1)Простыя словы». Беларускі моўны этыкет, слэнг, ненарматыўная лексіка, трасянка. Моўны этыкет і культура маўлення – не вельмі папулярныя паняцці ў сучасным свеце. Хтосьці лічыць іх надта дэкаратыўнымі, хтосьці нават не адкажа на пытанне, якія ж формы моўнага этыкета можна сустрэць у паўсядзённым жыцці. Але усё ж такі моўны этыкет іграе важную ролю ў паспяховай дзейнасці чалавека ў грамадстве, у яго асобасным і прафессійным росце і інш. Моўны этыкет – сістэма потрабаванняў, якія тлумачаць, як наладжваіць, подтрымліваць і перапыніць контакт з іншым чалавекам у пэўнай сітуацыі. Нормы моўнага этыкета вельмі разнастайныя, у кожнай краіне ёсць свае асаблівасці культуры маўлення. Базавыя формулы моўнага этыкета засвойваюцца ў раннім узросце, калі бацькі вучаць дзіця вітацца, гаварыць дзякуй, прасіць прабачэння. Потым чалавек даведаецца пра іншыя тонкасці ў маўленні, набывае разнастайныя стылі маўлення і паводзін. Уменне правільна ацаніць сітуацыю, завесці і падтрымаць размову з незнаёмым чалавекам, пісьменна выказаць свае думкі вызначае чалавека высокай культуры, адукаванага і інтэлектуальнага. Формулы моўнага этыкета – пэуныя словы, фразы і ўстойлівыя выразы, якія прымяняюцца ў трох стадыях размовы: пачатак (прывітанне: “добрага здароўя!”, “прывітанне!” або знаёмства); асноўная частка (запрашэнне “дазвольце вас запрасіць”, віншаванне “со святам!”, парада “я б хацеў праванаваць вам” і інш); заключная частка размовы (развітанне “да пабачэння!”). Але ж не ўсе людзі прытрымліваюцца моўнага этыкета, і вынікам такго існуюць такія супольнасці, як слэнг, ненарсатыўная лексіка, трасянка. Трасянка — моўная з'ява, якая ўзнікае пры змешванні рускай і беларускай моў. Трасянка з'явілася як сродак камунікацыі паміж беларускамоўным сельскім насельніцтвам і рускамоўнай адміністрацыяй або чыноўнікамі. Вялікую ролю ў пашырэнні трасянкі адыгралі сталінскія рэпрэсіі 20-30-х гадоў, але трасянка не стала асноўным сродкам зносінаў, бо ўспрымалася як «некультурная мова». Напрыклад, “жанчына” па-руску “женщина”, а на траснке “жэншчына”. Слэнг – набор асаблівых слоў або новых значэнняў ужо існуючых слоў, якія выкарыстоўваюцца ў разнастайных людскіх аб’яднаннях (прафісійных, грамадскіх, узроставых і іншых групп). Паняцце “слэнг” змешваецца з такімі паняццямі, як “дыялектывізм”, “жарганізм”, “вульгарызм”, “гутарковае маўленне”, “прастамоўе”. Прыклады слэнгавых адзінак: “прыкол”, “тусоўка”, “фігня” і шмат іншых. Ненарматыўная лексіка вельмі часта змешваецца з выкарыстаннем слэнга. Гэта асабістая справа кожнага, карыстацца ці не, але мне здаецца, што гэта неймаверна непрыемна, калі ідзеш па вуліцы і чуеш, як маладыя людзі, дзяўчыны гавораць гэтыя грубыя словы. Такім чынам, гэта толькі ваш выбар, гаварыць на літаратурнай мове, трасянке ці ўвогуле на “фене”, але ведаць і пажаваць моўны этыкет павінен кожны.

2)Мы такія розныя. У дзяцінстве я распытвала дарослых пра тое, што ёсць душа і дзе ж яна жыве. Стараючыся проста і даходліва задаволіць маю цікаўнасць, матуля параўноўвала нашае цела з хатай, у якую душа “засяляецца” падчас нараджэння і пакідае напрыканцы жыцця. Сёння, амаль праз 15 год, я ўспамінаю гэтыя словы і з цікавасцю прыглядаюся да сучасных “хатак”, “хат” і нават “пентхаўзаў”. Лета пазбавіла гараджан ад капуснага лісця разнастайнай вопраткі, і надышоў час здзіўлення: адкуль такая неахайнасць? І гэтае пытанне выклікана не якасцю адзення, не колерам і колькасцю ўпрыгожванняў. Прыкра глядзець на дзяўчат, што ў 15-20 год забыліся на тое, што не павінны нагадваць пераможцаў еўрапейскага спаборніцтва сумаістаў, што жаноцкасць – гэта лёгкасць, далікатнасць. Яны “будуюць” прытулак для сваёй душы з бліноў хуткага прыгатавання, колы, марозіва і мараць пра тое, каб пазбавіцца ад лішніх кіло. Мараць, а ад звыклага ладу жыцця адмовіцца аніяк не могуць і ўвечары зноў ідуць з сяброўкамі “на піццу”, хоць толькі гадзіну таму бабуля прывезла з вёскі такія сакавітыя духмяныя яблыкі! Часам цела пераўтвараецца ў альбом для малявання: тату па-ранейшаму модныя. Скрыўленыя пашчы неверагодных істотаў на руках хлопцаў, іерогліфы на тонкіх дзявочых шыях (часта іх сэнс дакладна не можа растлумачыць нават сама гаспадыня). Пра тое, як гэта будзе выглядаць гадоў праз 10-20, мала хто думае: далёка яшчэ, невядома, што будзе назаўтра (можа, мне заўтра зранку цэгла на галаву ўпадзе?!). Можа і так, але існуе шчаслівая верагоднасць дажыць да сталага ўзросту, а тады наўрад дачка або сын-падлетак будуць сур’ёзна ўспрымаць матуліна “Толькі глупстваў не нарабі”, гледзячы на малюнак завязанага вузлом цмока, што нібы са здзекам “выпаўзае” з-пад рукава кашулі. Наш знешні выгляд – адлюстраванне павагі да самога сябе: у добрага гаспадара не можа быць занядбалай хаты… Нацыянальны характар — сукупнасць асноўных адносна ўстойлівых псіхалагічных якасцей, якія сфармаваліся ў нацыі ў канкрэтных гістарычных, сацыяльна-культурных і прыродных умовах яе развіцця. Асаблівасці нацыянальнага характару прама ці ўскосна адлюстроўваюцца ў найбольш распаўсюджаных рысах паводзін, эмоцый і пачуццяў пераважнай часткі людзей пэўнай нацыянальнай прыналежнасці. Існуюць стэрэатыпныя ўяўленні наконт асаблівасцей нацыянальнага характару розных народаў свету (нямецкая пунктуальнасць, англійскі традыцыяналізм, яўрэйская практычнасць, ісанская гордасць, італьянская тэмпераментнасць, японская працавітасць, шведская стрыманасць і інш.), але нацыянальны характар асобных народаў адрозніваюцца не столькі пэўнымі псіхалагічнымі якасцямі, колькі іх сукупнасцю, ступенню ўласцівасці асобных рыс прадстаўнікам розных нацыянальных супольнасцей. Першапачаткова паняцце нацыянальнага характару выкарыстоўвалася падарожнікамі, географамі, этнографамі для апісання асаблівасцей паводзінаў, ладу жыцця, звычаяў, абрадаў, традыцый розных народаў свету. Кожны нацыянальны характар уяўляе сабой складаную сукупнасць разнастайных (нярэдка супрацьлеглых) псіхалагічных рыс і якасцей, якія можна з пэўнай доляй умоўнасці назваць «станоўчымі» і «адмоўнымі».Як сведчаць шматлікія гістарычныя факты, падзеі духоўна-культурнага жыцця беларусаў, іх багатая фальклорная спадчына, многія літаратурныя творы, да станоўчых рысаў беларускага нацыянальнага характару можна аднесці талерантнасць (цярпімасць), памяркоўнасць, лагоднасць, добразычлівасць, гасціннасць, вынослівасць, працавітасць і інш., а да адмоўных — адпаведна кансерватыўнасць, канформнасць (канфармізм), некаторыя апатычнасць, нерашучасць, недаверлівасць і г.д. У цэлым у сучаснай гуманітарнай навуцы няма адзінства пры вызначэнні сутнасці і адметных рыс розных нацыянальнага характару, многія праблемы ў гэтай галіне з'яўляюцца пакуль маладаследаванымі, дыскусійнымі.

