, отличной от рассмотренных выше.
3.33. Вычислить интеграл 2x y dxdy, где D — внутренность
D |
|
|
|
параллелограмма со сторонами 3x y 1 0, |
3x y 1 |
0, |
3x 2y 0, |
3x 2y 1 0. |
|
|
|
При расстановке пределов интегрирования в декартовой системе координат приходится разбивать область интегрирования на три. Введение новых переменных по формулам u 3x y, v 3x 2y позволяет проще
вычислить этот интеграл. При этом x |
2u v |
, y u v , и когда точка |
|
3 |
|||
|
|
(x, y) пробегаетпараллелограмм, то u и v меняются в пределах 1 u 1, 0 v 1. Подынтегральная функция в координатах u и v приобретаетвид
|
|
|
|
|
|
4u 2v |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
u v |
|
Определитель матрицы Якоби (якобиан |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2x y |
|
|
|
3 |
|
|
u v |
|
|
|
|
|
3 |
|
|
. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
2 3 |
1 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
J |
|
|
1 |
, |
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
перехода) равен J |
u |
|
|
v |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
1 |
|
1 |
. Тогда |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
y |
|
|
|
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
1 |
|
|
|
|
3 3 |
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
u |
|
|
v |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
1 u v |
|
|
1 |
|
|
|
|
1 |
|
1 |
|
|
|
|
|
1 |
|
2 |
|
1 |
|
|
1 |
1 |
|
1 |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2x y dxdy |
du |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dv |
|
|
|
|
|
|
|
uv |
|
|
v |
|
|
|
|
du |
|
|
|
|
u |
|
du |
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
3 |
9 |
|
2 |
|
|
|
9 |
2 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
D |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
1 |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
u2 |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
1 |
|
u |
|
|
1 |
1 |
|
|
1 |
|
|
1 |
|
|
|
1 |
|
1 |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
9 |
2 |
|
|
2 |
|
|
1 |
|
9 |
2 |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
2 |
|
9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3.34. Вычислить интеграл xdxdy, где D — область, заданная нера-
D
венствами y x, y 4x, xy 1, xy 9. Переписав уравнения прямых
y x, |
y 4x, на которых лежит часть границы области, в форме |
y |
1, |
|||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
||||||
|
y |
4, |
видим, что удобно сделать замену переменных u xy, |
v |
y |
. Так |
||||||||||||
|
|
|
||||||||||||||||
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
||||||||
как данную область можно задать неравенствами x y 4x, |
1 xy 9, |
|||||||||||||||||
то переменные u и v меняются соответственно в пределах |
1 u 9, |
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
1 v 4. Выражая старые переменные через новые, получаем |
|
x |
u |
, |
||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
v |
||
y |
|
|
|
|
|
|||||||||||||
uv . Подынтегральная функция в новых переменных принимает вид |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
x |
|
u |
|
. Якобиан перехода (определитель матрицы Якоби) равен |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
v
3.3. Замена переменных в кратных интегралах |
93 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
u |
|
|
u |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
u |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
J |
|
|
|
x |
|
|
y |
|
2 uv |
2 v3 |
|
|
|
|
|
|
|
u |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
u |
v |
|
|
1 |
. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
v |
|
|
v |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
v |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
u |
|
|
|
|
|
|
|
4 uv v |
4 |
u |
|
|
v3 |
2v |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 u |
|
|
|
|
|
2 v |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
4 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9 |
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
u |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
u2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
2u2 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
Поэтому |
|
|
|
xdxdy du |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dv |
du |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dv |
|
|
|
|
|
|
|
|
du |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
1 |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2v |
|
|
v |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
D |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
1 2v2 |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
2v2 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
u |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
u |
|
|
|
|
u2 |
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
u du |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
du |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
2 |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3.35. Вычислить интеграл |
|
dxdy |
, где D — область, заданная нера- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
2 2 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
D |
|
x y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
венствами |
y 4x2, |
y 9x2, |
|
|
x y2, |
|
|
x 4y2 . Переписав уравнения границ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
