8. Білім беру жүйесіндегі нормативтік құжаттарға сипаттама беріңіз

Қазақстан Республикасының білім беру жүйесіндегі нормативтік құжаттарға сипаттама.

1. Қазақстан Республикасының “Білім туралы” заңы.

2. Білім беруді ұйымдастыру жүйесі.

1999 жылы 7 маусымда Қазақстан Республикасының “Білім туралы” заңы қабылданды. Заң білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың төмендегідей негізгі қағидаларын орнатты:

1. ҚР азаматтары білім алуға тең құқылы.

2. Әрбір азамат үшін интеллектуальдық дамуы мен психофизиологиялық және жеке бастарының қажеттілігіне сәйкес, білімнің барлық саласының қолжетерлік болуы.

3. Білімнің зайырлылығы.

4. Жеке тұлғаның білімнің және дарынының дамуына жағдай жасау.

5. Оқыту мен тәрбиелеудің бірлігі, білім алу жүйесінің үздіксіздігі.

6. Білім беру ұйымдарының меншік түріне, оқыту мен тәрбиелеу түріне, бағыттарына байланысты әртүрлі болуы.

7. Білім беру ұйымдарының өкілеттілігі және оны басқарудың демократиялық бағытта болуы.

8. Білім беру ізгілікті, әрі дамыту бағытын ұстануы керек.

9. Білімнің ғылыммен, өңдіріспен байланысы.

10. Оқушыларды кәсіптік бағытқа бейімдеу.

11. Білім беру саласының информатикаландырылуы.

Заң орта және бастауыш кәсіптік, сондай-ақ конкурстық негізде орта кәсіптік ақысыз білім алуға кепілдік береді, егер азамат осы деңгейлердің әрқайсысынын бірінші рет білім алса. Білім бағдарламалары үздіксіз және сабақтастық қағидалар негізінде білім берудің төрт деңгейін: мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту 1-6 жас аралығында мектепке дейінгі оқыту орындарында немесе отбасында жүзеге асады. Мектепке дейінгі ұйымдарда, мектепте немесе отбасында 5-6 жасар балалар міндетті түрде мектепке дайындау жүргізілуі тиіс. Орта білім – жалпы орта (бастауыш, негізгі, орта) немесе кәсіптік (бастауыш, орта) білімді қамтиды.

Қазақстан Республикасы, білім беру жүйесі Заң бойынша білім беру ұйымдарының, оқыту бағдарламалары мен әр деңгейдегі мемлекеттік білім беру стандарттары, басқару орындары мен оларға бағынышты ұйымдардың өзара байланысы негізінде құрылады. Білім беру жүйесінің негізгі міндеті ретінде білім алу жеке тұлғаның дамуы мен кәсіби қалыптасуы ұлттық және жалпы азаматтық құндылықтар, ғылым мен техника жетістіктері негізінде қалыптастыруға қажетті жағдай жасау көзделді. Білім беру жүйесінің төмендегідей жаңа міндеттері айқындалды:

• оқыту бағдарламаларының жүзеге асыруына жағдай жасау;

• жеке тұлғаның шығармашылық, рухани және физиологиялық мүмкіндіктерін дамыту, салауатты өмір салты мен адамгершіліктің берік негізін қалыптастыру, жеке даралық қасиетті дамытуға жағдай жасау арқылы ақыл-ойын байыту;

• отан сүйгіштік пен азаматтылыққа өз Отаны деген сүйішпеншілікке, мемлекеттік рәзімдерді құрметтеуге, халық дәстүрлерін сыйлауға, конституцияға, қоғамға қарсы жасалған кез-келген іс-әрекетті болдырмауға тәрбиелеу;

• республиканың қоғамдық-саяси, экономикалық және мәдени өміріне белсенді атсалысуға, жеке адамның өз құқықтары мен міндеттеріне саналы көзқарас қажеттілігін қалыптастыру;

• әлемдік және отандық мәдени жетістіктерге қатыстыру;

• білім беру ұйымдарының дербестігі мен өзін-өз билеу құқын және білім беруді басқару міндеті мен демократияландыру ісін кеңейту;

• оқытудың жаңа технологиясын еңгізу, білімді информатизациялау, халықаралық коммуникация жүйесіне шығу;

• еңбек рыногында бәсекелсе алатын жоғары дәрежелі жұмысшылар мен мамандарды даярлау және қайта даярлау;

• жұмыссыздарды қайта оқыту мен қайта даярлау;

• білім беру ұйымдарының түрлі қызметкерлерінің қарқынды дамуына көмектесу.