3)Смачна есці. Беларуская кухня устойліва захоўвае нацыянальныя традыцыі. З глыбіні стагоддзяў да нашых дзён дайшлі шматлікія самабытныя стравы. Шырока вядомыя далёка за межамі Беларусі дранікі, пячысты, халаднік, зацірка, мачанка, жур... Асабліва папулярна ў беларусаў бульба, якую называюць у народзе «другім хлебам». Яна з'яўляецца абавязковым атрыбутам беларускага нацыянальнага стала. З яе гатуюць бульбянiкi, дранікі, комы, запяканкі, клёцкі, бульбяную бабку. З мясных страў найбольш вядомыя шматлікім пячысты, мачанка, халадзец, смажанка, каўбасы. Шырока выкарыстоўваюцца ў беларускай кухні грыбы, лясныя ягады і травы, рачная рыба. Вострыя прыправы - часнык, перац, пятрушку - у Беларускай кухні выкарыстоўваюць умерана. Усё большае распаўсюджванне ў апошні час атрымліваюць вегетарыянскія стравы. Шматвяковую, багатую і цікавую гісторыю мае Беларуская кухня. Печаны жытні хлеб і іншыя вырабы з жытняй мукі на працягу многіх стагоддзяў прымалі якое вяршэнствуе месца ў харчаванні насельніцтва. У беларусаў з дзяцінства выхоўвалася да хлеба павагу і беражлівасць. З ім ішлі на «радзіны», у сваты, на вяселле і іншыя падзеі. Хлебам-соллю сустракалі дарагіх гасцей. Шмат прыказак і прымавак склалася ў народзе пра хлеб: «Хлеб над усiм пануе», «Хлеб - усяму галава». Стравы. Са старажытных часоў аснову сельскай гаспадаркі продкаў сучасных беларусаў складала вытворчасьць збожжа. Асноўным прадуктам харчаваньня быў чорны хлеб з жытняй мукі, часта з дадаткамі ячменнай, пшанічнай, грэцкай, аўсянай. Мучныя вырабы з пытляванай пшанічнай мукі (пірагі, бліны, караваі) выпякаліся ў асноўным на святы. Дагэтуль чорны хлеб у Беларусі ў вялікай пашане, з ім ядуць і першыя, і другія стравы. Апроч хлеба, з мукі вараць кашы, робяць клёцкі, лазанкі, калдуны і г. д. Самая папулярная гародніна — капуста, якую вараць, тушаць, квасяць, рыхтуюць бігас і г. д., а таксама буракі (зь якіх у прыватнасьці гатуюць славуты халаднік) і морква. Круглы год не сыходзіць са стала бульба, з якой у Беларусі ўпершыню пазнаёміліся ў XVIII стагодзьдзі, пачалі вырошчваць на пачатку XIX стагодзьдзя, а да канца XIX стагодзьдзя яна стала асновай рацыёну. Бульбу вараць, тушаць, смажаць, запякаюць, фаршыруюць. З яе гатуюць супы і салаты, піражкі і хрушчы. Смачная бульба ў спалучэньні з грыбамі, свінінай. Асабліва вядомыя стравы з сырой дранай бульбы (запазычаныя калісьці з нямецкай кулінарыі) — бабка, бліны, дранікі, клёцкі, капытка. Таксама з бульбы гатуюць камы, смажанік, розныя запяканкі. Мясныя. Мясныя стравы даўней гатавалі ў асноўным на святы, пераважна зімовыя. Дзічына таксама была найбольш даступная ўвосень і зімой. Сярод мясных прадуктаў асноўнае месца займалі вырабы са свініны, значна меней спажывалася бараніны, яшчэ менш — ялавічыны. Свіней забівалі пераважна ў лістападзе-студзені, а таксама вясной; найбольш часта перад Калядамі. З нарэзанага мяса або мяснога фаршу выраблялі кілбасы; з пячонкі, крыві з дадаткам мукі, крупаў — кішку; свіныя страўнікі таксама начынялі фаршамі); вырабялі студні, сальцісоны, рулеты, кумпякі (лапаткі, з якіх здымалі скуру, каб засаліць разам з салам), рэбры, галёнкі, свіныя вушы. Саланіну, каўбасы захоўвалі да цяжкіх сельскагаспадарчых работ — сенакосу, жніва. У сённяшняй беларускай кулінарыі перавагу аддаюць мясу, тушанаму з агароднінай і грыбамі, запечанаму з сырам і г. д. Адна з найбольш славутых страў — мачанка (верашчака, але таксама гатуюць смажанку, зразы, біткі й тэфтэлі. Прыправы — перац, каляндру, часнок, пятрушку і інш. — выкарыстоўваюць памяркоўна. З хатняй птушкі. З хатняй птушкі найбольш звыклымі былі куры, качкі, гусі; пазней зявіліся індыкі. Асноўнай мэтай гадоўлі птушкі было атрыманне яек. У сялянскім рацыёне птушынае мяса было рэдкасьцю, яго спажывалі пераважна як дыетычную ежу пры хваробах, часцей прадавалі на рынку ці выплочвалі ў якасьці натуральнай даніны. Традыцыйным дэлікатэсам былі вэнджаныя «паўгускі», вяленыя качкі. Печаная ці смажаная гусь з грыбамі, ці фаршыраваная кашай — традыцыйная беларуская страва, вядомая з многіх літаратурных крыніц. Малочныя. Малочных прадуктаў раней спажывалася значна меней, чым сёньня (. Мясцовая «чырвоная» парода буйной рагатай жывёлы не вызначалася высокімі надоямі, а значную частку статка складалі валы. Асноўным сродкам кансэрвацыі і галоўнай формай спажываньня малака быў сыр, які елі пераважна ў святы. Больш спажывалася расліннага тлушчу ў форме алею (ільнянага і канаплянага, у вышэйшых класаў часам і алівы). Алеем штодзённа запраўлялі кашы, прыпраўлялі селядцоў. Напоі. Алькагольныя. Самымі старажытнымі алькагольнымі напоямі былі піва і мёд. Піва выраблялася толькі верхняй фэрмэнтацыі, звычайна малога мацунку (2-3 аб.%), але спажывалася ў значнай колькасьці, у пэўным сэнсе замяняючы прахаладжальныя напоі. Піва было нетрывалым, але яго варылі досыць часта. У параўнаньні з сучаснасьцю значна больш распаўсюджаным было піва цалкам ці часткова з пшанічнага соладу («белае»). У адрозьненьне ад Расійскай дзяржавы, вытворчасьць і спажываньне алькагольных напояў былі істотна дэцэнтралізаваныя. Хаця сяляне мусілі набываць іх толькі ў корчмах, што належалі іх панам, яны маглі вырабляць пэўную колькасьць самастойна на галоўныя царкоўныя святы або на вяселле. Віно ўжывалася ў літургічнай практыцы праваслаўнай і каталіцкай царквы, а таксама было артыкулам раскошы. Неалькагольныя. З неалкагольных напояў у беларусаў былі папулярныя бярозавы і кляновы сокі, якія нарыхтоўвалі ў сакавіку, спажывалі не толькі ў свежым, але і ў зброджаным выглядзе. І квас, і бярозавы сок летам выкарыстоўвалі для прыгатаваньня халаднікоў. Папулярнымі былі адвары розных зёлак (ліпавага квецця, дзіванны), збіцень, узвары з яблыкаў, груш. Беларусам заўсёды былі ўласцівы акуратнасць і гасціннасць. Абагульненне вопыту народнай кухні дазваляе захоўваць і развіваць лепшыя традыцыі падрыхтоўкі нацыянальных страў, кулінарных вырабаў і напояў.