в виде |
|
|
y |
|
4, |
|
y |
9, |
|
|
|
x |
|
|
|
1, |
|
|
|
x |
|
|
|
4, видим, что удобно сделать замену |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
2 |
|
|
2 |
|
|
|
2 |
|
|
|
2 |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
u |
|
y |
, v |
|
|
x |
. Тогда |
|
4 u 9, |
1 v 4. Выражая x и y через u и v, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
2 |
2 |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y |
|
|
|
4 |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
получаем x vy , |
u |
|
|
|
|
|
|
|
, y |
v |
|
|
u |
|
y, y |
|
|
|
|
|
|
|
, |
y |
|
|
|
|
|
|
, |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
v2y4 |
|
|
|
|
|
uv2 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
3 uv2 |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
x v |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
3 u2v4 |
|
|
|
|
|
3 u2v |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
Якобиан (определитель производной матрицы, или, что тоже самое, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
матрицы Якоби) равен |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
u |
5 3 |
v |
1 3 |
|
|
1 |
|
|
u |
2 3 |
v |
4 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
J |
u |
|
|
v |
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y |
|
|
|
y |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
u |
|
4 3 |
v |
2 3 |
|
|
2 |
|
|
u |
1 3 |
v |
5 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
u |
|
|
v |
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
u 6 3 v 6 3 |
1 |
u 6 3 v 6 3 |
3 |
u 6 3 v 6 3 |
1 |
u 2 v 2 . |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Подынтегральная функция в новых координатах принимает вид
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
3 u2v4 3 u4v2 u2v2 . |
|||||||||||||
2 |
|
2 |
|||||||||||||
|
x y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
1 |
|
9 |
4 |
|
1 |
9 |
v |
|
14 du |
1 |
|||
|
|
du dv |
|
|
|||||||||||
|
|
||||||||||||||
3 |
3 |
3 |
|||||||||||||
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
4 |
1 |
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
dxdy |
9 |
4 |
1 |
u 2v 2 dv |
|
Тогда |
du u2v2 |
|||||
2 2 |
3 |
|||||
D |
x y |
4 |
1 |
|
9
3 du u 94 5.
4
94 |
3. Кратные интегралы |
Задачи для самостоятельного решения
3.36. В двойном интеграле f(x,y)dxdy перейти к полярнымкоорди-
D
натам и расставить пределы интегрирования, если область D задана неравенствами:
a) 1 x2 y2 4, y x, y 3x ;
|
|
б) y x, y |
3 x, x 3; |
в) y x, y |
3 x, 3x 2y 6; |
||||||||||||||||||||||
|
|
г) x 2y 4, x 4, y 2 ; |
д) x2 y2 4y ; |
е) 2y x2 y2 4y ; |
|||||||||||||||||||||||
|
|
ж) x |
|
y |
|
, |
x2 y2 2x; |
з) y |
|
x |
|
, |
x2 y2 2y ; |
||||||||||||||
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
и) 1 x2 y2 4, x 0, x y 1, x y 1 ; |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
к) 4 x2 y2 16, 1 y 2, x 0 ; л) |
|
4 x2 y2 16, 2 y 1, x 0 ; |
|||||||||||||||||||||||
|
|
м) 4 x2 y2 16, 2 y 1, x 0 ; |
|
н) 4 x2 y2 |
16, x 1; |
||||||||||||||||||||||
|
|
о) 4 x2 y2 16, y 1; |
|
п) 4 x2 y2 16, y 1; |
р) x2 y2 4, x 1. |
||||||||||||||||||||||
|
|
3.37. Вычислить интегралы, перейдя предварительно к полярным |
|||||||||||||||||||||||||
координатам: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
а) |
5x2 4xy dxdy, если |
область D задана неравенствами y 0, |
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
D |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 y2 |
2x ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
б) |
cos x2 y2 dxdy, |
|
если область D задана неравенствами |
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
D |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
x2 |
y2 ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
в) |
ydxdy, |
если область D задана |
неравенствами y 0, x 3, |
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
D |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
x2 y2 |
6x ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
г) |
|
3 x2 y2 |
5 dxdy, |
если область D задана неравенствами y x, |
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
D |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y |
|
x, |
1 x2 y2 16. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
3.38. Вычислить интегралы, перейдя предварительно к одной из обоб- |
|||||||||||||||||||||||||
щённых полярных систем координат: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
x y dxdy, если |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|||||||||||
|
|
а) |
область D задана неравенствами y |
|
x , |
||||||||||||||||||||||
|
|
3 |
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
D |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
36 9x2 4y2 324; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
б) |
16 4x2 y2 dxdy, |
если область D задана неравенствами |
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
D |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4x2 y2 16, x 0, y 0;
3.3. Замена переменных в кратных интегралах |
95 |
|
в) |
|
xydxdy, |
если |
область D задана неравенствами |
y |
2 |
x , |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
3 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
D |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
36 4x2 9y2 |
576; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
ydxdy, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 2 3 |
y 2 3 |
