11) Қазіргі экологияның құрылымы.

1910 жылы Брюссельде III ботаникалық конгрессте ӛсімдіктер экологиясы особьтар экологиясы (аутэкология) және бірлестіктер (синэкология) болып бӛлініп, бқл жануарлар экологиясына да таралды.

Аутэкология – «аут» грек сӛзінен аударғанда жеке дара немесе биология тілінде особь деген мағынаны білдіреді. Сондықтан аутэкология особьтардың қоршаған ортамен байланысын зерттейтін бағыт. Басқаша, аутэкология - жеке организмдер (особь) арасындағы қарым-қатынастарды оның табиғи ортасымен байланыстыра отырып

зерттеулер жҥргізеді.

Синэкология – «син» грек сӛзінен аударғанда бірлестіктер немесе топтар деген мағынаны білдіреді. Сондықтан синэкология бірлестіктердың бір бірімен және қоршаған ортамен байланысын зерттейтін бағыт. Басқаша, синэкология - бірлестіктер экологиясы ретінде әр тҥрге жататын органи змдер жиынтығын біртҧтас организмдер деңгейінде зерттейді.Қазіргі экологияның бағыттарын біз ресей ғалымы Реймерс ҧсынған (1994 жылы)

жіктеме бойынша карастырамыз.

Реймерске сәйкес бірінші бағытымыз – динамикалық экология – тірі организмдердің байланысын, зандылықтарын динамикалық-эволюциялық тҧрғыда зерттейді. Екінші – талдамалық (аналитикалық) экология – тірі организмдердің байланысын, зандылықтарын талдамалық тҧрғыдан зерттейді Бҧл екі бағыт барлық

ғылымдарда міндетті тҥрде болады. Ал келесі бағыттар нақтылы экологияның бағыттары.

Ҥшінші бағытымыз – жалпы экология немесе кейбір әдебиеттерде оны биоэкология деп те айтады. Осы бағыт 2 критерий бойынша бірнеше бағытшаларға бӛлінеді. Биотикалық жҥйе деңгейі бойынша (1 критерий) 3 бағытша бар, олар алдында айтылған : 1) аутэкология, 2) синэкология және Реймерс бойынша тағы 3) демэкология –

«дем» грек сӛзінен аударғанда популяция деген мағынаны білдіреді. Сондықтан демэкология популяциялардың бір бірімен және қоршаған ортамен байланысын зерттейтін бағытша. Басқаша, демэкология-бір тҥрге жататын организмдер (особь) тобын, яғни популяцияларды оның табиғи ортасымен байланыстыра отырып зерттеулер

жҥргізеді. Тӛртінші бағытымыз – геоэкология экологиялық жҥйелерді биосфералық деңгейде қарастырады. Қҧрлық пен дҥниежҥзілік мҧхиттардағы экожҥйелер, ондағы қарым-қатынастар мен байланыстар, географиялық ландшафттар бойынша экожҥйелердің қҧрылымы, бірлестіктері, тҧрақтылығы, кеңістік пен уақытқа қатысты ӛзгеруі, экожҥйелер ӛнімділігі, агро және антропогендік экожҥйелер, олардың практикалық маңызы туралы

зерттеулер жиынтығы. Бесінші бағытымыз – қолданбалы экология. Ӛндірісте, ауыл-шаруашылықта қандай сала дами бастайды, экологияда да сондай бағытша пайда болады. Олар ӛндірістік, технологиялық, ауыл-шаруашылық, медициналық, химиялық, инженерлік, геохимиялық т.б.

. Алтыншы бағытымыз – әлеуметтік экология - экологиялық мәдениет, этика, моральды парасаттандыру, адамдардың экологиялық қҧқын қорғау және этноэкологиялық проблемаларды жан-жақты зерттейді. Бҧл бағыт соңғы онжылжықтарда пайда болған. Бірақ оған қарамастан ҥш бағытшасы бар: қоғам экологиясы, жеке тҧлға және этноэкология.

Жетінші бағытымыз – адам экологиясы. Адам экологиясы - ауыл, село, қала тҧрғындарымен дҥние жҥзі халықтарының сандық және халықаралық қарым-қатынастарын ҥйлестіру, кӛпшілікке ҥздіксіз экологиялық білім, тәрбие беру. Қазіргі таңда бҧл бағытта ҥш бағытшаны қарастыруға болады: урбоэкология – қала экологиясы, демография – дҥниежҥзілік халықтың саны, аркология – сәулет экологиясы.