4)Падарожжа па Беларусі. Падарожжы – гэта заўсёды рамантыка і непаўторныя адчуванні. А падарожжы з каханым чалавекам – тым больш. Куды выправіцца разам, што паглядзець і чым натхніцца? |Нясвіж і яго паркі. Хоць Барбара, прывід якой нібыта з’яўляецца ў палацы, сама ніколі ў ім не была (ён быў збудаваны пасля яе смерці), з Нясвіжскім палацам Радзівілаў звязана не адна гісторыя кахання: рамантычная, трагічная, жарсная… Тут сустракаліся, кахаліся, нараджалі дзяцей, здраджвалі… Гэта мо цяжка цяпер уявіць у тлумных, поўных турыстамі калідорах палаца, аднак варта падняцца на валы, прайсціся ля халодных каменных сценаў або заглыбіцца ў паркі. З часоў Радзівілаў тут засталося не так шмат дрэў, аднак дух стагоддзяў няпроста выкараніць. Зямля пад паркавымі ліпамі і ля строгіх халодных сцен памятае гісторыі Радзівіла Сіроткі, Рыбанькі і Уршулі, пане Каханку… Гісторыю кахання апісаў у сваім дыярыюшы Рыбанька: «Я руку ёй пацалаваў i ад таго моманту кахаць страшна пачаў, i розныя дыскурсы мелi мы прамiж сабою. Пайшлi мы на абед, я не дужа еў, насычаў сябе толькi мiлай асобаю князёўны». Каралеўская Горадня і Нёман. Што ўжо тут казаць: Горадня — найрамантычнейшае места Беларусі, якому болей за іншыя гарады пашчасціла захаваць свой дух. Хтосьці цэніць брукоўку старых вуліц, хтосьці — рамантыку караскання на замкавую гару ў пошуках рэльефа з гербам Рэчы Паспалітай або месца для пікніка, нехта — «песню і славу» нашай зямлі: Нёман у час сутоння ды світанку. Мінск — рамантыка мегаполіса. У Мінску жыве пятая частка насельніцтва Беларусі. Кажуць, у мегаполісах рамантыкі мала, але прыгажосць у вачах таго, хто глядзіць, натхненне — у душы таго, хто марыць. Кожнае акно за жалюзі і фіранкамі, кожная цаглінка ў сцяне старога горада расказвае сваю гісторыю. Колькі пакаленняў моладзі шпацыравала па гэтым праспекце, яшчэ ў тыя часы, калі ён і не быў праспектам? Навюткі вакзал, месца растанняў і сустрэч, самае рамантычнае месца на свеце. Стогадовыя трамвайныя маршруты. Новая-старая Рэвалюцыйная-Койданаўская, такая пекная ў сваёй заснежанасці. Пяцісотгадовыя замкавыя валы. І вечная Свіслач, якая цякла да нас і будзе цячы тут шмат тысячагоддзяў пасля. Усё гэта — плошчы, вуліцы, дамы, паркі — цяперашнія і ўжо няісныя, захаваныя ў фотапамяці і пад асфальтам — усе яны нашы, пакуль мы іх любім. Полацк — подых тысячагоддзяў

Полацк — горад-загадка, горад-лабірынт, горад-сімвал. Для свайго натхнення кожны знойдзе ў ім свае сэнсы. Да полацкай рамантыкі не так проста дакапацца — гісторыя прайшлася па горадзе асфальтавым катком… У Полацка ёсць свой бард — Уладзімір Арлоў. Дзякуючы яго праніклівым, замілаваным расподведам Полацк бачыцца нечым неверагодным — местам лёхаў, прывідаў, духаў і таямніц, местам традыцый і пачаткаў.

Горадам адноўленых святынь і жывой паўнаводнай Дзвіны-вуліцы. Напраўду, горад жыве, пакуль мы яго любім. Браславы

Ад адных толькі назваў гэтых азёр перахоплівае дух: Недрава, Струста, Снуды, Войса, Бужа, Неспіш… Нібыта, мы ў часах Герадота. Ледавіковыя рэльефы ды валуны, вёскі, курганы, гарадзішчы, нават найбуйнейшы беларускі рамантычны парк «Бельмонт» з лістаўніцамі, туямі, канадскімі таполямі… На вадзе — рэдкія птушкі і дагістарычныя выспы. Пазычыўшы човен, можна «адкрыць» некалькі з іх. На некаторых азёрах забароненае выкарыстанне маторных лодак, каб спрыяць захаванню экасістэмы… Ідэальны адпачынак у цішыні і яднанні з прыродай. Шагалаўскі Віцебск. Марк Шагал — сусветны сімвал Віцебска, Марк Шагал і Бэла — адзін з сусветных сімвалаў кахання. Да сустрэчы з Бэлай у яго былі іншыя закаханасці: Ніна з Лёзна і некалькі пацалункаў; Анюта і чатыры гады сціплых заляцанняў («рашыўся за гэты час… толькі разок пацалаваць яе, дакладней, адказаць на яе пацалунак неяк вечарам перад каліткай, і як на грэх пасля гэтага ў яе запрышчавіў твар»); гімназістка Вольга са скуластым курносым тварыкам, якая марыла пра вечнае каханне… «Вечары, што адгаралі адзін за адным над маёй галавой, складаліся ў гады, і адно за адным памірала, толькі нарадзіўшыся сярод віцебскіх частаколаў, чарговае каханне». І нарэшце, гуляючы з чарговай дзяўчынай, Марк сустрэў Яе: «Як быццам мы даўным-даўно знаёмыя і яна ведае пра мяне ўсё: маё дзяцінства, маё цяперашняе жыццё і што са мной будзе… І я зразумеў: гэта мая жонка. На бледным твары ззяюць вочы. Вялікія, пукатыя чорныя! Гэта мае вочы, мая душа… Я ўвайшоў у новы дом, і ён стаў маім назаўсёды…» У сваіх вобразах мастак ставіў Віцебск на адзін ровень з Парыжам, і я дзіўлюся, чаму сюды яшчэ не едуць закаханыя з усяго свету. Залессе Агінскага. Сюды, у «Паўночныя Афіны», у пачатку ХІХ стагоддзя вярнуўся з эміграцыі кампазітар-князь Міхаіл Клеафас Агінскі. Сюды ж ён прывёз і маладую жонку-італьянку. Развітаўшыся з Радзімай, якая ўжо была незваротна страчаная, князь накіраваў усю сваю энергію на музыку, сям’ю ды распрацоўку «прысядзібнага ўчастку». Быў пабудаваны мураваны палацык, альтанкі, капліца, закладзены новы парк… На радасць сям’і, у Залессі (а былых Дзербах) быў такі сабе заапарк: паводле звестак, медзведзяня было найлепшым сябрам маленькай Амеліі — дачкі Міхаіла Клеафаса і Марыі. Край свіцязянак. Русалкі — прыкмета ледзь не кожных возера-рэчкі, дый у кожнай мясцовасці знаходзіцца той, хто іх на ўласныя вочы бачыў. Таму свіцязянкі — не выбітная з’ява. Аднак ёсць штосьці ў гэтым возеры, што натхняла паэтаў ХІХ ст., натхняе і цяпер. Міцкевічу цікава было б даведацца, што Свіцязь мае амаль ідэальна круглую форму і ўнікальную флору — тут можна пабачыць бела-ружовую кветку лабеліі Дортмана, палушнікавыя лугі і нават яванскі тэтрадзініум — водарасць, якая нейкім неверагодным шляхам трапіла сюды з выспаў Інданэзіі. Улетку берагі Свіцязі поўныя людзей, хоць вада застаецца вельмі чыстай. Памарыць у цішыні тут можна хіба ўночы, калі, канечне, не баяцца свіцязянак, вадзянікоў ды іншых абарыгенаў. А насамрэч любое месца можа стаць рамантычным і натхняльным. Важна, каб побач былі любімыя людзі і заняткі, тады і на душы светла ды лёгка.

