25. Архітэктура Беларусі ў другой 16 – 18 ст. Выяўленчые мастацтва, тэатр, музыка.

Архітэктура. У 16 ст. на тэрыторыі Бел з’яўляюцца будынкі ў стылі архітэктуры рэнесанса. Для іх характэрны полукруглыя аркі, сіметрычнае размяшчэнне калон, пілонаў, пілястр і т. п. Рэнесансныя архітэктурныя помнікі абавязкова завяршаюцца купалам, маюць нішы і аркадныя галерэі. Самым характэрным архітэктурным помнікам Рэнесанса на тэрыт Бел з’яўляецца сабор у Смаргоні. У 17 ст. ў архітэктуры Бел шырока распаўсюдзіўся стыль Барока. Першы ў РП помнік архітэктуры барока, касцёла езуітаў у Нясвіжы.(3 перыяды: ранняе (канец 16 – 1 - я пал. 17 ст.), сталае (2-я пал. 17 – 1730-я г.) і позняе (1730 – 80-я г.). Для ранняга барока характэрны базілікальны храм з плоскім гал. фасадам, спачатку бязвежавым, потым двухвежавым. Пад час сталага Барока фасад храма стаў толькі двухвежавым, павялічылась колькасць ярусаў у вежах, а таксама колькасць упрыгожванняў на фасадзе. (ратуша ў Магілёве). Позняе барока ў манумент. культавай архітэктуры Бел атрымала назву віленскага барока. Важную ролю ў стварэнні школы віленскага барока адыграла творчасць I. К. Глаўбіца. У архітэктуры Бел класіцызм выявіўся ў 1770-я г. Ён развіваўся паралельна з познім барока, а ў канцы стагоддзя стаў асн. маст. кірункам. Для яго характ спалучэнне заходне-еўрап і рускай культур з мясцовымі мастацкімі традыцыямі. Сярод помнікаў пераходнага стылю Ружанскі і Свяцкі палацы. Станаўленне класіцызму звязана з інтэнсіўным развіццём горадабудаўніцтва. Выяўленчае мастацтва. У др. палове 16 – 17 ст. важную ролю працягваў адыгрываць іконапіс і драўляная скульптура. Але сваё важнае месца пачалі займаць кніжная мініяцюра і гравюра. Усё больш распаўсюджваецца партрэтны жывапіс. Тэатр. Сярод сялян і не багатых мяшчан папулярны былі батлейкі сваеасаблівыя лялечныя тэатры размешчаныя ў скрынях. Акрамя таго забаўлялі народ і скамарохі. Народная драма”, калі сяляне мяшчане ў свой вольны час самі разыгрывалі невялікія сцэнкі і цэлыя спектаклі. Самымі вядомымі спектаклямі былі “Цар Максімільян”, “Цар Ірад”, “Лодка”. У 16 і 17 ст. у многіх навучальных установах дзейнічаў школьны тэатр. У 18 ст. на тэрыторыі Беларусі атрымаў шырокае распаўсюджанне прыгонны тэатр. Кожны паважаючы сябе магнат утрымліваў прыгонную тэатральную трупу, якая давала канцэрты для арыстакратыі. Часта магнаты адпраўлялі вучыцца тэатральнаму мастацтву сваіх прыгонных за мяжу. Музыка. У развіцці музычнага мастацтва вялікая роля належыць каталіцкай царкве. Іменна ў каталіцкіх касцёлах ўсталёўвалісь арганы і утрымлівалісь хоры. Свецкія хоры – капэлы з’явіліся у магнацкіх палацах ў 18 ст.

26. Палітыка царызма ў Беларусі ў канцы 18 – 19 стст.

