Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Хрестоматия.doc
Скачиваний:
32
Добавлен:
18.03.2015
Размер:
1.02 Mб
Скачать

De pictorĭbus antīquis

In pinacothēcam pervēni, vario genĕre tabulārum mirabĭlem. Nam et Zeuxĭdis manus vidi nondum vetustātis injuriā victas; Protogĕnis rudimenta, cum ipsīus natūrae veritāte certantia. Jam vero Apellem, quem Graeci monocolorĕum appellant, etiam adorāvi. Tantā enim subtilitāte extremitātes imagĭnum erant ad similitudĭnem praecīsae, ut credĕres etiam anĭmum habēre pictūram (Petr.).

О Зевксиде и Паррасии было рассказано в тексте De Parrhasio et Zeuxĭde и комментарии к нему в теме 13. Протоген творил на острове Родос в IV в. до н. э. Самым знаменитым греческим художником был Апеллес (IV в. до н. э.). Его кисти принадлежали портреты Филиппа и Александра Македонского. Апеллеса отличало чувство меры и реалистичность изображения.

Sutornesupracrepĭdamjudĭcet!

Apelles opĕra perfecta proponēbat in pergŭlā transeuntĭbus atque, ipse post tabŭlam latens, vitia notāta audiēbat, vulgum diligentiōrem judĭcem, quam se praefĕrens. Notātum est in tabŭlā aliquando a sutōre, quod in crepĭdis unā pauciōres intus ansas fecit. Postĕro die, superbo emendatiōne pristĭni consilii jocante circum crus, pictōrem indignātum vidit denuntiantem, ne supra crepĭdam sutor judicāret (Plin.).

Fabŭla

Inter haec Cervius78 fabŭlam narrat. Mus rustĭcus, impulsus ab urbāno mure, domo rustĭcā ad urbem abiit, ut, durā vitā relictā, in rebus jucundis cum illo vivĕret beātus. Mox autem, multa pericŭla urbāna expertus, rustĭcus “Haec vita, – inquit , – non est mihi necessaria. Vale; mihi silva cavusque tutus ab insidiis placēbit” 79 (Hor.).

ТЕМА 20

Придаточные предложения с союзом cum (§ 65).

УПРАЖНЕНИЯ

I. 1. Составьте трехчленные ряды соответствий: общенаучный термин - значение термина –производящее латинское прилагательное или причастие; восстановите графическую форму последнего:

Общенауный термин

Значение термина

Производящее латинское

прилагательное или причастие

партикулярный

человечный, человеколюбивый

неизвестный (прилаг. I-II скл.)

конформизм

неприятный, нежелательный,

неприемлемый

каменный

(прилаг. I-II скл. на -ius)

контрарный

скрыто, тайно,

не обнаруживая своего имени

спартанский

(прилаг. I-II скл.)

лапидарный

предупреждающий,

предохранительный

частный (прилаг. III скл. двух окончаний)

одиозный

краткий, сжато выраженный (изъясняться таким образом было свойственно спартанцам – жителям древней Лаконики)

затемняющий

(ppa от obscūro, 1)

гуманный

враждебное отношение к науке, просвещению; мракобесие

противолежащий,

противоположный, враждебный

(прилаг. I-II скл. на -ius)

превентивный

частный, не состоящий на государственной службе; штатский

упреждающий, опережающий

(ppp от prae-venio, vēni, ventum, 4)

инкогнито

соглашательство,

стремление к единомыслию

человеческий

(прилаг. I-II скл.)

лаконичный

противоположный

ненавистный, противный

(прилаг. I-II скл.)

обскурантизм

свойственный надписям на каменных памятниках,

т.е. краткий, сжатый

сходный, подобный (прилаг. III скл. двух окончаний)

2. Имена и названия некоторых античных мифологических и исторических персонажей и реалий перешли в разряд нарицательных, а некоторые нарицательные слова, обозна­чавшие предметы мифологической сферы, приобрели новое значение. Определите современное значение (колонка II) каждого слова античного происхождения (колонка I):