5)Забавы и захапленни. Што каму дарыць. За сваю шматвяковую гісторыю беларускі народ стварыў унікальную самабытную культуру. Традыцыйныя народныя святы і абрады спалучаюцца з хрысціянскімі традыцыямі, ствараючы непаўторны гарманічны сінтэз. Большая частка насельніцтва Беларусі — хрысціяне. Галоўнымі святамі хрысціянства з'яўляюцца Раство і Вялікдзень, якія адзначаюцца двойчы: па праваслаўнаму і каталіцкаму рэлігійным календарам. Раство адзначаюць ўрачыста, выконваючы шматлікія традыцыі і абрады. У гэты дзень усе весяляцца, ходзяць адзін да аднаго ў госці. Самыя вядомыя калядныя забавы — бясчынствы. Абавязковы атрыбут Калядных святаў — упрыгожаная елка. Вялікдзень — свята перамогі жыцця над смерцю, святла над цемрай. Напярэдадні Вялікадня, у доме прыбіраюць, рыхтуюць самыя разнастайныя стравы, афарбоўваюць яйкі і выпякаюць кулічы. Велікодную ежу ў Вялікую суботу асвятляюць ў храмах. За святочным сталом спачатку ядуць па кавалачку асветленага варанага яйка, куліча, і толькі потым — усе прыгатаваныя стравы. У велікодныя дні, як і на Раство, вернікі ходзяць адзін да аднаго ў госці, спяваюць песні, танчаць. Нараўне з хрысціянскімі, у Беларусі святкуюцца і народныя святы, якія прыйшлі з паганскіх традыцый. Гэта перш за ўсё Купалле і Масленіца, якія суправаджаюцца народнымі танцамі, песнямі, гульнямі і традыцыйнымі абрадамі. У ноч з 6 на 7 ліпеня ў Беларусі святкуюць самае старажытнае абрадавае свята — Купалле, якое прысвечана язычніцкаму богу ўсходніх славян — богу ўсіх зямных пладоў Купале. Адным з асноўных дзеянняў гэтага свята з'яўляецца пошук міфічнай «папараць-кветкi». Хто знойдзе кветку, таму будзе шчасціць ўвесь год, і можа прасіць аб выкананні любога жадання. На Купалле спяваюць, водзяць карагоды, скачуць праз вогнішча, тым самым людзі пазбаўляюцца ад розных пошасцяў, хвароб. У віры прыгатаванняў да свята востра паўстае пытанне падарункаў. Што дарыць, каму дарыць і ўвогуле – ці трэба дарыць? Невялікі знак увагі - і напружаны цяжкі дзень можа абярнуцца святочным настроем. Кветка, любімы ласунак, невялікі сувенір, добрая кніга - усё можа прынесці радасць. Падарунак, калі ён бескарыслівы - незалежна ад яго кошту, - заўсёды абуджае ў чалавеку зваротную сардэчнасць. Але падарункі трэба ўмець выбіраць і дарыць. У гэтым выяўляюцца густ, фантазія, вынаходлівасць і такт дарыльшчыка. Падарунак часта мае чыста сімвалічнае значэнне - гэта своеасаблівая форма выказвання пачуццяў. Пры нікчэмным кошце падарунак, зроблены са схаваным сэнсам, можа набыць велізарную каштоўнасць для таго, каму ён паднесены. Кошт падарунка павінен адпавядаць матэрыяльным магчымасцям таго, хто дорыць. Шчодрасць не па кішэні гэтак жа недарэчная, як і скупасць пры пэўных, вядомых навакольным магчымасцях. Падарункі павінны адпавядаць магчымасцям, патрэбам, характару, густу, інтарэсам і ладу жыцця тых, каму яны прызначаны. Каму што дарыць? Любы падарунак - гэта люстэрка вашай натуры, нават калі вы стараецеся не праяўляць свой ​​характар​​. І дарыць падарунак - гэта не абавязак перад віноунiкам урачыстасці, а перш за ўсё знак увагі і павагі да яго. Некалькi прыкладаў найбольш стандартных падарункаў для дарослых: Кнігі - выдатны і карысны падарунак, але трэба ўмець іх выбраць. Лепш за ўсё дарыць кнігу з тэматыкай, якая цікавіць таго, каму яна прызначана. Адсюль савет: дарыце толькі кнігі вядомага вам зместу або рэкамендаваныя дасведчанымі людзьмі. Кветкі дораць з нагоды якой-небудзь ўрачыстасці, калі яны лічацца неад'емным атрыбутам падарунка, і проста так - тады падарунак будзе нашмат прыемней. Калі вы ведаеце, што ваш букет будзе не адзіным, то устаўце ў яго невялікую паштоўку з віншаваннямі: ваш букет больш запомніцца. У залежнасці ад таго, каму прызначаецца букет, падбіраюць пэўны від кветак, іх колер і нават ўпакоўку. Маюць значэнне ўзрост, пол, сацыяльны статус і характар ​​чалавека, якому падаюць букет. Дзецям: Дзецям дораць падарункі , перш за ўсё адпаведныя іх узросту. Цацкі выбіраюць з улікам іх пазнавальнай і выхаваўчай ролі. Але пры выбары ўсё ж арыентуйцеся на пажаданні дзіцяці або на павальнае захапленне чымсьці ўсіх дзяцей гэтага ўзросту. Гульня або цацка павінна быць цікавай, здольнай захапіць дзіця на доўгі час , - кніга , прадметы малявання , настольныя гульні. Акрамя гэтага дзеці любяць атрымліваць у падарунак прысмакі і нават адзенне. Ўпакоўка абавязкова павінна быць рознакаляровай і прыгожай. Як дарыць падарункі ? Зыходзячы з таго , што падарунак цэніцца як знак увагі , з яго абавязкова здымаюць ярлык з ​​цаной. Усе падарункі , за выключэннем кветак , трэба запакоўваць. Уручыўшы падарунак , сціпла выслухоўваюць словы падзякі , не ўступаючы ў абмеркаванне. У сямейным коле падарункі часам ставяць на святочны стол або ў навагодні вечар пад ёлку. Прымаць падарункі трэба тактоўна . Калі падарунак перадаюць асабіста , яго адразу ж распакоўваюць ў прысутнасці таго, хто падарыў , выказваюць задавальненне і дзякуюць . Няветліва адкласці падарунак у бок , не зірнуўшы на яго. Не варта злавацца за няўмела абраны падарунак. У асаблівых выпадках , пры вельмі блізкіх адносінах , адчуўшы , што падарунак апынуўся не вельмі ўдалым , можна прапанаваць абмяняць яго ( чэк на ўсялякі выпадак трэба захаваць ) . Адмовіцца ад падарунка можна толькі ў тым выпадку , калі прыняць яго непрыстойна ці калі падарунак настолькі каштоўны, што змушае адчуваць сябе даўжніком. Пры адмове падкрэсліваюць ўдзячнасць за ўвагу і матывуюць сваю адмову.

6)Наша здароўе. Традыцыйная медыцына і альтэрнатыўная. Здаровы лад жыцця

Здароўе — гэта бясцэнны дар прыроды. Але каб захаваць гэты дар  на доўгія гады, патрэбна берагчы яго ўсё сваё жыццё, не растрачваючы ўпустую.

Традыцыйная медыцына ўключае ў сябе медыцынскія сістэмы ведаў, якія распрацаваны на працягу пакаленняў у розных грамадствах да эпохі сучаснай медыцыны.

Нетрадыцыйная медыцына, таксама званая альтэрнатыўнай медыцынай або неконвенциональной медыцынай, - умоўнае паняцце, якое аб'ядноўвае спосабы дыягностыкі, прадухілення і лячэння хвароб чалавека, якія па тых або іншых прычынах не атрымалі ўсеагульнага прызнання ў лекараў. Асноўнай прычынай гэтага звычайна з'яўляецца адсутнасць дакладных правілаў, вялікая доля суб'ектыўнасці ў выбары і прымяненні дадзеных метадаў, дрэнная ўзнаўляльнасць вынікаў у руках розных спецыялістаў і, з прычыны гэтага, складанасці ў правядзенні аб'ектыўных выпрабаванняў іх эфектыўнасці і шырокага ўкаранення ў клінічную практыку. Акрамя таго, часам у паняцце нетрадыцыйнай медыцыны ўключаюць загадзя неэфектыўныя падыходы, заснаваныя на незвычайных ідэях і фантазіях. Найбольш знакміты метад- фітатэрапія( лячэнне травамі). Гэта не павінна здзіўляць, што некаторыя з інгрэдыентаў, якія выкарыстоўваюцца ў ежу можа нават дапамагчы абараніць вас ад невылечнымі захворваннямі. Пачнем з адной з маіх асабістых абранае, Часнок. Адзін з асноўных пераваг часныку ў тым, што ён дапамагае знізіць узровень халестэрыну. Калі вы раздушыць часнык вы адразу ж сустрэлі вострым загаворы, Гэта звязана ў алліцін,які адказвае за яго лекавыя льготы. Кажуць, што штодзённае спажыванне часныку можа дапамагчы знізіць рызыку сардэчных захворванняў на цэлых 76 працэнтаў. Ён таксама разрэджвае кроў і, такім чынам, скарачае шанцы небяспечных згусткаў крыві. Куркума. Што б мы рабілі без куркумы – мы змяшалі яго з цёплым малаком для халоднай і кашаль, улічваючы Куркума і цукар (каб зрабіць яго ядомым) для дзяцей, калі яны джаліць сябе і як хутка выправіць за траўмы жывёл. Ёсць шматлікія даследаванні, якія кажуць пра перавагі выкарыстання Куркума супраць рака і жывёл даследаванні паказваюць, што гэта нават дапамагае абараніць ад хваробы Альцгеймера. Гваздзік: Хто не выкарыстоўваецца гваздзікі або гваздзіковае алей, каб спыніць боль зуба?  Але я не ведала, што нават людзі, якія пакутуюць ад артрыту могуць атрымаць палёгку ад болю, як гэта запавольвае пашкоджанне храстка і косткі, выкліканага хваробай.