3 |
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
г) |
|
если область D задана неравенствами 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9, |
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
D |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
4 |
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
x 0, |
|
y 0; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
4x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
д) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2y dxdy, если |
область D задана |
неравенствами |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
D |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
1 |
|
x |
|
|
|
|
|
|
y |
2, y |
1 |
x, x 0 . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
6 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
3.39. Вычислить интегралы, подобрав удобную систему координат: |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
а) |
|
12x 3y dxdy, |
если |
область D задана |
неравенствами |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
D |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 x 2y 3, 2 3x y 5 ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
б) |
|
|
|
|
y |
dxdy, |
если область D задана неравенствами 6 3x 2y 12, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
D x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
x y 5x; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
в) |
|
|
dxdy |
, |
|
если область D задана неравенствами x2 y 9x2, |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
D |
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
x y 4x ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
г) |
|
|
|
dxdy |
, |
если область D задана неравенствами |
x3 y 27x3, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
3 3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
D |
|
|
x y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
y3 x 9y3 ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
д) |
|
|
dxdy |
, |
|
если область D задана неравенствами x3 y 8x3, |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
4 |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
D |
|
|
x y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
y2 x 4y2 ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
е) |
|
y2dxdy, если область D задана неравенствами x y 3x, |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
D |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 xy 5; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
ж) |
|
|
|
|
dxdy |
, |
если область D задана неравенствами x y2 |
10x, |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
D |
|
|
xy |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
3x y 5x ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
з) |
|
ydxdy, |
если область D задана неравенством |
|
x |
|
|
|
y |
|
1. |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
D
96 |
3. Кратные интегралы |
3.3.3.Криволинейные системы координат в R3 . Сферическая
ицилиндрическая системы координат
Возможны два обобщения полярной системы координат на случай
пространства R3. Первое из них называется сферической системой коор-
z |
|
|
динат. Положение точки в этой системе коорди- |
|
|
|
нат определяется длиной радиус-вектора точки, |
||
|
|
|||
|
|
|
углом междурадиус-вектором точки и осью OZ, |
|
|
|
|
углом между проекцией радиус-вектора точ- |
|
|
|
y |
ки на плоскость XOY и осью OX. Формулы |
|
|
|
|||
|
|
перехода в координатной форме имеют вид |
||
|
|
|
||
x |
|
|
x cos sin , |
|
|
|
|
|
sin sin , |
|
|
|
y |
|
|
|
|
|
cos . |
|
|
|
z |
В векторной форме эти формулы записываются в виде
x |
|
x( , , ) |
|
cos sin |
|||
|
|
r( , , ) |
|
|
|
|
sin sin |
y |
y( , , ) |
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
cos |
z |
|
z( , , ) |
|
|
( cos sin ) i ( sin sin ) j ( cos ) k.
При этом 0 , 0 2 , 0 . Как и в полярной системе координат, допускается угол выбирать из любого полуинтервала длиной 2 .
Формула перехода к сферическим координатам в тройном интеграле приобретает вид
f(x,y,z) dxdydz f( cos sin , sin sin , cos ) 2 sin d d d .
D |
D1 |
Второе обобщение полярной системы коорди-
нат называется цилиндрической системой коор-
динат. Положение точки в этой системе координат определяется длиной проекции радиус-вектора точки на плоскость XOY, углом между этой проекцией и осью OX, координатой z. Формулыпереходавкоординатнойфор-
x cos ,
ме записываются в виде y sin ,
z z.
В векторной форме то же самое записывается в виде
x |
|
x( , , z) |
|
cos |
|||
|
|
( , , z) |
|
|
|
|
sin |
y |
y( , , z) |
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
z |
|
z( , , z) |
|
z |
( cos )i ( sin )j zk.
3.3. Замена переменных в кратных интегралах |
97 |
При этом 0 < , 0 < 2 , – < z < . Так же как в полярной и сферической системах координат, в цилиндрической системе координат допускается угол выбирать из любого полуинтервала длиной 2 .
Формула перехода к цилиндрическим координатам в тройном интеграле приобретает вид
f(x,y, z)dxdydz f( cos , sin , z) d d dz .
D |
D1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
R |
|
R2 x2 |
0 |
x2 y2 dz , перей- |
|||
3.40. Вычислить интеграл |
dx |
|
|
dy |
|
|
||
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
R2 x2 |
R2 x2 y2 |
|
дя к сферической системе координат.
Область интегрирования есть часть нижней половины шара с центром в начале координат и радиуса R, лежащей в полупространстве x 0.