Сярод гисторыкаў ідуць спрэчкі вакол подзелаў РП. Заходне-русісты разглядюяе як аб’яднанне Бел і Расіі і вырат.заход-рус. народа ад канчатковага апалячвання. Другіе прадст.польская плыні ацэньваюць падзелы РП і папытку царызма на бел.замлях. Трэція пачынаючы з Доўнар-Запольскага разгляд.гету падзею з бел.пазіцій.Насколькі яны паспрыялі станаўленню бел.нац.ідэі і бел.нацыі,настолькі яны і карысны. Бел.нацюгісторыкі неадабраюсь палітыку царызма за русіфікатарство,але прызнаючь што яна вырат.ад апаляч. Пасля 1 падзелу быў увед.новы терыт.падзел. Спачатку было створана бел.ген.губернатарства ў складзе Віц.і Магіл.губерній. Пасля 2 падзелу далуч. Мінская губ. Пасля 3 на далучаных землях стварылі Віенскую, Гродзенскую і Ковінскую губ.і абъяд.іх у Літоўскае ген.губернатарства. Мячцовая шляхта была абавязана прысягнуць Катярыне 2. Тыя хто прынёс прысягу атрымл.правы рус.дваранства. На далуч.землях шляхка склада 9%. Пачаўся разбор шляхты. Шляхта прадстаўляла дак.аб шляхецкам паходжанне,калі такіх не было яна перевод.у падатныя саслоў’і. На терыт.Бел. дзейнічаў статус 1588г., ён прымяняўся ў судах пры разглядзе грамадз., адміністрац. І маёмастных спрэчак. Крымін. справы разгляд.па расійскаму заканад. Палякам прадстаўлялася самая шырокая культ.нац.аўтаномія. Пасля далуч.у 1815г. да рас.імп. герцанства Варшаўскага,палякі атрым.і паліт. Аўтаномію і канстытуцыю,якую ім дараваў Аляксандр 1. Становішча сялян пасля падзелаў значна пагоршылася. У РП прыгоннае права адыходзіла ў гісторыю а ў Расіі яно яшчэ не вычэрпала свае магчымасці і таму там яно было на многа цяжэйшым чым ў РП. Для беларускіх сялян у 1790 г. была ўведзена рэкруцкая павіннасць якой пры Рэчы Паспалітай не існавала. Замест падымнай ўводзілася падушная податак, што вяло да істотнага павялічэння пабораў. Дзяржаўныя землі разам з сялянамі шчодра раздаваліся расійскаім памешчыкам. У гарадах было адменена магдэбургскае права, яго замяніла “Даравальная грамата на правы і выгады гарадоў Расійскай імперыі”, што была ўведзена ў 1785 г. і давалася толькі губернскім і павятовым цэнтрам. Згодна з ёй гаражане выбіралі орган самакіравання гарадскую думу. Яны дзяліліся па ўзроўню багацця на 6 разрадаў. Ад кожнага разраду выбіраўся 1 галосны. Таму дума, якая кіравала горадам фармальна, называвлася шасцігалоснай. Фактычная улада ў горадзе належыла прызначанаму губернатарам гараднічаму. Да 1831г. каталіцкія касцелы, манастыры і навучальныя ўстановы дзейнічалі свабодна. Землі, што належылі каталіцкай царкве, захоўваліся за ёй пры ўмове, што католікі не будуць абарачаць ў каталіцтва праваслаўных. Больш за тое ўплыў каталіцтва ўзмацніўся, што было выклікана пашырэннем тут пазіцый езуітаў. У 1773 папа Рымскі распусціў ордэн езуітаў. Насуперак яго рашэнню Кацярына ІІ выдала ўказ які дазволіў езуітам сяліцца і дзейнічаць ў межах Расійскай Імперыі. Цэнтрам дыслакацыі ордэна стаў Полацк, дзе з 1812 па 1820г. дзейнічала езуіцкая акадэмія. Шматлікае яўрэйскае насельніцтва падверглася дыскрымінацыі. У 1794г. быў прыняты закон аб увядзенні мяжы яўрэйскай аселасці. Згодна з гэтым законам яўрэі маглі сяліцца толькі у межах былой РП і толькі ў гарадах і мястэчках. Акрамя таго, яўрэям дазвалялася займацца толькі рамяством і гандлем. Пасля паўстання 1830 – 1831 гг. царскі ўрад рэзка мяняе сваю палітыку ў Беларусі. Ён бярэ курс на аслабленне шляхты, выкараненне паланізацыі і паслядоўную русіфікацыю краю. “Асобы камітэт па справах заходніх губерняў”.У 1832 г., у сувязі з тым што 2/3 студэнтаў прынялі удзел у польскім паўстанні, быў зачынены Віленскі ўнівер. Крызіс прыгонніцкай сістэмы. Ад высокіх памераў паншчыны і іншых падаткаў сялянскія гаспадаркі прыходзілі ў заняпад. Каб неяк змягчыць крызісныя з’явы царскім урадам былі праведзены рэформы Кісялёва. Яны праводзіліся з 1839 па 1845 гг. Рэформы закранулі толькі дзяржаўных сялян. Іх перасталі здаваць у арэнду, ліквідавалі дзяржаўныя фальваркі, а іх землі перадалі сялянам у арэнду, беззямельных сялян надзялілі чатырма дзесяцінамі зямлі. У 1844г. урад пачаў распаўсюджваць рэформы П. Кісялёва на памешчыцкую веску. Аднак рэформа правалілася. Ёй былі не задаволены ні сяляне, ні памешчыкі. Між тым у краіне складвалася рэвалюцыйная сітуацыя, сталі частымі масавыя ўцёкі сялян ад памешчыкаў. За 1858 – 1860 гады ў беларускіх губернях былі зафіксаваны 42 сялянскіх выступленні. 11 з якіх прыйшлося падаўляць з дапамогай войска. Усё гэта сведчыла аб тым, што феадальна-прыгонніцкая сістэма зжыла сябе, а адмена прыгоннага права стала аб’ектыўнай неабходнасцю.