Білім беру мекемелері төмендегіндей бөлінеді:

• мектепке дейінгі, мектептен тыс, арнайы және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар мен жетім балалар мекемелері;

• оқыту бағдарламаларын жүзеге асыратын оқу орындары жалпы орта, бастауыш кәсіптік, орта кәсіптік, жоғары кәсіптік, жоғары оқу орнынан кейінгі кәсіптік және қосымша кәсіби білім беру;

• жалпы білім беретін мектеп, ол негізгі және қосымша жалпы білім беретін үш сатылы бағдарламаларды жүзеге асырады;

• гимназия негізгі және қосымша оқыту бағдарламасын жүзеге асырады, оқушылардың қабілеті мен икемділігіне байланысты арнайы, терең, кәсіптік оқытуды көздейді;

• лицей кәсіптік бағытталған оқушыларды оқытуды жүргізетін, негізгі және қосымша бағдарламаларды жүзеге асырады;

• жалпы орта, бастауыш кәсіптік оқыту бағдарламаларын жүзеге асыратын әр түрлі бағыттағы кәсіби жұмысшыларды дайындауды қамтамасыз ететін кәсіптік мектеп;

• кәсіптік лцей, жалпы орта, бастауыш кәсіптік оқыту бағдарламаларын жүргізетін және жоғары деңгейдегі маман жұмысшыларды дайындайды;

• колледж, орта кәсіби білімді мамандарды дайындайтын бағдарламаны жүргізеді.

Жоғары білімді халық шаруашылығының түрлі салаларының мамандарын жоғары оқу орындары дайындайды; университет, академия, институт, сондай-ақ консерватория, жоғары училище, жоғары мектеп. Университеттер мен академияларда және ғылыми мекемелерде жоғары дәрежелі ғылыми және ғылыми педагогикалық мамандарды даярлайтын магистратура, аспирантура, докторнатура қызмет ете алады. Жоғары дәрежелі ғылыми-педагогикалық мамандарды даярлайтын әскери орындарында ол – адъюнктура деп аталады. Жоғары оқу орнынан кейінгі терең медициналық білімді интернатура камтамасыз етеді.

Оқу орындарында жүргізілген оқыту бағдарламалары жалпы және кәсіптік болады.

Жалпы білім беретін бағдарламалар жеке адамның мәдениетінің қалыптасуын, оның қоғам мен өмірге бейімделуін, кәсіпті таңдауын және таңдаған мамандығын меңгеруін шешуге бағытталады.

Заң білім беру жүйесіндегі орталық және жергілікті атқару орындарының қызметін реттейді. Көрсетілген басқару орындары білімді беруді дамыту бағдарламаларын құрастырады және оны жүзеге асыру шараларын жүргізеді: мамандарды дайындау тапсырысын бекітеді; меншік түріне және бағыныштылығына қарамастан, білім беру ұйымдарына лицензиялар береді; оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдары, шығаруға арналған дайындық жұмыстарын ұйымдастырады; білім беру саласындағы заңның жүзеге асуын және білім берудің мемлекетті стандарттарының жүргізілуін бақылайды. Білім беру мекемелерінде бес жылда бір рет аттестация жүргізіледі; мемлекеттік білім беру мекемелерін материалдық-техникалық жағынан қамтамасыз етеді.

Қазақстан Республикасының білім беру жүйесіндегі нормативтік құжаттарға сипаттама.

1. Білім берудің мемлекеттік стандарттары.

2. Білім беру жүйесін дамытудың негізгі факторлары.