Поэтому 0 R, |
|
|
|
|
, |
|
|
. |
Далее, |
x2 y2 2sin2 . Следова- |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
2 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
R |
|
|
R2 x2 |
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
R |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
dy |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
d |
|
d |
|
|||||||||||||||
тельно, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 y2 |
dz |
|
|
|
|
2 sin2 |
2 sin d |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
2 |
|
|
|
|
2 |
2 |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
R |
x |
|
|
|
R x |
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
2 |
|
|
|
|
|||||||||||
R |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
4 |
|
2 |
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
d |
|
d sin |
|
d |
|
|
R . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
15 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
2 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
1 x2 |
|
|
a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
3.41. Вычислить интеграл |
|
|
dx |
|
dy |
dz, |
перейдя к цилиндриче- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
0 |
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ской системе координат. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
Область интегрирования есть половина кругового цилиндра радиуса 1, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
лежащая в полупространстве y 0. Поэтому |
0 1, 0 , 0 z a. Сле- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
1 x2 |
|
|
|
a |
|
|
|
1 |
|
|
a |
|
|
|
|
a |
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
dy dz d d dz |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
довательно, |
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
0 |
|
|
|
0 |
|
0 |
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
3.42. Вычислить интеграл y2dxdydz, |
если область D задана нера- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
D |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
венствами z |
x2 y2 , |
|
z 3. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
Область интегрирования есть внутренность |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
прямого кругового конуса z2 x2 |
y2 , лежащая |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
в полупространстве z 0 и ограниченная плоско- |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
стью z 3. В данном случае удобно перейти к ци- |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
линдрической системе координат. Из уравнения
98 |
3. Кратные интегралы |
z x2 y2 при z 3 получаем x2 y2 9. Поэтому проекцией данной ча-
сти конуса на плоскость XOY будет круг радиуса 3 с центром в начале координат. Следовательно, 0 3, 0 2 . Уравнение данной нам час-
ти конуса z x2 y2 в цилиндрической системе координат будет иметь
вид z . Поэтому z 3. Подынтегральная функция в цилиндрической
системе координат примет вид y2 2 sin2 |
. Таким образом, получаем |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
3 |
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
3 |
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
y2dxdydz |
d d |
2 sin2 dz |
|
d d 3 sin2 |
dz |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
D |
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
2 |
|
|
3 |
3 |
|
|
2 |
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
2 |
|
3 |
|
2 |
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
2 |
|
|
|
3 4 |
5 |
|
3 |
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
d |
|
|
|
|
|
z |
|
|
|
|
|
d |
|
sin |
|
|
|
d |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
d |
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
sin |
|
|
d |
|
|
3 |
|
|
|
sin |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
0 |
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
243 2 |
2 |
|
|
|
|
|
243 2 |
1 cos 2 |
|
|
|
243 |
|
|
|
|
sin2 |
|
243 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
sin |
|
d |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
d |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 12,15 . |
||||||||||||||
20 0 |
|
|
20 0 |
|
|
|
|
2 |
|
|
40 |
|
2 |
|
|
40 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
3.43. Вычислить интеграл yzdxdydz, если область D задана нера- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
D |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
венствами z |
|
x2 y2 , |
|
|
x2 y2 z2 4, |
y 0 . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
Область интегрирования есть вырезанная в шаре x2 y2 z2 4 внут- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ренностью конуса z2 x2 |
y2 |
часть, лежащая в пересечении (общей час- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ти) полупространств y 0, |
z 0. Так как область |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
является частью шара, то удобно перейти к сфери- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ческой системе координат. При этом угол |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
принимаетнаибольшеезначение, когда точка лежит |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
на части конуса z x2 |
|
y2 , и оно равно значению |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
arctg1 |
|
. Поэтому 0 |
|
. Проекция облас- |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
ти на плоскость XOY будет часть круга с центром в начале координат и |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
лежащая в полуплоскости y 0. |
Следовательно, 0 . Так как сфера |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
имеет радиус, |
равный 2, то меняется в пределах |
0 2. |
Подын- |
тегральная функция в сферической системе координат примет вид
yz 2 sin sin cos . Таким образом, получаем |
yzdxdydz |
|||||
|
|
|
|
|
|
D |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
2 |
4 |
2 |
|
d d 2 sin sin cos 2 sin d d d 4 sin sin2 cos d
0 |
0 |
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
0 |
0 |
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
2 |
|
5 |
|
|
32 |
4 |
|
|
2 |
|
||||||
d sin sin |
cos |
|
|
|
d |
d sin sin |
cos d |
|||||||||||
|
5 |
|
|
5 |
|
|||||||||||||
0 |
0 |
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
0 |
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3.3. Замена переменных в кратных интегралах |
99 |
|
|
|
sin3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
32 |
|
4 |
|
8 2 |
|
|
|
|
8 2 |
|
|
|
|
|
|
16 2 |
|
|
||||||||||
|
sin |
|
d |
|
sin d |
|
cos |
|
. |
|
|||||||||||||||||||
5 |
3 |
|
|
|
15 |
|
15 |
|
0 |
|
15 |
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
0 |
|
|
0 |
|
|
|
0 |
|
f(x,y, z) dxdydz, |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
3.44. В тройном интеграле |
где D — область, за- |
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
D |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
2 |
2 |
2 |
1 |
x |
2 |
|
2 |
, y 0, |
|
||||||||
данная неравенствами |
1 x |
|
y |
z 9, y |
|
|
|
z |
перейти |
||||||||||||||||||||
|
4 |
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
к сферическим координатам и расставить пределы интегрирования.
