2.3 Алматы қаласы мемлекеттік сәулет-құрылыс басқармасының жобаларының қазіргі жағдайын талдау

Басқарма, уәкілетті орган бола отырып, Алматы қаласының аумағында және қала маңы аймағында сәулет, құрылыс және қала құрылысы саласында мемлекеттік саясатты қалыптастырады және жүзеге асырады. Басқарма өзінің құзыретін жүзеге асыру шеңберінде сәулет-қала құрылысы қызметі саласында мемлекеттік реттеу және басқару бойынша ұсыныстар әзірлейді, аумақтық бағдарламаларды қаланы дамытудың кешенді әлеуметтік-экономикалық жоспарларын әзірлеу және келісуге тікелей қатысады. Сәулет басқармасы қаланың бас жоспарына тапсырыс беруші болып табылады. Сонымен Басқарма Бас жоспардың қағидаларының сақталуын, қала құрылыстық нормативтердің және қала аумағында құрылыс салу қағидалары талаптарының, қала құрылыстық қызметті реттеу регламенттерінің талаптарының сақталуын бақылайды.

Басқарма сонымен қатар Алматы және қала маңы аймағы аумағында қолданылатын сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі саласындағы мемлекеттік нормативтер жобаларын (мемлекеттік нормативтік құжаттар); Қолданыстағы ғимараттар мен құрылыстардың қайта жаңарту үдерісін, соның ішінде тұрғын ғимараттардың мансард және типтік қабаттарын үстіне қосып салуды реттеу қағидасын келіседі.

Басқарма Алматы қаласының аумағында және қала маңы аймағында сәулет, құрылыс және қала құрылысы саласында мемлекет мүддесін қамтамасыз етеді, экологиялық қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғау талаптарына сәйкес қаланың құрылысын, көлік, инженерлік және әлеуметтік инфрақұрылымын кешенді қалыптастыруға, абаттандыруға және көгалдандыруға жауап береді.

Басқарма міндетіне тарихи-мәдени мұра ескерткіштерінің сақталуын және сәулет, қала құрылысы және құрылыс құралдарымен табиғи ортаны қамтамасыз ету енеді. Бұдан басқа, Басқарма сәулет-қала құрылысы және құрылыс саласында заңнама нормаларының, мемлекеттік нормативтердің және белгіленген тәртіпте бекітілген сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметінің және қала аумағы мен қала маңы аймағын Қазақстан Республикасы заңнамасымен бекітілген шеңбрде қала құрылыстық игеру барысында басқа жобалау құжаттамаларына мемлекеттік бақылауды жүзеге асырады.

Мемлекеттік сәулет-құрылыс бақылау органы өткізген тексерулер туралы ведомстволық статистикалық есептіліктің нысаны 2010 жыл бойынша жалпы тексерулер.

Кесте 12

Мемлкеттік сәулет-құрылыс бақылау органы өткізген тексерулер.

		Барлығы	Мемлекеттік мекемелер	оның ішінде топтар бойынша
				жоғары тәуекел дәрежесі	орташа тәуекел дәрежесі
1	2	3	4	5	6
Тіркелген тексерулер	1	4	4	4
Өткізілген тексерулер	2
Жоспарлы тексерулер	3	2	2	2
Бұзушылықтар анықталмаған тексерулер	4
Жоспардан тыс тексерулер	5	2		2
Бұзушылықтар анықталмаған тексерулер	6
Қысқартылған тексерулер	7	2		2
Аяқталмаған тексерулер	8	2		2
Ескерту: [19] әдебиеғт бойынша автор құрастырған.

Әр жыл сайын мемлекеттік мекеме сәулет-құрылыс бақылау басқармасы текесеру жүргізіп отырады.

Сурет 4. Бақылау басқармасының тексерулері [19].

2010 жылды қорытындылайтын болсақ жоспарлы, өткізілген және тіркелген тіркелулер саны өткен жылғамен салыстырғанда 2 есеге көбейір отырғанын байқауға болады.