Здаровы лад жыцця

Для мяне здаровы лад жыцця — гэта спорт, жыццё без алкаголю, без наркотыкаў. Я думаю, што для кожнага чалавека няцяжка захоўваць здаровыя звычкі.

Многія людзі кажуць нешта накшталт: «Я не хачу ведаць, калі нешта не так са мной". Гэта можна зразумець, але варта памятаць, што прафілактычныя медагляды дапамагаюць выявіць некаторыя захворванні на ранняй стадыі, што мае вялікае значэнне. Проста неверагодна, наколькі курэнне скарачае як даўжыню жыцця чалавека, так і яе якасць! Калі вы паліце? Адмова ад тытунёвай залежнасці павінен стаць вашым прыярытэтам. Курэнне з'яўляецца папераджальнай фактарам рызыкі, а значыць, у вашых руках паспрабаваць кінуць паліць прама сёння. Для падтрымання здароўя рухальныя нагрузкі неабходныя. Існуюць стандартызаваныя практыкаванні для розных груп людзей, у залежнасці ад стану здароўя, узросту і да т.п. Трэба падабраць індывідуальную праграму. Практыкаванні павінны быць уключаны ў ваш штодзённы графік. Вядома, агульнавядома, што трэба выконваць здаровую дыету, але ці ведаеце вы, што даданне ўсяго 2 порцый гародніны і садавіны ў дзень можа павялічыць працягласць вашым жыцці? Аддавайце перавагу карысным прадуктам харчавання. Як толькі вы абвыкнеце да здаровай ежы, яна дасць вам больш энергіі, трэба ўсяго каля тыдня, каб пачаць адчуваць розніцу. Скінуць лішні вага не так складана, як здаецца. Трэба пераключыцца ад рафінаваных, апрацаваных харчовых прадуктаў да свежым прадуктам, абмежаваць набор салодкіх прадуктаў. Вы можаце зэканоміць сотні калорый у дзень. Пачніце з гэтага. 

7)Праблемы сям’і. Бацькі і дзеці. Крызіс сям’і: міф ці рэальнасць. Сярод мноства жыццёвых шляхоў сям’я – гэта першы чалавечы шлях жыцця і самы важны па многіх прычынах. На жаль, у апошні час, менавіта, сям’я з’яўляецца той ячэйкай грамадства, у якую найбольш удараюць сучасныя крызісы, бо людзі забыліся пра тое, чым ёсць сям’я па сваёй сутнасці, што яе характарызуе, якія існуюць у яе заданні.Праблема бацькоў i дзяцей вечная. Як свет стаіць, бацькі імкнуцца перадаць свой вопыт i ўсцерагчы ад памылак дзяцей. Дзеці ж упарта працівяцца гэтаму, бо хочуць пражыць сваё жыццё самі i без падказкі выбраць свой лёс Перш за ўсё трэба прыгадаць, што сям’я – гэта не чалавечае “тварэнне”, яна была ўстаноўлена Богам і з’яўляецца дарам любві. Усведамленне гэтай асноўнай праўды праяўляецца ў пазітыўных аспектах: у пачуцці асабістай свабоды, у якасці міжчалавечых адносінаў, у адказным бацькоўстве, у выхаванні дзяцей. Грэбаванне гэтай праўдай вядзе да трагічных наступстваў: неразбярыха ў разуменні аўтарытэту бацькоў і дзяцей, узрастаючая колькасць разводаў, перарыванне цяжарнасці, прыняцце раўнацэннасці сакрамэнтальных сужэнстваў і свабодных саюзаў. Сям’я таксама перастае быць і асноўным выхавальнікам маладога пакалення, носьбітам сямейных традыцый і носьбітам духоўнасці нацыі. Бо ў большасці сем’яў няма сямейных традыцый. Дзве асобы, дзве сістэмы павінны ствараць гармонію свайго існавання, і гэтая гармонія павінна павялічвацца з нараджэннем дзяцей. А яна не атрымоўваецца, бо ў бацькоў розныя каштоўнасці. На сённяшні дзень на сям’ю ўздзейнічае вельмі шмат сіл, якія скіраваныя супраць яе. І толькі грамадства, калі яно хоча, можа ліквідаваць часткова гэтыя негатыўныя фактары для маладой сям’і праз стварэнне жыллёвых умоваў і эканамічнай незалежнасці, асабліва ад бацькоў. На першы погляд, гэта ўмовы абавязковыя, але і яны не вырашаць праблему сям’і. Дзве асобы, дзве сістэмы павінны стварыць гармонію свайго існавання, і гэтая гармонія павінна павялічвацца з паяўленнем у іх дзяцей. І зноўку гармонія маладых не атрымваецца і сем’і распадаюцца. І найчасцей таму, што маладая сям’я была не падрыхтаваная інфармацыйна, нягледзячы на тое, што маладыя жылі ў сваіх сем’ях і бачылі іх праблемы. Але нямала і такіх сем’яў, якія не распадаюцца, яны гадуюць сваіх дзяцей, але дзеці не ўспрымаюць поглядаў сваіх бацькоў і жывуць у сваім, другім успрыняцці навакольнага асяроддзя і вонкавых звычак не індывідуумаў, а натоўпу.А Чаму ж усё-такі ў бацькоў узнікаюць праблемы з дзецьмі? Мы жывём у часы змен, і яны робяць наша жыццё больш складаным, адбіваючыся на ўсім, нават на сям’і. Раней усё было зразумела: быў патрыярхальны, аўтарытарны стыль адносін. Сёння ўзнікаюць супярэчнасці: старэйшыя лічаць, што жыць трэба так, як прывыклі яны, а рэальнае жыццё паказвае, што гэта немагчыма. Хутка мяняюцца нормы існавання, у тым ліку сямейныя. Яшчэ 15 гадоў таму маці-адзіночка была выключнай з’явай, а газеты пісалі аб тым, што дзіця, выхаванае ў такой сям’і, непаўнацэннае. Зараз выявілася, што праблема была не ў адзіноце маці, а толькі ў адносінах грамадства да гэтага пытання. І, акрамя таго, сітуацыя, калі жанчына выхоўвае малога адна, зараз стала нормай і нікога не здзіўляе. Тыя ж пераўтварэнні адбыліся за апошнія дзесяцігоддзі і з грамадзянскімі шлюбамі. Ніхто іх ужо не асуджае і не глядзіць коса на людзей, якія не сталі афармляць адносіны. І дзеці з такіх сем’яў не толькі не адчуваюць нейкіх нязручнасцей пры зносінах са сваімі равеснікамі, а нават часта не задаюцца пытаннем, ці распісаны іх бацькі. Паступова нават самым кансерватыўным бацькам становіцца зразумела, што кіраваць дзецьмі, даючы ім уласны эталон жыцця, нельга—малыя не прымаюць бацькоўскіх установак, у іх іншыя каштоўнасці. У выніку у бацькоў парушаецца пачуццё ўзаемаразумення з дзецьмі, і з’яўляюцца страхі—за сям’ю, за дзіця, за сябе. А ўжо з гэтай вечнай праблемы “бацькоў і дзяцей” вырастаюць многія іншыя: адзінота старых, паламаныя сямейныя жыцці дзяцей. Мы самі будуем бар’ер. Яны не здольны на тое, каб зразумець адзін аднаго, падставіць плячо—яны чужыя людзі, нават размаўляюць на розных мовах! Асабісты прыклад бацькоў не можа быць перабольшаны ў выхаванні дзяцей. Неабходнасць асабістага прыкладу бацькоў у імкненні да ведаў, у клопаце аб здароўі будзе павышаць цікавасць і ў дзяцей да вучобы, да загартоўвання і заняткаў фізічнымі практыкаваннямі. Бацькі павінны знаходзіць час, каб з дзецьмі разам вырашаць многія праблемы ўсёй сям’і, маці, бацькі, дзіцяці, і гэта ўсё дасць добрыя плады для прадаўжэння роду, развіцця менталітэту індывідуума, нацыі з станоўчай дынамікай. І вось калі ўсё будзе пабудавана на нацыянальнай аснове, праблемы сям’і пачнуць вырашацца станоўча і ў цэлым развіццё грамадства таксама.