Область интегрирования есть находящаяся между сфер x2 y2 z2 1,
x2 y2 z2 9 внутренность конуса y2 14 x2 z2 , лежащая в полупрост-
ранстве y 0. В данном случае лучше перейти к сферическим координатам, предварительно поменяв местами оси OY и OZ, то есть произвести пе-
реход по формулам x cos sin , y cos ,
z sin sin , где —угол между радиус-векто-
ром точки и осью OY, а остальные переменные те же, что и в стандартной сферической системе координат. Наибольшее значение угол принимает
вслучае, когдаточкалежит наповерхности конуса, и оноравно 1 arctg 2,
следовательно, 0 arctg 2. Так какпроекция области на плоскость XOZ есть круг с центром в начале координат, то 0 2 . И наконец, когда точка лежит в области интегрирования, её радиус-вектор изменяется
|
|
|
|
|
|
f(x,y, z)dxdydz |
|
в пределах 1 3. Таким образом, получаем |
|
||||||
|
|
|
|
|
D |
|
|
2 |
|
arctg 2 |
3 |
|
|
|
|
|
d |
|
d f( cos sin , cos , sin sin ) 2 sin d . |
||||
0 |
|
0 |
0 |
|
|
|
|
|
3.45. В тройном интеграле |
f(x,y, z)dxdydz, |
где D — область, за- |
||||
|
|
|
|
D |
|
|
|
данная неравенствами x2 z2 4, |
y2 x2 z2 , |
y 0, |
y 9 x2 z2 , перей- |
ти к цилиндрическим координатам и расставить пределы интегрирования.
Область интегрирования ограничена цилиндром x2 z2 4 с образу-
ющей, параллельной оси OY, конусом y2 x2 z2 и параболоидом враще-
ния y 9 x2 z2 . В данном случае лучше перейти к цилиндрическим координатам, предварительно поменяв местами оси OY и OZ, то есть произвести переход по формулам x cos ,
y y, z sin , где — проекция радиус-век-
тора точки на плоскость XOZ; — угол между этой проекцией и осью OX. Так как проекция области на плоскость XOZ есть круг с центром в начале
100 |
3. Кратные интегралы |
координат радиуса 2, то 0 2 , 0 2. Пересчитывая уравнения гра-
ниц y2 x2 z2 , y 9 x2 z2 в цилиндрические координаты, имеем соот-
ветственно y2 x2 z2 2 cos2 2 sin2 2 , или y и y 9 x2 z2
9 2 cos2 2 sin2 9 2 . Следовательно, y меняется в пределах
y 9 |
2 . Таким образом, получаем f(x,y, z)dxdydz |
||
|
|
|
D |
2 |
2 |
9 2 |
|
|
d d |
f( cos ,y, sin ) dy. |
|
0 |
0 |
|
|
Иногда бывает удобно перейти от декартовых координат к обобщён-
x a cos sin ,
ным сферическим по формулам y b sin sin , либо в более общем виде
z c cos
x a cos sin ,
y b sin sin ,
z c cos .
В векторной форме то же самое записывается в виде
x |
|
x( , , ) |
|
a cos sin |
|
|
||
|
|
r( , , ) |
|
|
|
|
|
|
y |
y( , , ) |
b sin sin |
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
z |
|
z( , , ) |
|
c cos |
|
|
(a cos sin ) i (b sin sin ) j (c cos ) k
для первой замены и в виде
x |
|
x( , , ) |
a cos sin |
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
r( , , ) |
b sin |
sin |
|
|
||||||
y |
y( , , ) |
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
z |
|
z( , , ) |
c cos |
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(a cos sin ) i (b sin sin ) j (c cos ) k
для второй замены.
Угол при этом может быть выбран из любого полуинтервала
длиной 2 . Для первой замены модуль якобиана равен J abc 2 sin , а
для второй — J abc 2 2 sin2 1 sin cos cos 1 .
Первая замена обычно применяется в том случае, когда область есть эллипсоид или какая-то его часть, ограниченная частью поверхности этого эллипсоида.