Бұзушылықтар анықталмаған тексерулер, оның ішінде, әкімшілік және қылмыстық саны бұзушылықтар анықталғанына қарағанда әлде қайда көп болды. Алматы қаласы сәулет-құрылыс бақылау басқармасында қайта жоспарлау және қалпына келтіру бөлімінде 2010 жыл бойынша тұрғын үй және тұрғылықты емес ғимаратында келесідей жұмыстар атқарылды:

Есептілік мерзімінде бөлімі 11 орынға құрылыс-монтаж жұмыстарын жүргізуге рұқсат берілген, олардың ішінде:

Алмалы ауданына-5,

Бостандық ауданына-2,

Медеу ауданына-3,

Түркісіп ауданына-1 орынға рұқсат берілген.

Есептілік мерзімінде тұрғын үй саны-53 объект, тұрғылықты емес-24 объектіні құрады. Олардың ішінен іске асырған заңсыз құрылыстардың тұлғаларының қатынасы 175 әкімшілік материалын құрады.

Егер 2010 жылңы тексерумен 2011 жылғы тексеруді салдыстыратын болсақ есептілік нысаны 2010 жылғыға қарағанда өскенін байқаймыз [21].

Биылғы жылдың сараптамасы бойынша тіркелген, өткізілген, жоспарлы тексерулер жалпы саны өткен жылғымен салыстырғанда әлде қайда артып отырғанын байқауға болады. Өйткені әр жыл сайын мемлекеттік бақылау басқармасы өз жұмыстарын жақсы атқарып, сапалы құрылыс орындарының санын артып отыруына өз үлесін қосып отыр. 2011 жыл Алматы қаласының сәулет-құрылыс бақылау басқармасына өндірістік жұмысқа ордерлерді беру бойынша мәлімет. Мәлімет 2011 жыл бойынша берілген ордерлер саны.

Кесте 13

Биылғы жыл бойынша тіркелген, өткізілген және жоспарлы тексерулер.

Аудан	Берілген ордерлер саны	Солардың ішінен жабылғаны	Берілген ордерлер	Жабылған ордерлер	Өңдеуге берілген ордерлер	Солардың ішінен жабылғаны	Келісілген жобалар		Заңды және жеке тұлғалардан
	2011жылдың қаңтарынан бастап		Апта ішінде	Апта ішінде			Барлығы	Апта ішінде	Жұмыста	Жабылған	Балығы
Алатау	30	15	1	2	5	0	157	4	27	190	217
Алмалы	113	44	1	4	6	0	163	2	8	1294	1302
Әуезов	81	26	9	7	5	1	190	10	77	285	362
Бостандық	103	39	4	7	4	1	135	5	15	453	468
Жетісу	37	12	1	4	2	0	109	6	10	270	280
Медеу	86	29	9	4	5	2	192	7	35	541	576
Түркісіп	39	16	1	0	1	1	151	2	20	364	384
Барлығы:	489	181	26	28	28	5	1097	36	192	3397	3589
Ескерту: [19] әдебиет бойынша автор құрастырған.

Алматы қаласына берілген ордерлер әр аудан бойынша бөліп беріледі. Жалпы аудандарға берілген ордерлер саны-489 құрайды. Берілген ордерлер саны жабылған ордерлер санына қарағанда аз екенін көреміз.

Сурет 5. Алматы қаласы бойынша берілген ордерлер [19].

Келісілген жобалардың барлығы 1097, ол өткен жылғымен салыстырғанда әлде қайда көп. Жұмыс нәтижесі әр жылы жақсы болу үшін басқарма апта ішінде бақылау жұмыстарын жүргізіп отырады. Оны төмендегі диаграммадан көруімізге болады. Бұл дегеніміз басқарма өз жұмысын жақсы атқарып жатыр. Өңдеуге берілген ордерлер саны 28-ді құрайды. Басқарма тұрғын және тұрғын емес орын-жайларды, ғимараттарды, жеке тұрғын үйлерді қайта жаңарту, ішкі қайта жоспарлау және қайта жабдықтау, негізгі конструкцияларын өзгертуді және қосымша жер учаскесін қосуды талап етпейтін, құрылымдардың, ғимараттардың, құрылыстардың қас беттерін жаңарту туралы шешім қабылдайды.

Кесте 14

Алматы қаласы бойынша салынып жатқан тұрғын үйлер саны.