8)Кім быць? Запатрабаваныя прафесіі. Праблема беспрацоўя «Хоць свет у цэлым рухаецца наперад, моладзі прыходзіцца кожны раз пачынаць спачатку»… Нельга не пагадзіцца з І. Гётэ. Сапраўды, кожны чалавек у пачатку свайго шляха павінен задумацца пра тое, чым ён будзе займацца далей. Кожны павінен вырашыць, куды пайсці вучыцца, як забяспечыць сваю сям'ю, наогул, як зрабіць сваё жыццё шчаслівым, гарманічным і прадукцыйным… Але ж у сучасным грамадстве, з яго хуткасцю, мітуслівасцю і адсутнасцю трывалых жыццёвых арыенціраў, большасць маладых людзей проста не мае часу паразважаць над такімі важнымі пытаннямі. А паразважаць трэба пра многае. Па першае, пра актуальнасць і перспектыўнасць прафесіі. Менеджар, юрыст, эканаміст, гандляр, прадпрымальнік – адну з гэтых прафесій маладыя людзі выбіраюць усё часцей і часцей. Моладзь марыць, не напружваючыся, сядзець у офісе, час ад часу раскладаць пас’янс і атрымліваць пры гэтым прыстойныя грошы. Тым часам у краіне не хапае настаўнікаў, медыкаў, IT-адмыслоўцаў, а таксама будаўнікоў, слесараў і электрамантажнікаў. Бо гэтыя спецыяльнасці адкідаюцца ў свядомасці маладых людзей, як бесперспектыўныя з пункту гледжання… прыбытку. Але ж не варта гнацца толькі за прэстыжнай, грашовай працай, калі ты не ўпэўнены ў сваім жаданні сапраўды займацца гэтым ўсё жыццё. Па другое, паразважаць трэба пра асаблівасці свайго характару і здароўя. Некаторыя віды работ патрабуюць фізічнай вынослівасці і цягавітасці, другія – добрага зроку, трэція – устойлівых якасцяў лідара. Прафесія павіінна быць цікавай. Калі табе падабаюцца жывёлы, расліны, то табе будзе цікава ў сваёй прафесійнай дзейнасці сутыкацца з аб'ектамі жывой прыроды. Калі ты любіш тэхніку – цікавасць да яе будзе падтрымліваць цябе ў дзейнасці інжынера-канструктара, напрыклад, а не геолага. Па трэцяе, рашэнне павінен зрабіць менавіта ты сам. Пазіцыі старэйшых членаў сям'і, школьных педагогаў, сяброў ты, канечне таксама важныя, але ж будучая прафесія – гэта частка твайго жыцця, а не жыцця тваіх бацькоў ці сяброў. Канечне, бывае, што ты і фактары ўсе ўлічыў, і бацькоў паслухаў колькі трэба, а працаваць усе роўна няма дзе. Гэта значыць ты сутыкнуўся з праблемай бепрацоўя. І калі ў сталіцы яшчэ ёсць магчымасць знайсці падпрацоўку, дык у рэгіёнах гэта зрабіць даволі цяжка. Але і тады ты не павінен хвалявацца. Беспрацоўе зараз існуе ва ўсіх краінах свету, абысці яго што немагчыма, асабліва ва ўмовах сусветнага эканамічнага крызісу. У Беларусі створаны сур’ёзны пакет праграм па падтрымцы і сацыяльная абароне беспрацоўных. Існуюць спецыяльныя цэнтры занятасці насельніцтва, стабільна выплачваюцца грашовыя дапамогі. Таксама праводзяцца розныя мерапрыемствы. Напрыклад, зусім нядаўна ў Салігорску стартаваў праект “100 твараў беспрацоўя” з мэтай дапамагчы тым, хто сутыкнуўся з такой праблемай. Таму чалавек не застанецца адзін. Такім чынам, пры выбары сваёй будучай прафесіі трэба ўлічваць наступныя фактары: «Хачу» – твае інтарэсы і схільнасці; «Магу» – твае здольнасці і стан здароўя; «Трэба» – запатрабаванне грамадства ў канкрэтных спецыяльнасцях, у людзях вызначаных прафесій.

І галоўнае не забудзь, што добра быць у дарозе, якую ты сма выбіраеш, як казаў Якуб Колас.

9)Спорт – спаборніцкая дзейнасць, спецыяльная падрыхтоўка да яе (спартыўныя трэніроўкі) і спецыфічныя адносіны, нормы і дасягненні, якія ўзнікаюць на аснове сукупнасці ўсіх відаў такой дзейнасці. У больш вузкім сэнсе спорт – спаборніцтвы, накіраваныя непасрэдна на деманстрацыю фізічных дасягненняў, аб’ектыўнага параўнання і ацэнкі пэўных магчымасцей чалавека (сіл, здольнасцей, уменняў). Першыя спаборніцтвы ўзніклі ў старажытнасці ў форме ініцыяцый – рытуалаў пасвячэння юнакоў у воіны. У далейшым спаборніцтвы набылі сакральны (магічны) характар. Захаваліся гістарычна дакладныя звесткі аб правядзенні рытуальных спаборніцтваў у Месапатаміі, Егіпце, Індыі, Кітаі. У Старажытнай Грэцыі склалася цэлая сістэма спаборніцтваў, якія прысвячаліся антычным багам і героям: Немейскія гульні, Істмійскія гульні, Піфійскія гульні, Алімпійскія гульні і інш.