Оқу орындарындағы ең маңызды нормативті құжаттардың бірі – білім берудің мемлекеттік стандарттары болып табылады, солардың негізінде жалпы және кәсіптік білім беру бағдарламалары жасалады. Стандарттар білім беру мекемелерінің барлық түріне міндетті болып саналатын және білім беру ісінің әрбір деңгейінің мазмұнына қойылатын талаптарды, оқушылар мен тәрбиеленушілердің оқыту жүктемелерінің көлемін, білім сапасын тексеретін мемлекеттік бақылау орындарының ережелерін, оқу бағдарламаларының орындалғанын дәлелдейтін құжаттарды анықтайды.

Білім берудің мемлекеттік стандарттарының негізгі қызметтері – азаматтардың толық білім алуы мен оның сапасын жоғарлатуы, Республикадағы оқыту кеңістігі бірлігі қызметтерін сақтау, білімнің гумандық қызметтері және оны басқару болып табылады. Білім берудің мемлекеттік стандарттары төмендегідей талаптарға жауап береді:

• білім алушылардың мүмкіндіктері мен қажеттіліктерін, жалпы мәдени ортаның жағдайын ескеру;

• нәтижесін дұрыс мөлшерлеу;

• білім беру салаларының және сатыларының сабақтастық стандарттарының ережелерін бұзбау;

• жеке тұлғаны дамыту міндеттеріне сәйкес әрбір мектеп сатыларының ерекшеліктерін ескере отырып, білім мазмұнымен қамтамасыз ету;

• білім мазмұнының оңтайлы түрін көрсету;

• оқушы жастардың қызығушылығы мен бейімділігіне сәйкес мемлекеттің, аймақтық, мектептердің білім мазмұнын көрсету;

• мектеп оқушыларының оқу жүктемесін мөлшерлеуге көмектесу;

• тексеру жағдайында жылдам қызмет көрсету.

Білім беру стандарттары оқу жоспарлары мен бағдарламаларын негізге алады. Оқу жоспары белгілі бір оқу орындарында оқытылатын оқу пәндерінің құрамын, оларды оқыту барысы мен ретін, әрбір пәнге берілген сағат санын анықтайды. Базалық оқу жоспары барлық оқушы жастар үшін ұсынылатын міндетті мемлекеттік білім беру стандартының негізгі деңгейі болып табылады. Қазақстан Республикасы білім берудің мемлекеттік стандартында вариативті оқу жоспары үшін мынадай сағаттар қарастырылған:

• таңдаған сабағы бойынша: бірінші сынаптар үшін аптасына 2 сағат және екінші-төртінші сыныптар үшін аптасына 3 сағат;

• факультативтер: 5-9 сыныптар үшін аптасына 5 сағат;

• кәсіби пәндер: 10-11 сыныптар үшін аптасына 8 сағат;

• қолөнер курстары: 10-11 сыныптарға аптасына 4 сағат;

• таңдауы бойынша курстар: 10-11 сыныптарда аптасына 5 сағат.

Білім мазмұны оқушы жастардың алуға тиісті білімі, дағдылары оқу бағдарламасында көрсетілген оқу жоспарына сәйкес анықталады. Оқу бағдарламасында әрбір пәннің мақсаты мен міндеттері; пәннің сипаты мен құрылысы және пәнаралық байланысы; оның мазмұнының бірізділігі көрсетіледі. Оқу бағдарламаларының құрымы негізінен екі түрге бөлінеді. Бағдарламада әр жылдарда оқу пәндерінің кейбір бөлімдерін қайталап оқу көзделеді.

