Тақырып 10. Өндіріс факторларының нарығы және факторлық табыстардың қалыптасуы

2. Мақсаты:

• Экономикалық теория негіздері бойынша білім қалыптастыру

• Экономикалық теория негіздерін оқу барысында ынталандыруды дамыту.

3. Оқудың мақсаты:

• Сабақ тақырыбына сәйкес жаңа түсініктерді меңгеру.

• Өндіріс факторлары рыногының қызмет ету механизмі туралы білім қалыптастыру.

• ҚР-да рыноктық қатынастардың қалыптасуы мен дамуы жағдайында факторлық табыстарды қалыптастыру мен бөлудің маңыздылығын негіздеу.

• Тестік тапсырмалармен және пікір сайыс сұрақтарымен жұмыс жасау дағдыларын қалыптастыру.

4. Қарастыратын негізгі сұрақтары

1. Өндіріс факторларының нарықтық бағасы өндіріс факторының шекті қосымша өнімі.

2. Пайыз капитал иесінің факторлық табысы ретінде пайда мөлшері.

3. Жалақының мәні, түрлері мен жүйесі.

4. Пайда кәсіпкерлік факторлық табысы ретінде.

5. Жер рентасы мөлшерінің факторлық табысы.

5. Оқытудың әдістері: «Сұрақ-жауап» үлгісіндегі сұхбат, тесттік тапсырмалар (бақылау сұрақтары).

6. Әдебиеттер

1. Шеденов Ө,Қ., Жүнісов Б.А., Байжомартов Ү.С., Комягин Б.И. "Жалпы экономикалық теория" Алматы-Ақтөбе, 2009.

2. Экономикалық теория бойынша практикалық оқу құралы /профессор Жатқанбаевтың жетекшілігімен/ Алматы, 2006ж. 300 бет.

3. Әубәкіров Я.Ә., Байжұмаев Б.Б., Жақыпова Ф.Н., Табеев Т.П. Экономикалық теория курсы - Алматы, 2005.

4. Әубәкіров Я.Ә., Досқалиев С.Ә.,Байжұмаев Б.Б., Жәйшибеков Ж.Қ. Экономикалық теория негіздері. Оқуқұралы - Алматы, Санат, 2004.

5. Есқалиев М.Д., Өткен кезеңнің ойшыл экономистері және қазіргі көзұарас. Алматы, 2004.

6. Экономикалық теория (оқу құралы) С. Әкімбаев, А.С. Баймұхамбетов Астана, 2002ж.

7. Бақылау (тесттік тапсырмалар)

1. Экономикалық пайда ненің айырашылығынан туындайды?

а) жалпы түсім мен өдірістің ішкі шығындары арасындағы айырма

б) жалпы түсім мен өдірістің сыртқы шығындары арасындағы айырма

в) жалпы түсім мен қалыпты пайда арасындағы айырма

г) жалпы түсім мен өдірістің барлық шығындары арасындағы айырма (ішкі шығынсыртқықалыпты пайда)

д) жалпы түсім мен балама шығындар арасындағы айырма

2. Қазіргі экономика ғылымындағы пайда ұғымының мәні:

а) барлық табыстардың жиынтығы: %, жалақы, рента, кәсіпкерлік пайда

б) тек капиталға %

в) қосымша құнның өзгерген түрі

г) новатордың табысы

д) кәсіпкер тәуекелі үшін қоғамның төлемі

3. Өндіріс факторлары нарығында бағаның құрылуы:

а) өндіріс факторларының бағалары тұрақты түрде төмендеп отырады

б) фирма мен сатып алушылардың нақты сұранысы бойынша өзгереді

в) өнім өндірісін арттыруға ықпал етеді

г) өзара алмастыратын және өзара толықтыратын өндіріс факторларының болуын байланысты емес

д) бағалары үнемі өсіп отырады

4. Басқа жағдайлар тұрақты болғанда, өндіріс факторларына сұраныстың икемді болуы:

а) өндірістің арзан факторларын ығыстырып шығарады

б) өндіріс шығындарын жоғарылатады

в) бағалары төмендеп, өндіріс шығындары азяды

г) бағалары өте жоғары болады

д) өндіріс шығындарын төмендетеді

5. Номиналды жалақының сатып алу қабілеті неден көрінеді?

