45.Беларускае нацыянальна-культурнае адраджэнне

К-ра Бел. ў пач. ХХст. развівалася ў цеснай сувязі з нац. рухам. Усе вядомыя нац. рухі пачыналіся са змагання за адраджэнне мовы. У пач. ХХст. у сувязі з рэвалюцыяй 1905-07гг і бурж. Пераўстварэннямі ў хо-дзе сталыпінскіх рэформ адбыліся змены і ў развіцці адукацыі. Замест царкоўнапрыходскіх школ адкрыва-ліся нар. вучылішчы. У гарадах з’явіліся вышэйшыя чатырохкласавыя пачатковыя вучылішчы. Было дазво-лена адкрыццё прыватных школ. Вырасла колькасць гімназій і рэальных вучылішч. Востры недахоп нас-таўнікаў прывёў да адкрыцця Першага настаўніцкага інстытута ў Віцебску, а затым у Магілёве і Мінску. Вышэйшую адукацыю можна было атрымаць толькі за межамі краіны. Большасць дзяцей школьнага ўзрос-ту на Бел. наогул не навучалася. У пач. ХХ ст. актыўна вяліся гіст. даследаванні вядомым гісторы-кам-этнографам Мітрафанам Доўнар-Запольскім, які у св. працах абгрунтоўваў палажэнне аб існаванні сама-бытнага бел. народа. Гісторык Ластоўскі напісаў “Ка-роткую гісторыю Бел.”. Шырокую вядомасць атры-малі працы Пічэты, Бюбаўскага па гісторыі славян. Этнаграфічныя даследаванні праводзіліся на Магілёў-шчыне Еўдакімам Раманавым. Энцыклапедыяй бела-русазнаўства называюць сучаснікі трохтомнае дасле-даванне Яўхіма Карскага. Нац.-культ. рух у Бел. быў прадстаўлены дзейнасцю газеты “Наша ніва” і твор-часцю новага пакалення нац. інтэлігенцыі. У версні-снежні 1906г. выходзіла газета “Наша доля”. Пасля яе закрыцця барацьбу на нац. адраджэнне ўзначаліла га-зета “Наша ніва”. На яе старонках упершыню былі надрукаваны паэмы Купалы “Курган” і “Бандароўна”, урыўкі з паэмы “Новая зямля” Коласа. Пачатак ле-гальнаму бел. кнігадрукаванню паклала выдавецтва “Загляне сонца і ў наша аконца”, створанае ў 1906г. у Пецярбургу. Вялікі ўклад у развіццё бел. літ-ры ўнеслі Купала, Колас, Багдановіч, Пашкевіч, Гарэцкі. Тэат-ральнае жыццё было звязана з дзейнасцю Першай бел. трупы Ігната Буйніцкага. У Вільні дзейнічаў Бел. му-зычна-драматычны гурток Алеся Бурбіса, які ўпер-шыню паставіў п’есу Купалы “Паўлінка”. Найбольш распаўсюджанымі жанрамі жывапісу былі пейзажы, бытавы і партрэтны (мастакі Бялыніцкі-Біруля, Пэн, Кругер і інш.).

47.Кастрьгчніцкая рэвалюцыя на Беларусі. Устанаўленне савецкай улады

25 кастр. (7 лiстапада) у Петрагр. бальшавiкi узнялi узбр. паўстанне. Яно пач. з 3х залпаў «Аўроры». Рухаючая сiла паўстання – матросы, чырвонаармейцы. Час. урад (на чале з Керамскiм) не знайшоў значных сiл, кааб абаранiць Зiмнi Палац. Керамскi ўцёк, а Час. Урад арыштаваны бальшавiкамi i перапраўлены ў Петпапаўл. крэпасць (турму). А на чале з бальшавiкамi быў сфармiраваны Савет, у якi ўвайшлi Ленiн, Дзяржынскi. 25 кастр. адбыв. 2гi з’езд Саветаў, дзе перавага была на баку бальшавiкоў. Там быў прынят «Дэкрэт аб мiры i зямлi». Аб мiры - бальш. мяркавалi звярнуцца да ўсiх ваюючых краiн i заключыць усеаг. сусветны мiр. Аб зямлi – уся зямля памешчыкаў пераходзiць сялянам (але пасля яна будзе адабрана пад калгасы i саўгасы). Перамовы былi ў Брэст-Лiтоўску, iх узнач. Леў Троцкi. БСГ i iншыя партыi выступiлi са зваротам «Да бел. Народа», у якой характырызавалi Кастрычн. паўстанне як праяву анархii i заклiкалi народ «не выконваць сеючыя нязгоду поклiчы, захоўваць парадак i пакой». У лiст. 1917 адбыўся 3цi з’езд Саветаў сялянскiх дэпутатаў i армii зах. Фронту, раб. i cял. дэпутатаў. Iх рашэннямi быў абраны Аблвыканкам Саветаў рабочых, сял. i салд. дэпутатаў Зах, вобласцi i фронту. Гэтым жа рашэннем быў зацвержаны адмiнiстр.-гасп. Статус Бел. як Зах. вобласцi у межах Сав. Расii. Аблвыкамзах узначальвалi: Кнорын, Мяснiкоў, Ландэр, Крывашэiн, Фрузэ, Любiмаў.