Қазақстан Республикасындағы орта білімді дамыту концепциясы маңызды нормативтік құжат болып табылады. Онда білім беру саласының жағдайына сыни тұрғыда баға берілген. Концепция білім берудің басты үш мақсатын (шығармашылық, дүниеге көзқарас, терең білім) алуға қояды және мектептегі оқу-тәрбие процесінің негізгі мақсатын айқындайды. Қазақстан мектептерінің қызметіндегі басты бағыт оқушылардың білім, білік, дағдыларын біртіндеп қалыптастыру және олардың талдау, логикалық ойлау қабілеттерін дамыту болып табылады. Осыған байланысты концепция білім берудің әрбір кезеңінің негізгі мақсаттарын анықтайды:

• мектепке дейінгі оқыту мен тәрбие: мектепке дейінгі білім беру бағдарламаларына орай білім алуда балалардың тең дәрежелі мүмкіндікке ие болуын қамтамасыз ету;

• жалпы орта білім: азаматтардың міндетті жалпы орта білім алуына және оның сапалы болуына конституциялық құқықпен қамтамасыз ету;

• бастауыш және орта кәсіптік білім: бастауыш орта кәсіптік білім беру орындарын бітірушілердің еңбек рыногында бәсекеге жарамдылығын қамтамасыз ету, сонымен бірге үлкендерді кәсіби даярлау мен қайта даярлаудан өткізу;

• жоғары және жоғары оқу орындарынан кейінгі білім: орта мектепті, бастауыш және орта кәсіптік оқу орындарын бітірушілерді кәсіби дайындауға, жоғары оқу орындарын бітірушілерді қайта даярлауға жағдай жасау.

Концепция еліміздегі білім беру жүйесінің одан әрі дамуын қарастырады. Бұл қадамдағы бағытты 2000 жылдың қыркүйегінде еліміздің Презинденті бекіткен мемлекеттік «Білім» бағдарламасы көрсетеді. Бағдарлама жалпы орта білім саласында мынадай негізгі міндеттерді көрсетеді:

• мектеп жасындағы барлық балаларды оқумен қамту;

• мемлекеттік жалпыға міндетті орта білім стандарттарын жүзеге асыру;

• оқыту әдістері мен мазмұнын жақсарту арқылы мектептердегі білім сапасын арттыру;

• педагогтар мен оқушы жастардың денсаулығын сақтау шараларымен қамтамасыз ету.

Бағдарламада тәрбиелеу жүйесін жетілдірудің мақсаттары анықталған: тәрбиеленушілердің бойында қазақстандық патриотизм, адамгершілік және жалпы азаматтық құндылықтарды қалыптастыру. Бұл орайда төмендегідей міндеттер айқындалды:

• оқу орындарында оқушы жастарды этномәдени ерекшеліктерін ескере отырып, тәрбиелеудің тиімді жүйесін құру және еңгізу;

• балалар мен жастардың қоғамдық ұйымдарын дамытуды қолдау;

• қосымша білім беретін мектептен тыс ұйымдардың жүйесін сақтау және одан әрі дамыту;

• тәрбие ісімен айналысатын басқару орындарының қызметкерлерін, академиялық топтардың жетекшілерін, сынып жетекшілерін қайта тәрбиелеу;

• балалардың бақылаусыз жүруі және қылмысына, құқық бұзуына қарсы шара қолдану істерін жүзеге асыру.

Мемлекеттік «Білім» бағдарламасы оны жүзеге асырудың жолдарын анықтайды: білім мазмұнының демократиялық және гуманистік бағытта жаңаруын, оқушы жастардың сапалы білім алуға ұмтылуын; оқу-әдістемелік құралдар мен оқулықтарды жетілдіру; білім беру саласының қызметкерлері мен оқушы жастарды әлеуметтік қорғауды күшейту; мұғалімдердің жалақасын көтеру арқылы әлеуметтік рөлі мен беделін жоғарлату.

Жоғарыда көрсетілген нормативтік құжаттарда тілдерді үйрену мәселесі маңызды орын алады. 1997 жылы қабылданған «Қазақстан Республикасындағы тілдер туралы» Заңы мен Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңда елімізде мемлекеттік тіл - қазақ тілі, ұлтаралық тіл – орыс тілі деп көрсетілген. Тілдер туралы заңды дұрыс жүзеге асыру үшін: халыққа мектептер мен оқыту тілін таңдауға кең құқық берілуі; Республиканың барлық мектептері мен мектепке дейінгі оқыту орындарында мемлекеттік тілдің пән ретінде тереңдетіліп жүргізілуі; орыс тілін жан-жақты оқытуға қажетті жағдай жасау; мектептер қос тілді меңгерген мұғалімдермен қамтамасыз ету керек.