№	Салушының аты	Тұрғын үй кешенінің аты	Саны (бірлік)		Жалпы тұратын аудан		Жалпы пәтер саны		Үлесшінің сатып алған пәтерлер саны			Дайындық дәрежесі		Құрылыстың аяқталу уақыты
1	2	3	4		5		6		7			8		9
	Бүкіл бөлім бойынша барлығы	27 тұрғын үй кешені	200		1528429		14254		6153
14-ші кестенің жалғасы
	Барлығы:	3 тұрғын үй кешені	86		766690		5930		1593
«Самұрық қазын» ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ-«Альянс банк»-«Салушы» сызбасы бойынша.
	Барлығы:	1 тұрғын үй кешені		65		546853		4295		1304
1	«Айт хаузинг» ЖШС	«Ахсель кент» тк		65		546853		4295		1304			38%		2010 жыл қараша
«Самұрық қазын» ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ-«Жылжымайтын мүлік қоры» АҚ-«Салушы» сызбасы бойынша
	Барлығы:	2 тұрғын үй кешені		21		219837		1635		289
2	«А-corp» АҚ	«Бес тұлға» тк		5		110943		798		105	57%				2011 жыл тамыз
3	«Алматы қ.ПКС әкім-гі»	«Меркур град»тк		16		108894		837		184	30%				2011ж желтоқсан
Ескерту: [19] әдебиет бойынша автор құрастырған.

Заңнамамен бекітілген тәртіпте Басқарма пайдалануға берілетін объектілерді қабылдайды. «Самұрық қазын» ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ Алматы қаласы бойынша қаржыландыру көзі.

Алматы қаласы мемлекеттік сәулет-құрылыс басқармасы мен «Самұрық қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ арасында тұрғын үй кешені салынып, солардың жалпы көлемін, пәтерлер санын, үлесшінің сатып алған пәтерлер санының сомасы. Салынған пәтерлер 2010 жылдың қараша айында және 2011 жылдың тамыз айы мын желтоқсан айында біткен. Дайындық дәрежесін сонымен бұл пәтерлер қанша көлемді алып жатқанын көруге болады. «Самұрық қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ қаржыландырып отырған тұрғын үй кешендер саны көп және соны басқарма өз назарында ұстап үлесін тигізіп отыр. Оны төмендегі диаграммадан көруге болады.

Сурет 6. Алматы қаласы бойынша салынып жатқан тұрғын үйлер саны [19].

Мемлекеттік сәулет-құрылыс бақылау басқармасының негізгі міндеті, құрылысы жүріп жатқан нысандардың сапасын ретке келтіру. Бірінші кезекте техникалық қадағалаушыларға, авторлық қадағалаушыларға, мердігер мекеменің ішкі бақылаушыларына талаптар қойылады. Басқарма бекітілген нормативтерге, сәулет-қала құрылысы, экологиялық немесе басқа талаптарға, Алматы қаласының сәулет және қала құрылысы органдарымен келісілген және бекітілген сәулет-жоспарлау тапсырмаларына және бастапқы-рұқсат құжаттарына жауап бермейтін жобаларды келісуден бас тартуға құқылы. Сондай-ақ Басқарманың сәулет-қала құрылысы қызметі саласында Қазақстан Республикасы заңнамаларының бұзылуына айыпты тұлғаларды тәртіптік, әкімшілік жазаға немесе қылмыстық жауапкершілікке тарту үшін материалдарды жіберу құқығы бар.

Бұрынғы механизмдердің жұмысын тоқтатуы (әлеуметтік-экономикалықты қосқанда) елді мекендердің инфрақұрылымдарын жаңалау мен бір уақытта мекемелердің жаңа принциптерінің болмауы ауыларалық аумақтарды игеру, дамыту және аумақтарды мемлекеттік қалыптастыру негізінде салу белгілі келеңсіз жағдайларға әкеліп соқты. Қазіргі уақытта сәулет және қала құрылысы саласында төмендегідей мәселелер (экологиялық, әлеуметтік-экономикалық, әлеуметтік-демографиялық және әлеуметтік жоспарлау) бар:

1. Аудан дамуының қала құрылысының бекітілген кешенді жобасының, қала құрылысы құжаттарының (бас жоспарының, жоспарланған детальды жобасының, елді мекендердегі құрылыс жобасының), топографо-геодезиялық түсіру мен елді мекендердің электрондық картасының болмауы;

2. Сәулет және қала құрылысын мемлекеттің төмен деңгейде қаржыландыруы;

3. Елді мекендердің сәулеттік бетін жақсарту бойынша сәулет-құрылыс концепциясының біртұтастығының қажеттілігі.

