Тақырып 8. Кәсіпорын (қор) капиталының айналымы мен шеңбер айналымы.

2. Мақсаты

• Экономикалық теория негіздері бойынша білім қалыптастыру

• Экономикалық теория негіздерін оқу барысында ынталандыруды дамыту.

3. Оқыту мақсаты:

• Сабақ тақырыбына сәйкес жаңа түсініктерді меңгеру.

• Капиталдың айналымы мен шеңбер айналымын механизмін ашу.

• Капитал құрылымына талдау жасау.

• Тестік тапсырмалармен және пікір сайыс сұрақтарымен жұмыс жасау дағдыларын қалыптастыру.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары

1. Капиталдың функционалдық формалары.

2. Капиталдың айналымы мен шеңбер айналымы. Өндіріс және айналыс саласындағы капитализацияландыру механизі және факторлары.

3. Негізгі және айнымалы капитал.

4. Физикалық және моральдық тозуы. Капиталдың тиімді көрсеткіштерін пайдалану.

5. Білім берудің және оқытудың әдістері: «Сұрақ-жауап» үлгісіндегі сұхбат, тесттік тапсырмалар (бақылау сұрақтары).

6.Әдебиеттер

1. Шеденов Ө.Қ., Жүнісов Б.А., Байжомартов Ү.С., Комягин Б.И. "Жалпы экономикалық теория" Алматы-Ақтөбе, 2009.

2. Экономикалық теория бойынша практикалық оқу құралы /профессор Жатқанбаевтың жетекшілігімен/ Алматы, 2006ж. 300 бет.

3. Әубәкіров Я.Ә., Байжұмаев Б.Б., Жақыпова Ф.Н., Табеев Т.П. Экономикалық теория курсы - Алматы, 2005.

4. Әубәкіров Я.Ә., Досқалиев С.Ә.,Байжұмаев Б.Б., Жәйшибеков Ж.Қ. Экономикалық теория негіздері. Оқуқұралы - Алматы, Санат, 2004.

5. Есқалиев М.Д., Өткен кезеңнің ойшыл экономистері және қазіргі көзұарас. Алматы, 2004.

6. Экономикалық теория (оқу құралы) С. Әкімбаев, А.С. Баймұхамбетов Астана, 2002ж.

7. Бақылау (тесттік тапсырмалар):

1. Тұрақты капитал деген не? (К.Маркс)

а) физикалық қасиеті бойынша тұрақты

б) өндіріс үрдісінде оның құны өспейді

в) физикалық қозғалмайды

г) пайдалану үрдісінде түрін өзгертпейді

д) барлық аванстық капитал

2. Өзгермелі капитал деген не (К.Маркс)?

а) бір химиялық жағдайдан басқа жағдайға өтеді

б) физикалық қозғалады

в) пішіні, түрі өзгереді

г) қосымша құнды қалыптастыра отырып, пайдалану үрдісінде оның құны өседі

д) пайдалану үрдісінде оның құны кемиды

3. Тұрақты және өзгермелі капиталға бөлудің себебі (К.Маркс):

а) өндіріс процесіне қатысуы әр түрлі

б) ұдайы өндірістегі ерекшеліктері әртүрлі

в) қосымша құнды жасаудағы рөлдері әр түрлі

г) натуралдық нысандары әртүрлі

д) еш айырмашылығы жоқ

4. Қосымша құн қалай пайда болады (К.Маркс)?

а) тауарды өз құнынан жоғары бағада сату арқылы

б) тауар құнынан бағаның ауытқуы арқылы

в) жұмыс күші- тауарды тұтыну арқылы

г) жұмыс күшін өз құнынан төмен бағада сатып алу арқылы

д) өндіріс құралдарын пайдалану арқылы

5. Шекті өнім қалай анықталады?

а) өнімнің өсімшесінің ресурстың өсімшесіне қатынасы арқылы

б) барлық өнім көлемінің ресурстың өсімшесіне қатынасы арқылы

в) жалпы өнімнің өсімшесі арқылы

г) өнімнің өсімі болмаған жағдайда

д) жұмыста машина қолдану арқылы

6. Кез келген өндіріс факторының қосымша бірлігін арттыру арқылы алынған өндірістің өсішесі қалай аталады?