9. Жоғары мектептегі педагогикалық зерттеу әдістеріне сипаттама беріңіз

Педагогикалық шеберлік туралы түсінік.

Педагогикалық шеберлік үнемі жетіліп отыруды қажет ететін балаларды оқыту мен тәрбиелеу өнері. Ол өнерге балаларды сүйетін және өз қалауымен жұмыс істейтін әр педагогтің қолы жетуі мүмкін. Педагог – өз ісінің шебері, жоғары мәдениетті, өз пәнін терең меңгерген, ғылым мен өнердің тиісті салаларынан хабардар, жалпы, әсіресе балалар психологиясының мәселелеріне қанық, оқыту мен тәрбиенің әдістемесін жетік игерген маман. Педагогикалық шеберліктің тағы бір көрінісі – мұғалімнің шығармашылық іс-әрекеті, яғни оның тұлға ретінде жеке-даралығы және адамның индивид ретіндегі кейбір ерекшеліктерінің өзгеріске ұшырауы. Осыдан шығарар қорытындымыз: әрбір педагог мұғалім мамандығын таңдап алған соң, ол жауапкершілігін бірге ала жүруі керек. Ұстаз өз пәнін ғана емес, дүние сырын, қоғамдағы өзгерістерді, адам мінездерін, өнердің қуат әсерін білетін жан болуы қажет. Педагогикалық шеберлік – ұстаздық талантпен тығыз байланысты. К.Д.Ушинский: «Педагогика теориясын қаншама жетік білгенмен, педагогикалық әдептің қыр – сырын меңгермейінше бұған оның оның қолы жетпейтіндігін», – айтады.

Педагогикалық шеберліктің негізгі өлшемдері (мақсатқа лайықтылық, шығармашылық,үйлесімділік)

Педагогикалық шеберлік – тек қана мұғалімнің жалпы, жан – жақты және әдістемелік сауаттылығы ғана емес, ол – әр сөзді оқушылырға жеткізе білу, олардың толық қабыл алуы. Ұстаздық шеберлік: 1) мұғалімнің өмірге көзқарасы, оның идеялық нанымды, моральды бойына сіңірген адам екендігі; 2) пәнді жетік білген, ойын толық жеткізетін және оқушылардың бойында әдеп, әдет, дағды сияқты моральдық нормаларды сіңіре білгендігі; 3) оқыту мен тәрбиелеудің әдіс – тәсілдерін меңгерген, білгенін қызықты да, тартымды өткізе алатын, педагогикалық әдеп пен талантын ұштастырған адам ғана шеберлікке ие болады. Педагогикалық шеберлікте педагогикалық техника деп аталатын мәселеге мән беріледі. Мұғалім әр сөзін дұрыс сөйлеп, нық айтуы тиіс, оның жүріс – тұрысы, қозғалысы, отырып – тұруы оқушыларға ерсі болмайтындай дәрежеде болуы керек.

Педагогикалық шеберлік компоненттері және оларға сипаттама

 Педагогикалық  техника  негіздерін  білу-  қарым-қатынас  жасау  тнхнологиясын  игерудің  қажетті  шарты.  А. С. Макаренко: «Мен  тек «бері  кел»  деген  сөздерді  15-20  түрлі  реңмен  айта  білгенде,  бет  әлпетімнің,  тұрған  тұрысымның,  дауысымның  20  түрлі  қылып  өзгертуді  үйренген  кезде  ғана  өзімді  нағыз  шебер  деп  есептей  бастадым.  Бірақ,  маған  біреу  осыдан  кейін  келмесе  де  және  не  керек  екенін  сезбесе  де  мен  қорыққан  жоқпын»,-  деп  жазған болатын.  А. С. Макаренконың  айтқан  бұл  ойынан  педагогикалық  техниканың  білі,  дағдыларының  қатарында  ең  маңызды  тәрбиелеу  құралдарының  бірі  мұғалімнің  сөз  сөйлеу  шеберлігінің  дамуы  екенін  байқаймыз.  Егер  педагогикалық  техниканың  көптеген  білік,  дағдыларын  бір  топқа  біріктіретін  болсақ,  онда  мұғалім  шеберлігінің  бұл  маңызды  компонентінің  құрылымы  төмендегі  жалпы  біліктерімен  сипатталады:  сөз  саптау  білігі,  бет  әлпетінің  өзгеруі  және  пантомималық  өзгеруінің  айқындылығы,  өзінің  психикалық  жағдайын  басқара  білуі  және  эмоцианалдық-шығармашылық  жағдайын  қолдай  білуі,  актерлік-режиссерлік  біліктер,  осының  барлығы  тәрбиеленушілердің  ойына,  сезіміне  әсер  етуіне,  дүниеге  деген  эмоционалдық-құндылық  қарым-қатынас  тәжірибесін  бере  білуге  мүмкіндік  береді.

