48.Савецка-польская вайна 1919-1920гг. І яе вынікі

У лістападзе 1918г. адрадзілася польская дзяржава. Атрымаўшы вялікую дапамогу ўзбраеннем і харчаван-нем ад ЗША, Фр. і Англіі, Польшча стала рыхтавацца да захопу бел. і ўкр. зямель. На тэр-рыі Бел. фарміра-валіся атрады “мясцовай самаабароны” з польскіх па-мешчыкаў і шляхціцаў, якія пасля адступлення ням. войскаў павінны ўзяць уладу ў св. рукі. У к. снежня польскія легіянеры занялі Дзярэчын, Ружаны, Пружа-ны. У лютым-сакавіку 1919г. імі былі заняты Брэст, Кобрын, Беласток, Ваўкавыск, Слонім, Пінск. У гэты час войскі Савецкай Расіі прасоўваліся на Захад за ад-ступаючымі германскімі. Прымусовая мабілізацыя ў Чырв. Армію і адпраўка мабілізаваных на Ўсх. фронт, палітыка “ваеннага камунізму” выклікалі сярод насе-льніцтва Бел. і чырвонаармейцаў хвалю абурэння і прывялі да паўстанняў супраць Савецкай улады ва ўсх. частцы Бел. Для барацьбы з паўстанцамі ў Мінску быў створаны ваенна-рэвалюцыйны штаб, які звярну-ўся ў іншыя гарады з просьбай прыслаць войскі і з іх дапамогай жорстка задушыў паўстанне. Вясной 1919г. польскія войскі захапілі Ліду і Вільню. Урад ЛітБел-ССР пераехаў у Мінск. Літ.-бел. армія была перайме-навана ў 16-ю армію. Там не менш польскае наступле-нне працягвалася. Сав. войскі пакінулі Мінск, Слуцк, Барысаў, Жлобін, Рэчыцу. Восенню 1919г. фронт стабілізаваўся па лініі Полацк, р.Бярэзіна і Днепр, на якой пратрымаўся да вясны 1920г. Захопленая тэр-рыя Бел. была названа ўсх. вобл. Польшчы (“Усх. крэса-мі”). Акупіраваныя тэр-рыі былі падзелены на Віленс-кую і Мінскую акругі. Польскія ўлады ліквідавалі ор-ганы мясцовага самакіравання, былі забаронены праф-саюзы і іншыя раб. Арганізацыі. Аднаўлялася памеш-чыцкае землеўладанне. Польская армія праводзіла не-памерныя рэквізіцыі. У культ. жыцці праводзілася па-ланізацыя. У 1919г. былі зачынены гімназіі, інстыту-ты, школы. Мн. дзеячы бел. нац. руху, настаўнікі бел. школ былі арыштаваны. Дзярж. мова – польская. Ва ўмовах польскай акупацыі бел. нац. рух з-за паліт. рознагалоссяў быў расколаты і раз’яднаны. Яго паліт. цэнтр – Рада БНР. Пад уплывам красавіцкай з’явы Пілсудскага мн. бел. дзеячы пайшлі на супрацоўніцтва з палякамі, спадзеючыся з іх дапаогай здзейсніць ідэю незалежнасці. Палітыка гвалту і тэрору супраць бел. народа паставіла мн. бел. палітыкаў у апазіцыю да польскага рэжыму. Пасля акупацыі Мінска тут быў утвораны Часовы Бел. Нац. камітэт. Камітэт меў на мэце згуртаванне ўсіх арганізацый Міншчыны дзеля падняцця нац. свядомасці бел. народа. 12 снежня 1919г. са згоды польскага ўрада ў Мінску была склі-кана Рада БНР. Акупанты разлічвалі, што яна адоб-рыць далучэнне Бел. да Польшчы. Пацвердзіўшы вер-насць 3-яй устаўной грамаце ад 25 сакавіка 1918г., аб-ноўленая Рада БНР выказала пратэст супраць гаспада-рання белапалякаў на Бел. Палітыка польскіх улад вы-клікала рашучае супраціўленне бел. насельніцтва. Ба-рацьбу ўзначалілі камуністы і бел. эсэры. У пач. сака-віка 1920г. польскія войскі наступалі ў асн. на Укр. і ў красавіку занялі Кіеў, а ў Бел. – Мазыр, Рэчыцу. Каб дапамагчы Паўднёва-зах. фронту, Зах. фронт 14 мая перайшоў у наступленне, якое было няудалым. Пасля гэтага Зах. фронт быў умацаваны, атрымаўшы 170 тыс. байцоў. 12 ліпеня 1920г. прадстаўнікі РСФСР у Маскве падпісалі мірны дагавор з прадстаўнікамі літ. урада. Падпісанне Сав. урадам дагавора з Літвой азна-чала спыненне існавяння ЛітБелССР. З пераносам бая-вых дзеянняў на тэр-рыю Польшчы сталі выразна ві-даць паліт. матывы і мэты вайны, якія меў Сав. урад. Адказам на супраціўленне Чырв. Арміі быў магутны нац.-патрыятычны ўздым польскага народа. Армія Ту-хачэўскага сустрэла ўпартае супраціўленне праціўні-ка. Чырв. Армія адкацілася ад Варшавы да Мінска. Аднак як Польшча, так і Сав. Расія не мелі магчымас-ці працягваць вайну. 12 кастрычніка былі заключаны папярэднія ўмовы міру паміж РСФСР і Укр. з аднаго боку і Польшчай – з другога. Урад Пілсудскага не ад-мовіўся ад спробы далучыць тэр-рыі Сав. Бел. да По-льшчы. 11 лістапада 1920г. урад Ластоўскага заклю-чыў з Літвой дагавор аб узаемным прызнанні, супра-цоўніцтве і супольнай барацьбе за вызваленне бел. і літ. зямель з-пад польскай акупацыі. 18 сакавіка 1921 г. быў падпісаны Рыжскі мірны дагавор. Сілы, якія аб’ядналіся вакол БНР, не прызналі гэты дагавор. У час сав.-польскай выйны тэр-рыя Бел. аказалася раз-меннай манетай паміж Сав. Расіяй і Польшчай. Без ве-дама бел. народа яго тэр-рыя была падзелена на 2 час-ткі, што затрымала працэс нац. кансалідацыі белару-саў.