а) жалақы қойылымынан

б) нақты жалақыдан

в) ақшалай жалақыдан

г) минималды жалақыдан

д) мерзімді жалақыдан

6. Мерзімді жалақыға қарсы жалақы түрі қандай?

а) аккордті

б) пайдадан алынатын пайыз

в) келісімді

г) сый ақы

д) дивиденд

7.Еңбекке сұраныс:

а) жалақы мөлшерімен тікелей байланысты

б) еңбекпен өндірілген өнімнің ұсынысымен тікелей байланысты

в) машина мен құрал – жабдықтарға сұраныспен анықталады

г) осы еңбекпен өндірілетін өнімге сұраныспен анықталады

д) еңбек сапасымен аынқталады

8. Жер рентасының пайда болуының алғы шарты не?

а) жерді жалға беру.

б) жердің құнарлылығы

в) жердің экономикалық құнарлылығы

г) жерге сұраныс

д) жердің ұсынысы

9. Жер бағасы қалай анықталады?

а) жер құнымен

б) жер рентасының көлемімен

в) қарыз пайызымен

г) пайыз және жер рентасының көлемімен

д) жоғарыда айтылғандардың жиынтығымен

10. Жердің табиғи сапасы қай рента түрімен байланысты?

а) абсолютті рента

б) дифференциялдық рента 1

в) дифференциялдық рента 2

г) дифференциялдық рента 1 және 2

д) жалдық төлем

11. Нарық экономикасында жалақы қойылымы қалай анықталады?

а) еңбек нарығындағы сұраныс пен ұсыныстың ара қатынасы арқылы анықталады.

б) білікті жұмысшыларды жалдайтын фирмалар арасындағы бәсеке арқылы анықталады

в) білікті жұмысшылардың жұмыс орнын таңдау еркіндігімен анықталады

г) мемлекет пен кәсіподақтың реттеуі арқылы анықталады

д) кәсіпкерлердің ассоциациясы арқылы анықталады

12. Нақты жалақы –

а) жұмысшы мен оның жанұясының өмір сүруге қажетті заттарының сомасы

б) жұмысшы күшін ұдайы өндіру үшін қажет тауарлар мен қызметтердің саны

в) номиналды жалақыға сатып алуға болатын тұтыну құндарының сомасы

г) жұмысшыға төленген ақшалай төлем

д) біліктілікті арттыру мен қайта дайындауға жұмсалынған ақша сомасы

13. Дифференциялды II рентаның пайда болуының шарты қандай?

а) жер телімдерінің құнарлылықтарының әртүрлілігі

б) жердің нарықтан әртүрлі қашықтықта орналасуы

в) жерге салынған қосымша капитал өнімділігінің әртүрлілігі

г) жер телімдерінің табиғи ерекшеліктері

д) өндіріс құралдарына жеке меншік

14. Қарыз капиталы мен өсімқорлық арасында қандай ортақ байланыс бар?

а) пайыз түрінде пайда алады

б) қарыз алушы – өндірістік емес тұтыну мақсатында әрекет ететін танымал ысырапшы

в) шағын тауар өндіруші

г) қарыз алушы – пайда алушы капиталист

д) олар қарыз алушы үшін де, қарыз беруші үшін де капитал

15. Қоғамның әлеуметтік – экономикалық даму көрсеткіші:

а) жан басына шаққандағы ЖҰӨ

б) жан басына шаққандағы ұлттық табыс

в) жан басына шаққандағы ұлттық байлық

г) таза ұлттық табыс

д) жалпы ішкі өнім