18. Жоғарғы оқу орыңдағы дәріс түрлері  

Дәрісті даярлау мен оны оқу оқытушыдан терең білім мен сабаққа әзірленуге деген шығармашылық күшті, эмоциялық, ақыл-ой, тіпті дене бітімі жағынан мықтылықты, педагогикалық шеберліктің жоғары қырларын талап етеді. Егер оқытушыға эмоционалдық икемділік тән болып диалогтік үлгіде жұмыс істей алатын болса өте жақсы. Оқытушының осындай коммуникативті іс-әрекеті студенттер іс-әрекетін ұйымдастыруға, олардың мінез-құлқына, белсенділіктерінің артуына оңды ықпал етеді.  Тұтасымен алғанда дәрістік сабақтар студенттер алдына ең алдымен болашақ кәсіптік іс-әрекеттерінің теориялық кіріспесіне жол салып, содан кейін практикалық жағынан қолдануға үйретуді мақсат етеді. Дәрісті дайындау мен өткізудің әдістемелік аспектілеріне тоқталайық.  Дәріс құрылымы оның мақсатымен анықталады. Дәстүрлі түрде дәріс құрылымын кіріспе, негізгі бөлім және қорытынды деп ажыратамыз. Олардың өзара қатынасы мынадай болу керек: кіріспе –дәрістің жалпы көлемінің 10%, негізгі бөлім – 80%, қорытынды – 10%.  Кіріспе тақырыптан, мақсаты мен қарастырылатын сұрақтарынан және әдебиет тізімінен тұрады. .  Осылайша, дәрістің маңызды бөлігі кіріспе болып саналады, оның дұрыс әрі айқын ұйымдастырылуынан дәрістің бүкіл барысы анықталады.  Дәрістің негізгі бөлімі 3-4 сұрақты қамтып, жекелеген сұрақтарды студенттердің өздеріне жеке меңгеруге беріп, әдебиет тізімін көрсету керек. Негізгі бөлімде қарастырылатын мәселенің негізгі жақтарын ашып көрсетіп, ғылыми түсініктерге нақтылы анықтама беріп, қарастырылып отырған педагогикалық құбылыстың мәнін ашып, оларды жіктеп, бұл белгілерді игеру жолдарын студенттерге көрсету қажет.  Дәрістің негізгі бөлігін беру барысында студенттерді ынталандырып және оқу-танымдық белсенділіктерін арттырып отыру үшін әр түрлі әдістер мен тәсілдерді (әңгіме, қызықты оқиға, астарлы әңгіме, әдеби туындыдан үзінді, мысалдар келтіру, проблемалық сұрақтарды қою, көрнекі құралдарды пайдалану, презентация көрсету және т.б.) қолдану маңызды.  Осылайша, дәрістің негізгі бөлімінде ғылыми және оқу ақпаратының біршама бөлігі беріледі, сондықтан оқытушы материалды жүйелі түрде құрып, ең бастысы, өзекті жақтарына көңіл аудартып, дәрістің әр сұрағын тиянақтап отырса болғаны.  Қорытынды дәріс сабағының құрамдас бөлігі болып табылады. Осы кезеңде жинақтау жасалып, негізгі ойлар түйінделеді, бүкіл тақырып бойынша жалпы қорытынды жасалады.  Осылайша, дәрістің үш бөлігі тұтас бір құрылым болып шығады. Дәріс сапасы оған мұқият, тиянақты дайындалуға байланысты. Осыдан келіп дәріс оқу кезеңдеріне дайындық туындайды.  Бірінші қадам. Дәріс тақырыбы мен мақсатын айқындау.  