I

II

ехидна

идеально сложенный мужчина

пенаты

ирон. красноречивый человек

геракл

злой, насмешливый человек

зефир

человек, очень сильный физически

аргус

ирон. бдительный сторож

одиссея

место поэтического вдохновения

нектар

родной дом, домашний очаг

аполлон

длительное, полное приключений путешествие

цицерон

правосудие, закон

венера

идеально сложенная женщина

нарцисс

прекрасный напиток

панацея

ирон. врач

пенелопа

сварливая, злая женщина

эгида

вдохновение

химера

самовлюбленный человек

муза

легкий ветерок

мегера

лекарство от всех болезней, средство от всех бед

фемида

верная, преданная жена

геликон

несбыточная мечта, бессмысленный план

эскулап

защита, покровительство

II. Переведите на русский язык:

1. Cum ergo natus esset Jesus in Bethleem Judaeae in diēbus Herōdis regis, ecce magi ab oriente venērunt Hierosolўmam, dicentes: “Ubi est, qui natus est, rex Judaeōrum? Vidĭmus enim stellam ejus in oriente et venĭmus adorāre eum” (Ev.). 2. Archimēdes, cum in balneo sedens sensisset pondus rerum, in aquam demersārum, minui, exclamavisse tradĭtur: “Reppěri!” 3. Plato varios Socrătis sermōnes hominĭbus tradĭdit, cum Socrătes ipse littěram nullam reliquisset. 4. Juppĭter, cum vidisset mores homĭnum corruptos esse, constituit totum genus humānum perděre. 5. Pyrrhus, cum Apollĭnem de exĭtu belli, quod contra Romānos parābat, interrogavisset, hoc responsum ambiguum accēpit: “Puto te Romānos vincěre posse”. 6. Cum homo malus januae domus suae inscripsisset: “Nihil mali ingrediātur”, Diogĕnes: “Quomodo, – inquit, – domĭnus domum suam intrāre potuěrit?” 7. Diogĕnes, cum Myndum venisset, quae urbs admŏdum parva erat, sed magnifĭcis portis ornāta, exclamāvit: “Cives, portas claudĭte, ne urbs vestra egrediātur!” 8. Finges te dignum deo autem non auro vel argento; non potest ex hac materiā imāgo deo exprĭmi simĭlis; cogĭtā illos, cum propitii essent, fictĭles fuisse (Sen.). 9. Lacaena quaedam, cum filium in proelium misisset et eum interfectum esse audivisset: “Idcirco, – inquit, – genuĕram, ut pro patriā mortem non dubitāret occumběre”. 10. Themistŏcles, cum Graeciam servitūte Persĭcā liberavisset et propter invidiam in exsilium expulsus esset, ingrātae patriae injuriam non tulit, quam ferre debuit (Cic.). 11. Cum res publĭca immortālis esse debeat, doleo eam salūtis egēre ac in vitā unīus mortālis consistĕre (Cic.). 12. Moriētur Epicūrus, cum duo et septuaginta annos vixěrit (из предсказания оракула). 13. Cum rem anĭmus occupāvit, verba ambiunt (Sen.). 14. Cum feriunt unum, non unum fulmĭna terrent. 15. Socrătes, cum facĭle posset edūci a custodiā, noluit (Cic.). 16. Cum recte vivis, ne cures verba malōrum. 17. Cum aliquando unus Diogĕnis servus, quem habēbat, aufugisset amicique eum adhortarentur, ut illum ad officium reducĕret: “Turpe est, – inquit, – servum sine me vivĕre posse, me sine servo non posse”. 18. Cum lupus addiscit psalmos, desidĕrat agnos. 19. Cum omnia regna subjăcent coelesti Regi Jesu Christo, de quibus unum80 tenēmus, tanquam forma in materiā vel servus in domo est, licet omnium regum minĭmus apparēmus81, tamen Dei providentiā in propriis maxĭmus, in quibus habēmus praecipĕre et imperāre, perdĕre et salvāre, claudĕre et reserāre (Ged.). 20. Et in viā stultus ambŭlans, cum ipse insipiens sit, omnes stultos aestĭmat (Eccl.). 21. Sana est corpŏris vita, quando vires ejus internae cum externis in proportiōne normāli, cum qualĭtas et quantĭtas ipsārum in actiōnem veniunt (И. Дядьковский, русский фармаколог XIX в.). 22. Facĭle omnes, cum valēmus, recta consilia aegris damus (Ter.). 23. Homo solus est partĭceps ratiōnis et cogitatiōnis, cum cetĕra animalia sint omnia expertia (Cic.). 24. Littĕras Moscovitĭcas nihil antiqitātis complectentes, nullam ad virtūtem efficaciam habentes ediscĭmus, cum idiōma Ruthēnum aliēnum sit a nobis Lithuānis, hoc est Italiānis, Italĭco sanguĭne oriundis (M. Lit.). (Это мнение было высказано в сер. XVI в. Михалом Литвином, писателем Великого княжества Литовского, в его трактате “De morĭbus Tartarōrum, Lituanōrum et Moschōrum” (“О нравах татар, литовцев и московитов”). Литвин выражает позицию, свойственную некоторым представителям аристократических кругов нашего государства в тот период. В связи с широким распространением в памятниках исторической и художественной литературы римской концепции происхождения белорусских и литовских магнатов и шляхты, латынь признавалась исконным языком наших аристократов, а сами они говорили о своих италийских корнях. Иногда, как видим, на этом основании делались выводы о преимуществе латыни перед старобелорусским языком, хотя именно на нем создавались законодательные, юридические документы и многие литературные произведения. Этот фактор был не последним в числе других, оказавших влияние на широкое распространение латинской письменности и образованности среди белорусов.) 25. Terra certe, quoniam mundi pars est, pars est etiam dei (Cic.). 26. Quidam aiunt cacumĭna montium calidiōra esse debēre, quod propiōra soli sunt (Sen.). 27. Misĕrum te judĭco, quod numquam fuisti miser (Sen.). 28. Ne timuĕris, cum dives factus fuĕrit homo et cum multiplicāta fuĕrit gloria domus ejus, quoniam, cum interīret, non sumet omnia, neque descendet cum eo gloria ejus. Cum anĭmae suae in vitā ipsīus benedixĕrit: “Laudābunt te, quod benefecisti tibi”, – tamen introībit ad progeniem patrum suōrum, qui in aeternum non vidēbunt lumen (Ps.). 29. Milo dicĭtur per stadium venisse, cum bovem umĕris ferret (Cic.).

