- •Практическая часть
- •Упражнения
- •Упражнения
- •Тексты De Graeciā et Italiā
- •De terris Eurōpae
- •De pictūris et amphŏris
- •Упражнения
- •Тексты De viris
- •De Deo nostro
- •De coloniis
- •In mercātu
- •De foro Romāno (I)
- •De haustĭbus
- •De “Bello Prutēno” Ioannis Visliciensis12
- •De Colossēo
- •Упражнения
- •Тексты De nominatĭbus populōrum
- •De agricultūrā
- •De femĭnae ornamentis
- •Тексты De mercatūrā
- •De Romae hospitiis
- •Spectāte pessum!
- •A e n I g m a
- •De operĭbus Philippi Theophrasti Paracelsi
- •Тема 7 Прилагательные III склонения (§ 17). Participium praesentis actīvi (§ 42). Упражнения
- •Тексты DedomoGraecā
- •Demonumento
- •Упражнения
- •Тексты Ave, María!
- •De homĭne sano
- •De Liviae domo
- •De aerario
- •Тексты De pane
- •Thermopўlae:acētummilitāre
- •De pavimentis
- •De importatiōne et exportatiōne
- •DecempraedictaDei
- •Тема 10
- •Упражнения
- •Тема 11 Основы и основные формы глагола (§ 34). Perfectum, plusquamperfectum, futūrum II indicatīvi actīvi (§ 37). Genetīvus quantitātis; ablatīvus separatiōnis (§ 57). Упражнения
- •Тексты De domo Romānā (II)
- •De Prometheo (II)
- •Aenigma
- •De Domo Aureā (II)
- •Cruenti proelii descriptio
- •De homǐne, operarios in vineam conducente
- •Тема 13
- •Infinitīvi (§ 43). Accusatīvus/nominatīvus cum infinitīvo (§ 58-60). Упражнения
- •Тексты De Parrhasio et Zeuxĭde
- •De peregrinatorĭbus
- •De gladiatorĭbus
- •DedomoRomānā(III)
- •Тема 14
- •Упражнения
- •Тексты Sigismundus Herberstein – de origĭne nomĭnis “Russia”
- •Paulus Oderbornius – de majōrum nostrōrum morĭbus
- •Verba deponentia et semideponentia (§ 46-47). Genetīvus objectīvus (§ 57). Упражнения
- •Тексты Nicolāus Hussoviānus – de natūrae tutēlā
- •De spebus
- •De nomĭnis “monēta” origĭne
- •Nicolāus Hussoviensis – ad serēnam Princĭpem et Domĭnam Bonam, Dei gratiā Regīnam Poloniae, Magnam Ducem Lithuaniae, Russiae Prussiaeque etc59.
- •A e n I g m a
- •Тексты De villā Adriāni
- •De nomĭnis “Lithuania” origĭne
- •De Pompejis
- •Initium signōrum Jesu in Canā Galilaeae
- •De natūrā Lithuaniae
- •Ex poēmăte “Philopătris ad senātum populumque Lituānum”
- •Palatinātus Minscensis
- •Тема 17 Числительные (§ 31-32). Упражнения
- •Тексты Trajānicolumna
- •De creatūrā mundi
- •De arcā Noё
- •De Augusti domo
- •De Trojā captā
- •De Oedĭpo et Sphinge
- •DeSluciaecingŭlis
- •Praeceptum
- •Тема 18 Praesens, imperfectum conjunctīvi actīvi/passīvi (§ 40). Сослагательное наклонение (conjunctīvus) в независимом предложении(§ 62). Упражнения
- •Тексты Pater Noster
- •De Copernĭci cosmographiā
- •Gaudeāmus!
- •Тема 19
- •Perfectum, plusquamperfectum conjunctīvi actīvi/passīvi (§ 40).
- •Придаточные предложения с союзами ut, ne (§ 64).
- •Упражнения
- •Тексты De serpente
- •Ex poemăte Nicolāi Hussoviāni “De vitā et gestis divi Hyacinthi”
- •De Proserpĭnā
- •De pictorĭbus antīquis
- •Sutornesupracrepĭdamjudĭcet!
- •Facetiae
- •De Alexandro Magno et Apelle
- •De pictūrae decessiōne
- •Manum de tabŭlā!
- •Тема 22 Косвенный вопрос и косвенная речь (§ 67). Упражнения
- •Тексты De Deo et homĭne
- •Ámbos suís méndaciís
- •Véscĭmur, áugustósque Deúm sperámus honóres,
- •De Jesu Christo et adulescente divĭte
- •De vino
- •Non olet!
- •De Zeuxĭde
- •De Archimēdis morte
- •De Thale
- •Тема 23 Gerundium (§ 44). Gerundīvum (§ 45). Conjugatio periphrastǐca actīva et passīva (§ 42, 45). Datīvus ethĭcus; ablatīvus causae, modi (§ 57). Упражнения
- •Тексты De tempŏre
- •Quid est pulchrum?
- •Ex Horatio
- •De Regŭlo
- •De cupiditāte
- •De fugā Witowdi ex turri Crewae
- •Modus operandi
- •De Dionysio
- •Ex libro “Bresith”, id est “Genĕsis”
- •Explicatiōnes
- •С п и с о к использованных сокращений грамматических и лексикографических терминов
De Archimēdis morte
Archimēdes, dum milĭtes Romāni Syracūsas diripiēbant, domi sedēbat et in arēnā formas quasdam describēbat. Non sentiēbat urbem captam esse. Miles quidam in domum irrūpit et, gladio stricto, quis esset, interrogāvit. Marcellus, dux Romanōrum, tum imperavĕrat vitae Archimēdis parcēre. Is autem, nomĭne suo non indicāto: “Noli, –inquit, – obsĕcro, circŭlos meos turbāre!” Ităque a milĭte interfectus est.