Дәріс сабағының тақырыбы жұмыс оқу бағдарламасы бойынша анықталады. Мақсатты қою барысында мамандық ерекшелігін, аталған тақырыптың жалпы курстың жүйесінде орнын есепке алу керек. Тақырыпты дұрыс құру дәрістің типі мен студенттер категориясына байланысты (курс, мамандық, жас мөлшерлері). Оқу үдерісінде білім берушілік, дамытушылық, тәрбиелік мақсаттары жүзеге асатыны белгілі, сондықтан осы мақсаттардан теңбе-тең қызметтер туады, олар есепке алына отырып, дәрістің мақсаттарына жетуге көмектеседі.  Екінші қадам. Уақыт қорын анықтау.  Әр тақырыпты оқуға кеткен уақыт оқу жоспары мен жұмыс оқу бағдарламасы тақырыптарымен анықталады. Қажетті ақпарат көлемі сабақ уақытының аясына сыятындай етіп, дәрістегі оқу материалын жүйелеу керек. Сонымен қоса, артық уақыт қалған жағдайда қолданатын қосымша материалды да алдын ала даярлап қойған жөн.  Үшінші қадам. Дәрістік курс мазмұны үшін теориялық және фактілік материалды іріктеп алу.  Жоғары оқу орны тәжірибесінде дәрістік материалды іріктеудің әр түрлі критерийлері бар. Олар:  -ақпараттың ғылымилығы;  -қазіргі заманға лайық ғылыми материалды жүйелеу және әдістемелік жағынан қайта өңдеу;  -теориялық ережелердің аргументтелуі;  -алғашқы дереккөздер мен құжаттар мәтініне сілтеме жасау;  -оқу ақпаратын нақтылы аудиторияға (мамандық, курс, жас мөлшері) бейімдеу.  Төртінші қадам. Дәріс конспектісін жазу.  Дәріс мазмұнын даярлайтын оқытушылардың екі түрлі санаты бар. Оқытушылардың бірінші тобы дәріс конспектісін ешнәрсе қалдырмай толық жазады. Дәрістің толық мәтінін оқытушылар көбінесе оқиды. Екінші санаттағы оқытушылар дәріс жоспарымен ғана шектеледі. Толыққанды жоспар – дәрістің иерархиялы «қаңқасы» деуге болады, онда негізгі сұрақтар, заңдылықтар мен түсініктер ғана қаралады. Жоспар әр түрлі сызбалармен, диаграммалармен, графиктермен толықтырылады.  Бесінші қадам. Дәріске визуалды иллюстративтік материалдарды әзірлеу (презентациялар, сызба, кестелер және т.б.).  Заманауи талаптарға сай дәрістерді визуалды иллюстративті материалдарсыз, әсіресе, Power Point бағдарламасының көмегімен дайындалған презентацияларсыз елестету мүмкін емес.  Осылайша, дәріс оқуға кіріскен оқытушы ұсынылған кезеңдерді ұстануына болады.  Біз дәріс оқуға арналған басты талаптарды әзірледік. Оларға тоқталып өтейік:  -басты ережелерді ерекшелеп алу, қорытындылар шығару, енгізілген терминдерге, атауларға түсініктеме беру, студенттерге тыңдауға, ақпаратты ойланып, қысқаша жазып алуға мүмкіндік беру;  -оқытудың дидактикалық материалдары (блок-сызбалар, кестелер, графиктер, иллюстрациялар) мен техникалық құралдарын қолдану;  -студенттердің танымдық іс-әрекеттерін әр түрлі әдіс-тәсілдер, оқыту құралдары арқылы арттыра түсу.