а) ақша түріндегі шекті өнім

б) қосымша тауар бірлігінен алынатын шекті табыс

в) өндіріс факторының шекті өнімі

г) өнімге сіңген еңбек мөлшері

д) натуралды түрдегі шекті өнім

7. Өндіріс факторларының жиынтық шығындары мен өндіріс көлемі арасындағы өзара байланыс қалай аталады?

а) еңбектің өсуі

б) өзіндік құн

в) икемділік

г) сатылу көрсеткіші

д) өндірістік функция

8. Изокванта дегеніміз- .......

а) ұсыныс кестесіндегі бағамен байланысты тауардың саны

б) құндары бірдей еңбек пен капиталдың үйлесуін көрсететін қисық

в) тауардың бағасы мен көлемі арасындағы қатынасты көрсететін қисық

г) белгілі бір өнім көлемін өндіруде пайдалануға болатын өзгермелі ресурстардың үйлесуін көрсететін қисық

д) тауар бағасы мен сраныс мөлшері арасындағы қатынасты көрсететін қисық

9. Изокоста дегеніміз-.....

а) ұсыныс кестесіндегі бағамен байланысты тауардың саны

б) құндары бірдей еңбек пен капиталдың үйлесуін көрсететін қисық

в) тауардың бағасы мен көлемі арасындағы қатынасты көрсететін қисық

г) белгілі бір өнім көлемін өндіруде пайдалануға болатын өзгермелі ресурстардың үйлесуін көрсететін қисық

д) тауар бағасы мен сраныс мөлшері арасындағы қатынасты көрсететін қисық

10. Өндіріс факторларының өнімділігінің кему заңы:

а) уақыт өте жердің өнімділігі төмендейді

б) барлық ресурстар олардың өнімділігінің кемуіне қарай өндіріске тартылады

в) өзге факторлардың шығындарын тұрақты қалдырып, өзгермелі ресурстардың санын арттыру оның шекті өнімін төмендетеді

г) өзгермелі фактордың шекті өнімі көбейеді, ал жалпы өнім төмендейді

д) масштабтың оң әсері байқалады

11. Жалпы өнім бұл-.....

а) өзгермелі шығындар нөлге тең болғандағы өндірістің көлемі

б) өндірістің барлық факторларын қолданудан алынатын өндіріс көлемі

в) өндіріс факторларының тұрақты жағдайындағы өндірістің өсімі

г) қосымша өндіріс факторларын енгізгендегі өндірістің өсімі

д) тұрақты шығындары нөлге тең болғандағы өндіріс көлемі

12. Орташа өнім бұл-

а) тұрақты фактор бірлігін пайдаланудан алынады

б) өндірістің барлық факторларын пайдаланудан алынады

в) өндірістің өзгермелі фактор бірлігін пайдаланудан алынады

г) өндірістің тұрақты факторының қосымша бірлігін пайдаланудан алынады

д) өндірістің өзгермелі факторының қосымша бірлігін пайдаланудан алынады

13. Өндіріс факторының бағасы өскенде, фирма қысқа мерзімде не істеуі қажет?

а) осы фактор санын көп мөлшерде қолдану керек

б) осы фактор санын аз мөлшерде қолдану керек

в) осы фактор санын бұрынғы көлемде қолдану керек

г) өндіріс факторын қолдану оның бағасына қатысты емес

д) өндіріс факторының бағасы оны қолдануға әсер етпейді

14. Капиталдың қорлануы дегеніміз-

а) өндірісті кеңейту үшін қосымша құнның бір бөлігін қолдану

б) қосымша құнның бір бөлігін байлыққа айналдыру

в) қосымша құнның бір бөлігін банк шотында жинау

г) қоймадағы тауарлар

д) мерзімді депозит

15. Тұрақты капитал деген не?

а) физикалық қасиеті бойынша тұрақты

б) физикалық қозғалмайды

в) пайдалану кезінде оның құны өспейді

г) пайдалану үрдісінде түрін өзгертпейді

д) барлық аванстық капитал