Римляне не могли завоевать Сиракузы в течение трех лет. Осажденный город успешно оборонялся, и его удалось захватить лишь с помощью хитрости в праздничный день, когда сиракузяне, опьяненные вином, заснули. Римские воины жестоко расправились с жителями города, среди которых был знаменитый уже тогда Архимед.
De Thale
Aliquando Thales suā scientiā sidĕrum jam vere cognovĕrat autumno maxĭmam olivārum copiam in collĭbus circa Milētum92 sitis fore93. Solis enim ardōrem et imbres providĕrat. Vere igĭtur omnia prela minĭmo pretio conduxit ingentem pecuniam autumno postulatūrus. Sibi enim persuasĕrat homĭnes olīvas pressūros sibi pecuniam dare debēre, quantum postulavisset. Sic docuit homĭnes philosŏphum quoque pecuniam habēre posse, si vellet (Cic.).
Тема 23 Gerundium (§ 44). Gerundīvum (§ 45). Conjugatio periphrastǐca actīva et passīva (§ 42, 45). Datīvus ethĭcus; ablatīvus causae, modi (§ 57). Упражнения
І. Образуйте и переведите формы герундива от глаголов: memŏro, 1 напоминать, упоминать; refěro, referre вносить, записывать; lego, 3 читать. Определите, какие заимствованные слова в русском языке произошли от образованных вами форм.
ІІ. Переведите на русский язык:
Nunc est bibendum, nunc pede libĕro pulsanda tellus (Hor.) (из оды на смерть Клеопатры). 2. Cetĕrum censeo Carthagĭnem delendam esse (Cat. M.). (Эти слова римский сенатор Марк Порций Катон произносил на каждом заседании сената даже тогда, когда высказывался по другому вопросу. Сегодня это выражение означает настойчивый, неустанный призыв к чему-либо.) 3. Quod erat demonstrandum (формула Q.E.D. ставится в конце математического доказательства). 4. Aliis inserviendo consūmor (эти слова, написанные под свечой, означали самопожертвование). 5. Ars amandi (название поэмы Овидия). 6. Castīgat ridendo mores (девиз театра комедии Opéra Comique в Париже). 7. De gustĭbus et de colorĭbus non est disputandum. 8. Pictorĭbus atque poētis quidlĭbet audendi semper fuit aeque potestas. 9. Docendo discĭmus. 10. Gutta cavat lapĭdem non vi, sed saepe cadendo (выражение принадлежит английскому епископу Латимеру (XVI в.), а для него источником послужил Овидий). 11. Modus agendi/loquendi/vivendi. 12. Natūra non nisi parendo vincĭtur (Ф. Бэкон). 13. Vivendi est ars prudentia (Cic.). 14. Bonum homĭnis in retinendo beatitudĭnem magis consistit, quam in emittendo ipsam (тезис, опровергаемый Фомой Аквинским в его книге “Summa theologĭca”). 15. Homo ad duas res, ut ait Aristotĕles, ad intellegendum et ad agendum natus est. 16. Non fingendum et cogitandum, sed inveniendum (est), quid natūra faciat aut ferat (Ф. Бэкон). 17. Curēmus ne poena major sit quam culpa; prohibenda autem maxĭme est ira in puniendo (Cic.). 18. Semper metuendo sapiens vitat malum (Syr.). 19. Sapientiam artem bene beateque vivendi putābat Cicĕro Platōnem secūtus. 20. Avāri homĭnes non solum libidĭne augendi cruciantur, sed etiam amittendi metu. 21. Apud Pythagŏram discipŭlis quinque annos tacendum erat. 22. Cernuntur in agendo virtūtes (Cic.). 23. E duōbus malis minus est eligendum. 24. Non legendos libros, sed lectitandos (Pl.). 25. Scribĭtur ad narrandum, non ad probandum (Quint.). 26. Homĭnes nihil agendo discunt male agěre (Cat. Min.). 27. Rursus detestātus sum omnem labōrem meum, quo sub sole laborāvi, quem relictūrus sum homĭni, qui erit post me; et quis scit, utrum sapiens an stultus futūrus sit? (Eccl.) 28. Homĭni bono in conspectu suo dedit [Deus] sapientiam, et scientiam, et laetitiam; peccatōri autem dedit afflictiōnem colligendi et congregandi, ut tradat ei, qui placuit Deo (Eccl.). 29. Homĭnis mens discendo alĭtur et cogitando (Cic.). 30. Conclāmant omnes occasiōnem negotii gerendi amittendam non esse (Caes.). 31. Omnis scriptūra divinĭtus inspirāta et utĭlis ad docendum, ad arguendum, ad corrigendum, ad erudiendum in justitiā, ut perfectus sit homo Dei ad omne opus bonum instructus. Этими словами из Послания апостола Павла начинается знаменитое “Предъсловие в Псалтирь” восточнославянского первопечатника и просветителя “из славнаго града Полоцка” Франциска Скорины. В его переводе они выглядели так:
“Всяко Писание Богом водъхненое полезно ест ко учению и ко обличению, исправлению и ко наказанию правды. Да совершен будеть человек Божий и на всяко дело добро уготован”. Переведите этот отрывок на современный русский (белорусский) язык без помощи словаря, опираясь на оригинал и скорининский перевод. На каком здании в Минске начертан фрагмент из этой цитаты? 32. Sed scílĭcet últĭma sémper | éxspectánda diés homĭnís, dicíque beátus | ánt(e) obĭtúm nemó supremáque fúnĕra débet (Ov.). (Эти слова, несколько видоизмененные, помещены на последней странице издания “Carmen de statūrā, feritāte ac venatiōne bisontis” Николая Гуссовского.)