34.Жұтқыншақ: бөлімдері, құрылысы, қатынасы.

Жұтқыншақ (pharynx) – бір жағынан мұрын мен ауыз қуысы, екінші жағынан өңеш пен көмейдің арасындағы байланыстырушы мүше. Адамда Жұтқыншақ ас қорыту және тыныс алу процесіне қатысады. Жұтукезіндеас жентегіауызқуысынанаңқаарқылыЖұтқыншаққа, оданөңешкеөтеді. Ал ауамұрыннемесеауызқуыстарынанЖұтқыншаққа, оданкөмейгекетеді. АдамдаЖұтқыншақомыртқабағанасыныңмойындықбөлігініңалдында – бассүйектіңастыңғыжағынан, 6 – 7 мойыномыртқаларыаралығындаорналасып, одантөменөңешкежалғасады. Оныңұзындығы 12 – 14 сантиметр, ені 5 сантиметрдей. Қабырғасышырышты, ал шырышастынегізгі, бұлшықетті, дәнекертіндіқабықтардантүзілген. Жұтқыншақтыңмұрындық, ауыздықжәнекөмейлікбөліктеріболады.ЖұтукезіндеЖұтқыншақтыңмұрындықбөлігіжұмсақтаңдайарқылыауыздықбөліктенбөлінеді, көмейқақпашығыкөмейдіжабады да, ас жентегімұрын мен көмейгеөтпейөңешкебағытталады. Асішкенуақытта, астыжұтпайтұрып, не шайыршайнаукезіндеқаттысөйлеу (күлу, тағы да басқа) өтеқауіпті, себебі, ауаағыныменбірге ас жентектерікөмейгеөтіпкетіп, оны бітепқалуыықтимал. Бұлжағдайадамөлімінеәкеліпсоқтыруы да мүмкін. ЖұтқыншақтыңжоғарғыкүмбезініңжәнеартқықабырғаларыныңшекарасындаЖұтқыншақбадамшасы (аденоид – балалардажақсыдамыған) орналасқан. Мұрындықбөліктіңекібүйірқабырғаларында – естутүтігініңЖұтқыншақтықтесігіорналасқан. ЕстутүтігіЖұтқыншақтыортаңғықұлаққуысыменжалғастырып, ондағыауақысымынсыртқыауақысымыментеңестіруқызметінатқарады. Естутүтігініңайналасындағышырыштықабықталимфоидтытінніңжиынтығы – түтікбадамшасыболады. Жұтқыншақомыртқалыжануарлардакөлденеңжолақтыбұлшықеттентұрады. БарлыққұрлықжануарларыныңұрықтықдамуыкезіндеЖұтқыншақтажелбезекқапшықтарыпайдаболады. Мұныңсоңғыжұбынанөкпедамиды. Жұтқыншаққажалғасөңеш, көмейжәнеевстахийтүтігі, ал сүтқоректілердетаңдайпайдаболғандықтан, бұғанқосаішкітанау, ал қосмекенділерде, бауырыменжорғалаушылардажәнеқұстардаішкітанаутесігіауызқуысынаашылады. Жан-жағынантаңдайдоғаларыменжалғасып, ішіндебадамшаларорналасқанауызқуысыныңЖұтқыншақпенжалғасқанжерінсүтқоректілердеаңқа (іsthmusfaucіum) депатайды. ОмыртқасызжануарлардаЖұтқыншақ – алдыңғыішектіңжекеленгенбұлшықеттібөлігі.Жұрқыншақ қуысы 3бөлікке :мұрындық-parsnasalis,ауыздық-p.oralis,көмейлік-p.laringe.Бұлшықеттері:Ортаңғы қысқышы-m.constrictorpharyngesmedius,жұтқыншақтың төменгі қысқышы-m. constrictorpharyngesinferior,таңдай жұтқыншақтық бұлш.

35.Өңеш: топографиясы, құрылысы. Өңештің тарылулары.

Өңеш (лат.esopagus — өңеш) (esophagus) – адамныңасқорытужүйесініңауызқуысыменжұтқыншақтыасқазанменжалғастыратынбөлімі. Өңешадамдатүтіктәрізді, ұзындығы 25 см-дей, диаметрі 16 – 22 мм (созылғанда), қалыңдығы 3,5 – 5,6 мм. Өңешмойын, көкірек, құрсақбөлімдерінентұрады. Оныңқабырғасынішкі – кілегейлі, ортаңғы – етті, сыртқы – көкірекжәнеқұрсақбөліктерінсірліқабық, мойынбөлігінадвентиция (қантамырыныңсыртқыдәнекерқабығы) құрайды. Кілегейліқабығындакілегейбөлетінальвеолалытүтікшебездерорналасады. Өңештіңкілегейліқабығынкөпқабатты эпителий астарлайды. ТағамӨңешбойыменетқабатыныңжиырылуынанжәнетағамныңөзсалмағынантөменқарайжылжиды. АуруғашалдыққаннемесебөгдезаттұрыпқалғанӨңештібармақпенбасып не тиістіаспаппен, арнайы зонд жіберіп, рентген арқылытексереді. Қажетжағдайдахирургиялық операция жасалынады.Бөлімдері:мойындық,кеуделік, іштік ОмыртқасызжануарлардаӨңешауызқуысыжұтқыншақтанортаңғыішеккедейінсозылыпжатады (мысалы, жалпақжәнебуылтыққұрттарда); жоғарысатыдағышаянтәрізділерде, семсерқұйрықтыларда, жәндіктердіңкөпшіліктүрлеріндеӨңешшайнауқызметінатқарады. ҚұстардыңӨңешіұзынболады, олкейінжемсауғаайналады. Ал омыртқалыжануарлардыңкөпшілігіндеӨңешжұтқыншақтықарынменжалғастырады.ӨңешнауасыӨңешнауасы (пищеводный желоб) — күйістіжануарлардыңкөпбөлімдіқарныныңжұмыршақбөлімініңқабырғасындаорналасқанөңештіңжалғасы. Азықтыңсұйықбөлігі (төлдереметінсүт, уыз) өңешнауасыарқылытікелейұлтабарға (бездібөлімге) өтеді. Өңеш тарылулары:1.анатомиялық:жұтқыншақтық тарылу,бронхтық тарылу,көкеттік тарылу 2.физиологиялық:қолқалық тарылу,кардиальді тарылу.