Тое, што мы называем "сучасным спортам", набыло знаёмыя нам формы на мяжы XIX-XX стагоддзяў. Яго з'яўленне звязана з развіццём гарадской культуры. Яго вытокі ляжаць неўпатрэбах фізічнагаўдасканалення і неўтрадыцыйных формах святаў, аўновых магчымасцях вольнага часу: калі атлеты старажытнасці сваёй дасканаласцю набліжаліся да багоў, то спорт новага часу народжаны, хутчэй, нудой і азартам. З першых крокаўразвіцця сучаснага спортуўім узнікаюць так званы "спорт джэнтльменаў", з якога вырас аматарскі спорт, і спорт прафесійны, прадстаўлены першапачатковаўцырку і на кірмашах. Назваўпраефесійнагаспорташмат: гэта і вялікі спорт, і спорт вышэйшых дасягненняў, міжнародны, алімпійскі, элітны, але сутнасць і мэта яго адна - рэкорд і перамога аднагонад астатнімі.Арганізатарам рэкорднага спорта выступае дзяржава: яна ажыццяўляе ўмовы для падрыхтоўкі высокакваліфікаваных спартсменаў і каманд, выкарыстоўвае іх дасягненні дзеля фарміравання прэстыжу краіны на міжнароднай арэне. На гэтай аснове такі спорт даўна стаў часткай дзяржаўнай палітыкі, дакладней, з 1936 года, асабліва ў пасляваенныя гады, ды і цяпер. У "вялікі", гэта значыць элітны спорт, ўцягнуты тысячы людзей: спартсменаў, трэнераў, арганізатараў, людзей, што забяспечваюць утрыманне, харчаванне, пражыванне, транспарціроўку, экіпіяванне, ахову спартсменаў і г.д. На спорт расходуюць і на спорце зарабляюць сотні мільёнаў долараў. У гэтай сувязі ён набывае рысы шоу-бізнесу. На чале спартыўных праграм стаяць вышэйшыя службовыя асобы дзяржаў. Масавы спорт: школьны, студэнцкі, рабочы, армейскі адсунуты на другі план. Тэарэтыкі спорту сталі называць яго: базавым, рэзервовым, народным, спортам дляўсіх.. Мэта масавага спорту - умацаванне здароў’я народа, выхаванне станоўчых маральных якасцяў, арганізацыя здаровага ладу жыцця, умацаванне сям'і, як найважнейшай ячэйкі грамадства і вырашэнне многіхдругіх сацыяльных задач. Варта адзначыць, штоўмногіх краінах "Спорт дляўсіх" атрымаўвельмі шырокае развіццё. Інвестуюцца велізарныя сродкі, будуюцца спартыўныя збудаванні. Фабрыкі спартыўнага інвентару, адзення і абутку; пераканаліся, што масавы спорт можа прыносіць значны прыбытак. Лічыцца, што элітны спорт служыць прэстыжу дзяржавы, умацаванню міру, і нават развіццю масавага спорту. Пра ўмацаванне здароў’я спартсменаў казаць не даводзіцца: публікаваліся ў друку дадзеныя, што каля 80% спартсменаў-прафесіяналаў - хворыя людзі. Вялізныя нагрузкі, асабліва для жанчын і дзяцей, "нетрадыцыйныя" метады падрыхтоўкі, якія ўключаюць у сябе допінгі і стымулятары, шматлікія траўмы, жорсткая, бескампрамісная барацьба за месца на п'едэстале гонару, за месца у зборнай камандзе, за выгадныя кантракты калечаць людзей і фізічна і маральна. У Беларусі фізічнай культуры і спорту ўдзяляецца вялікая ўвага. Гэта пацвярджаюць высокія дасягненні ў спорце і наяўнасць спартыўных збудаванняў сусветнага класа. Палітыка дзяржавы накіравана на тое, каб усім прадаставіць магчымасць займацца спортам. Дзякуючы такому падыходу беларускія школы, ВНУ, а таксама дзіцячыя дашкольныя ўстановы цудоўна аснашчаны для заняткаў спортам. Сёння ў краіне функцыянуюць больш як 26 000 аб’ектаў фізкультурна-спартыўнага прызначэння. У Беларусі займаюцца многімі відамі спорту. Найбольш папулярныя:лёгкая атлетыка, футбол, гімнастыка, лыжны спорт, хакей, тэніс, фехтаванне, барацьба, валейбол, гандбол, плаванне, шахматы і шашкі. Штогод у Беларусі для прыхільнікаў здаровага ладу жыцця праводзяцца больш як 16 тысяч спартыўных мерапрыемстваў. Традыцыйнымі сталі фізкультурна-спартыўныя спаборніцтвы "Беларуская лыжня", Усебеларускае фізкультурна-спартыўнае свята, прысвечанае Дню Незалежнасці Рэспублікі Беларусь, Усебеларускі лёгкаатлетычны крос на прызы газеты "Советская Белоруссия". Адроджана сістэма рэспубліканскіх галіновых спартакіяд. У краіне праводзяцца рэспубліканскія спаборніцтвы сярод дзяцей і падлеткаў па футболу "Скураны мяч", гандболу "Імклівы мяч", біятлону, лыжных гонках і стральбе з пнеўматычнай зброі "Снежны снайпер", а таксама агульнанацыянальны хакейны турнір на прызы Прэзідэнцкага спартыўнага клуба "Залатая шайба". Дасягненні нашых спартсменаў прымусілі гаварыць пра беларусаў як пра спартыўную нацыю. Спартыўныя подзвігі трохразовага пераможцы Алімпійскіх гульняў барца Аляксандра Мядзведзя, чатырохразовых уладальнікаў алімпійскага золата гімнасткі Вольгі Корбут і фехтавальшчыцы Алены Бяловай, пяціразовай алімпійскай чэмпіёнкі Нэлі Кім, шасціразовага алімпійскага чэмпіёна Віталя Шчэрбы і многіх іншых праслаўленых беларускіх спартсменаў залатымі літарамі ўпісаны ў алімпійскую гісторыю. На сучасным этапе гэта ўсім нам вядомыя Аляксандра Герасіменя, Дар’я Домрачава, Вікторыя Азаранка, Анастасія Верамеенка (баскетбол), Сяргей Рутэнка (гандбол), Сяргей Мартынащ (стральба), Аляксей Грышын (фрыстайл) і шмат іншых. Спорт для многіх мільёнаў людзей ёсць найпрасцейшае і найяснейшае выяўленне гонару за сваю краіну. Спорт дае ўнікальную магчымасць кожнай нацыі, на вачох(?) усяго чалавецтва давесці, ШТО яна ёсць і чаго вартая. Спорт, спаборніцтва, спосаб пераадолець самога сябе – мэханізм, закладзены ў чалавечую натуру. Той самы механізм, які дазваляе чалавеку змагацца з лянотай і страхам, падымацца пасля падзення праз “не магу”, спорт – бліскучае сведчаньне моцы, характару, духу асобы і нацыі. Бо спорт гэта не толькі і не столькі фізычная культура. Гэта культываванне волі і веры – якраз таго, што вызначае сілу духу.

10)СМІ - чацвертая улада. Сродкі масавай інфармацыі адыгрываюць важную ролю ў нашым штодзённым жыцці. У рэчаіснасці яны з’яўляюцца важнай часткай сучаснага грамадства. Прэса, радыё і тэлебачанне трымаюць людзей у курсе апошніх і самых сенсацыйных падзей. Кожны дзень у нашай краіне друкуюцца мільёны асобнікаў газет. Звычайна найважнейшыя пытанні сацыяльнай, эканамічнай, навуковай і культурнай галіны жыцця, маральныя і эканамічныя праблемы публікуюцца ў газетах і абмяркоўваюцца па тэлебачанні. Меркаванні сутыкаюцца, афіцыйныя асобы і палітычныя партыі падвяргаюцца крытыцы, якое б становішча яны не займалі. Сродкі масавай інфармацыі робяць многае, каб падняць цікавасць да ўсіх аспектах жыцця краіны. Газеты, часопісы і тэлепраграмы для моладзі адлюстроўваюць надзеі і жадання маладых людзей, іх вольны час і адукацыю, іх пазіцыі і меркаванні. Вядома, такія праграмы, часопісы і газеты ў асноўным датычацца вольнага часу моладзі, асабліва музыкі і кіно. Аднак розныя тэлепраграмы прапануюць моладзі парады па выбары інстытута або месца працы і дапамагаюць ім выбраць правільны курс у вырашэнні іх праблем. Не толькі моладзь, але ўсе катэгорыі чытачоў пішуць лісты ў свае любімыя выданні і праграмы, паведамляючы сваё меркаванне або просячы савета. Такім шляхам існуе і развіваецца пастаянны кантакт паміж сродкамі масавай інфармацыі і публікай. Яшчэ адна сувязь паміж публікай і сродкамі масавай інфармацыі, якая з’явілася ў апошнія гады - гэта рэклама. Сродкі масавай інфармацыі дапамагаюць нам атрымаць звесткі аб новых таварах і паслугах. Але некаторыя людзі стаміліся ад рэкламы, і ім не падабаецца, калі яна перарывае іх любімыя фільмы і праграмы. Я спадзяюся, што знойдзецца спосаб вырашыць гэтую праблему. Напрыклад, у Вялікабрытаніі ёсць дзве арганізацыі, якія забяспечваюць тэле-і радыёвяшчанне. Бі-Бі-Сі змяшчаецца на дзяржаўныя сродкі, і рэклама ў праграмах Бі-Бі-Сі цалкам адсутнічае; але рэклама ў праграмах Незалежнага Тэлебачання таксама абмежаваная. Рэклама, абавязковы атрыбут рынкавай эканомікі, яна спадарожнічае канкурэнтнай барацьбе паміж рознымі кампаніямі. Першая, найважнейшая ролю рэкламы ў нашым жыцці - гэта данясенне інфармацыі да спажыўцоў. Рэклама-гэта інфармацыйнае паведамленне. Распавядаючы людзям пра добрыя якасці таго ці іншага тавару, рэклама дапамагае нам у нейкай ступені лепш арыентавацца. Бо цяпер так шмат прадуктаў, кампаній, не ведаеш каму і даверыцца, што выбрать.Реклама вельмі часта нясе непраўдзівую інфармацыю. Без гэтага ніяк. Бо на першай ступені развіцця кампаніі трэба схлусіць, каб перайсці на другую. Рэклама ўсё больш выконвае сваю інфармацыйную ролю. Рэклама стварае прыгожую карцінку тавару, каб чалавек неадкладна купіў гэта, нават калі яму не патрэбна анная рэч. Напрыклад, для кожнай мадэлі пральнай машыны можа быць створаны імідж. Пакупнік тым часам імкнуцца купіць самую наварочаную рэч, не важна якасная яна ці не, галоўнае-раскручаная і папулярная.Рэклама цалкам уздзейнічае на грамадства,як пазітыуна,так і негатыуна.