Кесте 15

Тұрғын үйлердің жалпы алаңын пайдалануға беру. Жалпы алаңы мың шаршы метр.

	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011
Ақмола	39	56	108	147	162	209	157	156
Ақтөбе	92	102	297	420	352	370	382	404
Алматы	133	146	257	377	468	527	561	620
Атырау	191	304	432	495	492	508	515	548
Батыс Қазақстан	77	109	173	213	228	219	189	207
Жамбыл	273	81	161	218	211	234	240	218
Қарағанды	37	136	241	315	479	484	491	231
Қостанай	35	49	113	144	162	187	188	195
Қызылорда	74	92	158	205	214	218	255	252
Маңғыстау	122	168	234	359	461	471	477	501
Оңтүстік Қазақстан	314	382	766	929	813	609	180	229
Павлодар	46	57	114	170	165	143	142	82
Солтүстік Қазақстан	43	62	120	151	143	217	107	104
Шығыс Қазақстан	82	115	206	245	194	230	209	222
Астана қаласы	261	421	1 007	1 024	1 152	1 212	1 260	1 382
Алматы қаласы	292	311	605	833	983	1 010	1 050	1 056
Қазақстан Республикасы	2 111	2 591	4 992	6 245	6 679	6 848	6 403	6 409
Ескерту: [19] әдебиет бойынша автор құрастырған.

Облыстар бойынша айырмашылықты төмендегі диаграмма арқылы көруге болады.

Сурет 7. Қазақстан бойынша тұрғын үйлерді беру негізіндегі мәліметтер.

Көріп отырғанымыздай Алматы қаласы бойынша 2010 жылы 1050 мың шаршы метр пайдалануға берілсе, 2011 жылы 1056 мың шаршы метр пайдалануға беріліп отыр. Тұрғын үйлерді пайдалануға беру туралы ай мен 3 жыл аралығындағы көрсеткіштері және пайыздық көлемі [19].

Кесте 16

Тұрғын үйлерді пайдалануға беру.

	қаңтар	ақпан	наурыз	сәуір	мамыр	маусым	шілде	тамыз	қыркүйек	қазан	қараша	желтоқсан
Тұрғын үйлерді пайдалануға беру, жалпы алаңы мың шаршы метр
2010	625	301	437	314	343	669	463	548	439	527	564	1177
2011	411	546	320	350	347	683	516	436	553	507	728	1135
2012	682	557	480	325
ағымдағы жылдың өткен айына %-бен
Тұрғын үйлерді пайдалануға беру
2010	59,0	48,1	145,3	71,9	109,2	195,2	69,2	118,4	80,1	120,1	106,9	208,7
2011	34,9	132,8	58,6	109,2	99,3	196,6	75,5	84,5	126,9	91,7	143,5	156,0
2012	60,1	81,6	86,2	67,8
өткен жылдың тиісті айына %-бен
Тұрғын үйлерді пайдалануға беру
2010	142,6	59,3	85,3	78,2	85,2	98,0	103,9	116,3	90,6	110,5	109,8	111,0
2011	65,8	181,6	73,2	111,3	101,3	102,0	111,4	79,5	126,0	96,2	129,0	96,4
2012	165,9	101,9	149,9	93,0
Ескерту: [19] әдебиет бойынша автор құрастырған.

Басқарма қабылдаған шешімдерді, Алматы қаласының аумағындағы барлық заңды және жеке тұлғалар орындауға міндетті. Басқарма сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі мәселелері бойынша халықаралық және басқа ұйымдарда Алматы қаласы әкімдігінің мүддесін білдіреді.

Сурет 8. Тұрғын үйлерді пайдалануға беру [19].

Көріп отырғынымыздай жылдың аяғында тұрғын үйлерді пайдалануға беру едәуір өскенін байқаймыз [22].

3 ҚҰРЫЛЫС САЛАСЫНДАҒЫ ЖОБАНЫ БАСҚАРУДЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ.