24. Развіццё адукацыі, літаратуры і навукі ў Беларусі ў др. Палове 16 – 18 ст.

Адукацыя. Найбольшую актыўнасць ў асветніцкай дзейнасці з другой паловы 16 ст праяўлялі ў Бел езуіты. Была створана цэлая сетка езуітскіх школ: у Полацку, Нясвіжы, Оршы, Пінску, Гародні, Наваградку і інш. Пазней езуіцкія школы ў Полацку, Гародні, Менску, пераўтварыліся ў калегіўмы. У 1579 ў Вільні пачала дзейнічаць езуіцкая акдэмія – першая ВНУ у ВКЛ. Брацтвамі называліся нацыянальна-рэлігійныя арганізацыі праваслаўнага насельніцтва, што ўзніклі ў процівагу польска-каталіцкай палітыцы кіруючых колаў РП. Буйныя беларускія брацтвы былі ў Вільні, Магілёве, Берасці, Слуцку, Менску, Пінску, Барысаве, Оршы і інш. Пасля 1623 г. пачалі стварацца пачаткавыя і сярэднія школы пры базыліянскіх манастырах, так званыя бурсы. З 1773 г. пачала працаваць адукацыйная камісія для таго каб стварыць ў РП свецкую(нецарк.)сістэму адукацыі. За 20 гадоў дзейнасці на тэрыторыі Бел камісія заснавала 20 нецарк сярэдніх школ звыш 200 нецарк пачатковых. У навуч установах адукацыйнай камісіі 30 % вучняў былі сялянскія дзеці. У школах гэтых вычылісь і дзяўчынкі. Літаратура. Ян Казімір Пашкевіч напісаў ў 1621. верш “Польска квітнет лацінаю, Літва русчызнаю…” Каб падкрэсліць незалежнасць культурнага жыцця ВКЛ ад Польшы. Шырокую папылярнасць ў тагачасным грамадстве мелі таксама перакладныя творы(Аповесць пра Трышчана, Александрыю, Аповець пра Трою). У гэты час з’явілась і мемуарная літаратура(Філон Кміта Чарнабыльскі і Федар Еўлашэўскі). развівацца летапісанне. Найбольш вядомыя творы гэтага жанру – Баркулабаўскі летапіс і Магілёўская Хроніка, “Хроніка Вялікага княства Літоўскага Рускага іЖамойцкага”, Хроніка Быхаўца і інш. Распаўсюджвалась мода на ўсё ўсходняе. Чым багацейшым быў шляхціц, тым мацней яго адзенне нагадвала касцюм усходняга вяльможы. З Асманскай імперыі і Персіі ў Рэч паспалітую вязецца зброя, тканіны, адзенне. Паэт РП 17 – 18 ст. манах Сімяён Полацкі. Ён скончыў Кіева-Магілянскі калегіўм, выкладаў ў брацкай школе ў Полацку. У 1664 г. пераехаў у Маскву, дзе стаў настаўнікам царскіх дзяцей ў тым ліку і Пятра І. У Маскве ён арганізаваў друкарню і стаў адным з заснавальнікаў Славяна-Грэка-Лацінскуй акадэміі першай ВНУ ў Расіі. (Буквар языка славенска, Псалтыр рыфмаваная, Рыфмалагіён, Віртаград шматкаляровы). У 17 – 18 ст з’явіліся вершаваныя зборнікі песеннай лірыкі на гутарковай беларускай мове, Сярод іх вядомы “Аршанскі”, “Курніцкі”, “Маскоўскі” зборнікі змяшчаюць каля 150 любоўных песняў. Навука.Казімір Семяновіч 1600 – 1651, які знайшоў спосаб стварэння многаступенчатых ракет. У 1650 г. выйшла яго кніга “Вялікае мастацтва артылерыі”. Марцін Пачобут-Адляніцкі вывучаў планету Меркурый, адкрыў невядомае сузор’е. Казімір Лышчынскі 1634 – 1689 г. Напісаў трактат аб неіснаванні Бога за што быў спалны на вогнішчы. У Гародні была заснавана медыцынская школа з 1770 г. яе ўзначаліў Жан Эмануіл Жылібер. Дзякуючы стараням Георгія Каніскага (1717 – 1795) праваслаўе не знікла кнчаткова з тэрыторыі Беларусі. У 1756 г ён заснаваў Магілёўскую духоўную семінарыю.