ТЕКСТЫ

De natūrae divitiis

Ét quamquám rerúm longé ditíssĭma géns est,

Cúncta tamén nemŏrí || póstposuére82 suó.

Séd non ídcircó silvaé placuére83 viréntes,

Quód domĭnís praestént || cómmŏda mágna suís,

Pródeat éx illís flavaé quod máxĭma cérae

Cópia, návālís || cópia mágna picís;

Íllinc ét pellés hibérnis véstĭbus áptas

Ínstructús nummís, || dúm věnit, émptor habét (Hus.).

Николай Гуссовский в поэме “Песня о зубре” одним из первых в европейской поэзии воспел природные богатства Беларуси.

A E N I G M A

Quáttuor áequālés currúnt ex árte soróres

Síc quasi cértantés, cum sít labor ómnĭbus únus.

Ét prope súnt parĭtér nec sé contíngěre póssunt84.

De parricidio primo

Adam vero cognōvit Havam uxōrem suam, quae concēpit et pepěrit Cain…

rursusque pepěrit fratrem ejus Abel. Fuit autem Abel pastor ovium et Cain agricŏla.

Factum est autem post multos dies, ut offerret Cain de fructĭbus terrae munĕra Domĭno.

Abel quoque obtŭlit de primogenĭtis gregis sui et de adipĭbus eōrum

et respexit Domĭnus ad Abel et ad munĕra ejus, ad Cain vero et ad munĕra illīus non respexit,

iratusque est Cain vehementer et concĭdit vultus ejus…

Dixitque Cain ad Abel fratrem suum: “Egrediāmur foras”

cumque essent in agro, consurrexit Cain adversus Abel fratrem suum et interfēcit eum,

et ait Domĭnus ad Cain: “Ubi est Abel frater tuus?”

Qui respondit: “Nescio, num custos fratris mei sum?”

dixitque ad eum: “Quid fecisti? Vox sanguĭnis fratris tui clamat ad me de terrā.

Nunc igĭtur maledictus eris super terram” (Gn.).