Глоссарий
Көлем ішінде жатқан зат массасының осы көлем шамасына қатынасын тығыздық
деп атайды, яғни
.
2. Көлем
бірлігінің салмағы
көлем
ішінде жатқан зат салмағының осы көлем
шамасына қатынасы болып табылады, яғни
.
3.
Көлемдік
сығу коэффициенті
қысым бірлікке өзгергендегі сұйықтық
көлемнің салыстырмалы өзгеруі болып
табылады, яғни
,
мұнда
сұйықтықтың
алғашқы көлемі,
-қысым
шамаға көбейгенде сұйықтық көлемнің
азайғаны.
4.
Көлемдік сығу коэффициентіне кері
шаманы серпімділіктің
көлемдік модулі
деп атайды, яғни
.
5. Гидрогаздинамика есептерін талдауда «идеал cұйықтық» ұғымы кеңінен қолданып жүр. Сондай орта, негізгі қасиеті абсолют қозғалтқыштық, немесе басқа сөзбен айтқанда, тұтқырлығы жоқ, ерекше қасиеттерге ие сұйықтық болып табылады. Сонымен қатар идеал сұйықтық температураның әсерінен ұлғая немесе қысыла алмайды, сонымен қатар сыртқы немесе салмақты күштің әсерінен үзіліске қарсыласа алмайды.
6. Өзінде ішкі үйкеліс құбылысы дамитын сұйықтық, идеалдан ерекше, нақты немесе тұтқырлы деп аталады.
7.
жарнама кернеуі және
жылдамдық градиенті И.Ньютонмен
анықталған, жай тәуелділікпен байланыста:
.
пропорционалдық коэффициенті динамикалық
тұтқырлық коэффициенті
деп аталады, ол сұйықтықтың күші мен
қозғалысы арасындағы тәуелділікті
көрсетеді.
8. Ньютон заңы сай келетін сұйықтықтар, ньютондық деп аталады. Мұндай сұйықтықтар, сұйықтық ұшырайтын, нақты қозғалыс сипатына тәуелсіз, динамикалық тұтқырлық қасиеттеріне ие. Көп тараған сұйықтықтар, мысалы су, спирт, ньютондық болып табылады.
9.
Кернеу мен деформация жылдамдығының
арасындағы пропорционалдық коэффициенті
айнымалды болатын сұйықтықтарды
ньютондық
емес
деп атайды. Мұндай түрдегі сұйықтықтар
қату температурасына жақын кезіндегі
мазуттар, бетондар және т.б. Тәжірибелер
жолымен ньютондық емес сұйықтықтар
жанама кернеуі тек
-
бастапқы ығысу кернеуінің анықталған
шамасына жеткеннен кейін ғана қозғала
бастайтыны анықталды. Бастапқыдан аз
кернеулерде бұл сұйықтықтар ақпайды,
тек серпімді деформацияға ұшырайды.
10.
қатынас кинематикалық
тұтқырлық коэффициенті
деп
аталады.
Сонымен,
.
11.
Инерция күштерінің тұтқыр үйкеліс
күштеріне қатынасы өлшемсіз кешен
анықтайды –
Рейнольдс саны,
,
мұнда
-
сұйықтық (газ) ағын шығыны мен ағынның
көлденең қиылысы бойынша есептелген
жылдамдық.
12. Ламинарлық қозғалыс – ол Рейнольдс саны кішкене кезіндегі қозғалыс. Айтылғаннан шығатыны сұйықтықтың ламинарлық қозғалыс жағдайына, күдікті анықталған мәннен аспайтын, Рейнольдс кіші сандары сәйкес келуі керек.
13. Ренольдс саны күдікті мәннен асып түссе, онда ламинарлық қозғалыс тұрақты болмайды және турбуленттік (турбулентті қозғалыс) пайда болуы мүмкін. Рейнольдс күдікті санының мәні ағын геометриясы мен оны анықтауда қолданылатын сипаттық шамаларға тәуелді болады. Дербес жағдайда, жабық арналар мен құбырларда ол 2300 тең.
14. Барлық нүктесінде қысым тұрақты болған бетті деңгейлік беті деп атайды.
15. Кинематика деп дене қозғалысының жаралу себебін анықтамай-ақ жалпы қасиетін қарастыратын механика бөлігін айтады.
16. Ток сызығы нүктелердің геометриялық орны болып табылатын ойдағы сызық, онда жылдамдық векторлары уақыттың қазіргі сәтінде осы сызыққа жанама бағытталған, сондықтан ток сызықтары уақыттың қазіргі сәтіндегі сызық бойындағы әр нүктеде қозғалыстың бағытын көрсетеді
17. Ток түтікшесі, немесе қарапайым ағыншасы, ток сызықтарымен шектелген шағын ойдағы түтікше немесе арна.
18. Жылдамдық векторының ағыны Q – ол әр нүктедегі жылдамдық векторының берілген беттің нормаліна көбейтіндісінен, сұйықтық көлемін шектеген S беті бойынша интегралы, яғни
.
Жылдамдық
векторының ағыны сұйықтықтың (газдың)
S
беті арқылы өтетін көлемдік секундтық
шығыны болып табылады. Жылдамдық векторы
ағынының өлшемділігі
.
19.
Сұйықтық қозғалысы
құйынды
деп аталады, егер айналу бұрыштық
жылдамдығының векторы
нөлге тең емес, яғни
.
20.
Сұйықтық
қозғалысы құйынсыз
деп аталады, егер айналу бұрыштық
жылдамдығының векторы
ағынның барлық нүктесінде нөлге тең,
яғни
.
21.
векторы екі есе жылдамдық құйын векторынан
үлкен
иірімділік векторы
немесе қарапайым
иірімділк
деп аталады
.
22.
функциясы жылдамдық
потенциалы
деп аталады, егер
шарт орындалса.
23. Сұйықтықтын
көлемінің әр элементіне әсер ететін,
осы көлемнің қасында сұйықтықтың басқа
бөлшектері бар немесе жоқ болғанына
тәуелсіз, күштерді
массалық немесе көлемдік деп
атайды.
24.
беттің сыртында жатқан бөлшектерден
пайда болатын және
көлемнің
бетінде жатқан бөлшектеріне әсер ететін
күштерді беттік
күштері
деп атайды.
25. Тығыздығы тек бір қысым функциясы болатын орталарды баротропты деп атайды.
26.
Теңдік
орындалатын
қозғалыстарды изотермиялық
деп
атайды,
мұнда
-
тұрақты.
27. Егер
,
мұнда
және
-тұрақтылар,
онда политропты
үрдістер туралы
айтады, және
политроп көрсеткіші деп аталады.
28. Тығыздығы
тек бір қысымның функциясы болмаса,
яғни оларға
орындалатын ешқандай
функциясы табылмайтын орталарды
бароклинді деп атайды.
29. Сығылмайтын сұйықтықтың қалыптасқан қозғалысында геометриялық , жылдамдықтық және пьезометриялық биіктіктердің қосындысы берілген ток түтікшедегі бөлшектерге өзгермей қалатының Бернулли интегралы өрнектейді.
30. Екі қозғалыстар үшін Рейнольдс және Фруд сандары сай келгенде осы қозғалыстар бір - бірімен ұқсасболады.
Шығу туралы мәліметтер
СП ОӘК __________________ кафедрасының
мәжілісінде талқылынған
200__ж. «____»__________№__ хаттамасы
СП ОӘК __________________ институтының
Ғылыми-әдістемелік кеңесінде талқыланып,
мақұлданған
200__ж. «____»__________№__ хаттамасы