12.Адамның өмір сүруіне қауіп төндіретін табиғи құбылыс

Атмосфера су, оттек, азот және көміртектің айналымын реттейтін механизмдердің басты бөлігі. Атмосфераның маңызы Жерді космостық жойқын әсерлерінен сақтайтын экран болуында. Атмосфера арқылы тіршілік көзі болып саналатын күн сәулесі өтеді. Атмосфера толқын ұзындығы 0,3-тене 0,52 нм дейін электрмагниттік сәулеленулерді, сонымен қатар ұзындығы 1 мм-ден 30м дейін радиотолқындарды өткізеді, электромагниттік сәулелендіруде күн сәулесі энергиясының 82%-ын құрайды. Қысқа толқынды қатаң рентген және ультракүлгін сәулелер атмосфера қабатына сіңіріледі, бірақ жер бетіне дейін жетпейді. Оттек биологиялық тотығудың басты компоненті ретінде ерекше маңызды . Зат алмасуды үзбеу үшін тканьдар мен жасушаларға оттектің үздіксіз берілуі қажет.

Атмосфералық азот өсімдіктердің қоректенуіне қажет заттардың көзі болып табылады, ал көмірқышқыл газы фотоминтез процесінің жүруі үшін қажет. Жерде тіршіліктің даму процесі кезінде барлық тірі организмдер,оның ішінде адамдар, атмосфераның дәл осы құрамына үйренген, сондықтан оның өзгерісі тез сезіледі. Атмосфераның тірі организмдерге тура әсерімен бірге жанама әсері де болады, мысалы, жер бетіне жететін күн радиациясы, климат және басқа да биосфераның өмір сүруін реттейтін факторлар атмосферамен байланысты.

Атмосфералық озонның (О₃) ерекше маңызы бар, ол толқын ұзындығы 0,29 нм-ден төмен қысқа толқынды ультракүлгін сәулеленулерді күшті жұтады.Сөйтіп, атмосфера жердегі тіршілікті қысқа толқынды сәулелерден қорғайды. Сонымен қатар ол күннің инфрақызыл сәулеленулерін өткізеді, бірақ ондағы озон, көмірқышқыл газы және су буларының арқасында жердің инфрақызыл сәулеленулерін өткізеді. Егер бұл газдар атмосферада болмаса, онда Жер үстіндегі қабатының температурасы-23⁰С болатын жансыз шарға айналған болар еді, ал шын мәніндегі температура +14,8⁰С. Жерде тіршіліктің болуы атмосферамен,оның физикалық және химиялық қасиетерімен тікелей байланысты.

13. Жердің тіршілік қабаты – биосфераның тіршілік қызметін қамтамасыз етудегі атмосфераның рөлін сипаттаңыз.

Атмосфера су, оттек, азот және көміртектің айналымын реттейтін механизмдердің басты бөлігі. Атмосфераның маңызы Жерді космостық жойқын әсерлерінен сақтайтын экран болуында. Атмосфера арқылы тіршілік көзі болып саналатын күн сәулесі өтеді. Атмосфера толқын ұзындығы 0,3-тене 0,52 нм дейін электрмагниттік сәулеленулерді, сонымен қатар ұзындығы 1 мм-ден 30м дейін радиотолқындарды өткізеді, электромагниттік сәулелендіруде күн сәулесі энергиясының 82%-ын құрайды. Қысқа толқынды қатаң рентген және ультракүлгін сәулелер атмосфера қабатына сіңіріледі, бірақ жер бетіне дейін жетпейді. Оттек биологиялық тотығудың басты компоненті ретінде ерекше маңызды . Зат алмасуды үзбеу үшін тканьдар мен жасушаларға оттектің үздіксіз берілуі қажет.

Атмосфералық азот өсімдіктердің қоректенуіне қажет заттардың көзі болып табылады, ал көмірқышқыл газы фотоминтез процесінің жүруі үшін қажет. Жерде тіршіліктің даму процесі кезінде барлық тірі организмдер,оның ішінде адамдар, атмосфераның дәл осы құрамына үйренген, сондықтан оның өзгерісі тез сезіледі. Атмосфераның тірі организмдерге тура әсерімен бірге жанама әсері де болады, мысалы, жер бетіне жететін күн радиациясы, климат және басқа да биосфераның өмір сүруін реттейтін факторлар атмосферамен байланысты.

Атмосфералық озонның (О₃) ерекше маңызы бар, ол толқын ұзындығы 0,29 нм-ден төмен қысқа толқынды ультракүлгін сәулеленулерді күшті жұтады.

Сөйтіп, атмосфера жердегі тіршілікті қысқа толқынды сәулелерден қорғайды. Сонымен қатар ол күннің инфрақызыл сәулеленулерін өткізеді, бірақ ондағы озон, көмірқышқыл газы және су буларының арқасында жердің инфрақызыл сәулеленулерін өткізеді. Егер бұл газдар атмосферада болмаса, онда Жер үстіндегі қабатының температурасы-23⁰С болатын жансыз шарға айналған болар еді, ал шын мәніндегі температура +14,8⁰С. Жерде тіршіліктің болуы атмосферамен,оның физикалық және химиялық қасиетерімен тікелей байланысты.