У наш час на ТБ ёсць шмат праграм, якія ўплываюць на светапогляд, паводзіны і погляды людзей. Шмат людзей глядзяць рэаліці шоў. Гэта жанр тэлебачання, які ўяўляе драматычныя або гумарыстычныя сітуацыі і паказвае звычайных людзей замест прафесійных акцёраў. Напрыклад, адзін з самых папулярных рэаліці-шоў у Расіі - «Дом 2». Шлюбныя пары будуюць дом, які ў канцы разыгрываецца сярод іх шляхам глядацкага галасавання. Яго вялі многія вядомыя людзі. Несумненна, рэаліці-шоў маюць як перавагі, так і недахопы. З аднаго боку, ёсць некаторыя станоўчыя моманты ў рэаліці-шоў. Па-першае, яны паказваюць нам шмат жыццёвых сітуацый. Мы з’яўляемся часткай шоў. Яно вучыць нас не здзяйсняць дурныя і неабдуманыя ўчынкі. У выніку мы можам атрымаць жыццёвы вопыт. Акрамя таго, яно дапамагае расслабіцца пасля цяжкага дня. Але з іншага боку, рэаліці-шоў маюць недахопы. Па-першае, у гэтых праграмах шмат гвалту. Па-другое, большасць гледачоў - падлеткі. У іх несфармаванае густы, характар ​​і перакананні.Гэтыя шоу уздзейнічаюць на іх псіхіку. Нарэшце, псіхолагі тлумачаць папулярнасць гэтых шоў жаданнем падглядваць за чужым жыццём, якое задавальняецца за кошт такіх праграм. Вядома, ёсць іншыя фактары, якія вызначаюць папулярнасць любых скандальных праграм: цікаўнасць і жаданне вострых адчуванняў. Таму я супраць рэаліці-шоў. Я не думаю, што гэта лепшы спосаб правесці час. Чытанне кніг або зносіны з сябрамі - лепшы спосаб расслабіцца.

11)Беларускае войска: традыцыі і сучаснасць. Служыць ці не служыць. Жанчына ў войску. Слаўная баявая гісторыя Узброеных Сіл Рэспублікі Беларусь бярэ свой ​​пачатак ад першых атрадаў Чырвонай Гвардыі , атрадаў рэвалюцыйных салдат і матросаў , якія з'явіліся першай формай ўзброенай арганізацыі пралетарыяту, які перамог у рэвалюцыі. У XX стагоддзі на долю Беларусі выпала нямала выпрабаванняў. Нягледзячы на страшныя страты і нягоды , краіна з гонарам і годнасцю выходзіла з цяжкіх сітуацый, дабіваючыся поспехаў у працы і баях, менавіта таму , што народ і армія заўсёды ў адзіным страі абаранялі сваю зямлю , праяўляючы бяспрыкладную доблесць . Беларусы выпакутавалі і ўсвядомілі бясспрэчную ісціну , што абарона Айчыны - гэта справа ўсенародная , абавязак і свяшчэнны доўг грамадзяніна Беларусі. Таму і сёння заканамерна высокае пачуццё адказнасці нашых людзей за захаванне міру і стабільнасці ў роднай краіне. Баявая магутнасць нашай арміі вызначаецца не колькасцю , а прафесійнай вывучкай асабістага складу і высокай тэхнічнай аснашчанасцю . Беларусь уносіць рэальны і бясспрэчны ўклад у падтрыманне міру і стабільнасці ў Еўропе. За гады пераўтварэнняў многае дасягнута - створана новая сістэма кіравання і аптымізавана арганізацыйная структура Узброеных Сіл , развіваецца тэрытарыяльная абарона. Удасканальваецца і нарошчваецца ваенна -тэхнічны патэнцыял. Працуе ўласная сістэма ваеннай адукацыі і падрыхтоўкі афіцэраў. Праводзяцца буйнамаштабныя вучэнні , якія дазваляюць эфектыўна падтрымліваць на высокім узроўні баяздольнасць злучэнняў і воінскіх часцей. Усё гэта паказвае на высокі ўзровень абараназдольнасці дзяржавы . На мой погляд, кожны малады чалавек, прыгодны для службы ў войску, павінен унесці свой ​​уклад. Служба ў войску - святы абавязак кожнага мужчыны. Армія дапамагае развіцца не толькі фізічна, але і вырасці ў плане духоўным. Гэта цудоўная школа жыцця, якая выхоўвае характар ​​і гартуе дух. Менавіта ў арміі маладыя людзі атрымліваюць асновы узаемадапамогі, пазнаюць, што такое сапраўднае сяброўства. Многія былыя вайсковыя прыяцелі захоўваюць свае добрыя адносіны на доўгія гады. Аднак не толькі прадстаўнікі моцнай паловы чалавецтва патрэбныя ў арміі. Жанчына ў войску таксама з'яўляецца выдатным памочнікам . Магчыма , такая ​​заява пацешыць многіх мужчын , аднак менавіта жанчыны валодаюць такімі якасцямі , як цярпенне , разуменне і славутая жаночая хітрасць. Па статыстыцы , у Беларусі павялічваецца колькасць жанчын- вайскоўцаў. Калі ў 2005 годзе іх колькасць складала менш за 4 тысячы , то ў 2010 годзе ўжо амаль 4,5 тысячы , або больш за 8 % ад агульнай колькасці арміі . Больш за тое , на сённяшні дзень у Мінабароны налічваецца 4 жанчыны -палкоўніка . Усё гэта гаворыць аб тым, што маладыя хлопцы і дзяўчаткі клапоцяцца пра будучыню нашай краіны, жадаюць унесці свой уклад ў яе незалежнасць і абарону яе ад знешніх пагроз.

12)Экалагічныя праблемы Беларусі. У ХХІ стагоддзі экалагічны стан планеты стаў глабальнай праблемай сусветнага маштабу, якую імкнуцца вырашыць вучоныя многіх краін свету. Чалавецтва сутыкнулася з шырокім спектрам экалагічных праблем лакальнага, рэгіянальнага і глабальнага ўзроўняў. Парушэнне азонавага слоя, знікненне лясоў, пагаршэнне стану атмасферы, урбанізацыя жыцця, радыеактыўныя і электрамагнітныя забруджванні, утварэнне смогу, вялікая колькасць неперапрацаваных адходаў, кліматычныя змены – усё гэта праблемы, якія патрабуюць неадкладных сумесных намаганняў розных міжнародных арганізацый, дзяржаў і сусветнага грамадства. Нажаль, але і наша краіна сутыкнулася з гэтымі праблемамі. Беларусь заўседы славілася вялікай колькасцю азер і рэк, таксама лясоў і палеў. Але зараз усе гэтае багацце таксама патрабуе аховы. Напрыклад,  у старажытныя часы, калі землі нашай Бацькаўшчыны пачалі засяляць славянскія плямёны, лясныя масівы займалі прыкладна дзевяноста працэнтаў тэрыторыі Беларусі. У наступныя стагоддзі пад уплывам розных фактараў, найперш гаспадарчай вырубкі, а потым у дзевятнаццатым і дваццатым стагоддзях - неапраўданага знішчэння, лясістасць Беларусі няўхільна змяншалася. Цяпер яна складае каля трыццаці працэнтаў. Іншы вядомы факт: штогод у вадаёмы трапляе велізарная колькасць неачышчаных сцёкавых вод. Але да найбольш забруджаных рэк і азёр свету адносяць наш Дняпро, які вядзе свой шлях па тэрыторыі нашай краіны. Навогул, на Беларусі праблемы экалогіі выявіліся значна пазней чым у іншых краінах - ў пасляваенны перыяд індустрыялізацыі, дакладней, у 1960-я гг. Канцэнтрацыя прамысловасці ў асобных гарадскіх цэнтрах краіны, развіццё аўтамабільнага транспарту выклікала рэзкае пагаршэнне экалагічнай сітуацыі — забруджванне паветра, водных басейнаў. Антрапагенная нагрузка на прыгараднай тэрыторыі ў многіх беларускіх гарадах стала перавышаць дапушчальную. Асабліва экалагічна небяспечнымі лічацца гарады вялікай хіміі: Салігорск, Наваполацк, Магілёў, Мазыр, Гродна. Іх хімічныя прадпрыемствы былі пабудаваныя без выкарыстання чыстых тэхналогій. Аднак, паводле апошніх афіцыйных звестак, па колькасці шкодных выкідаў у паветра сярод беларускіх гарадоў лідзіруе Мінск. І гэта выклікана не столькі дзейнасцю прамысловых прадпрыемстваў, колькі імклівым павелічэннем на сталічных вуліцах колькасці аўтамабіляў. Вельмі важная праблема – знішчэнне вынікаў катастрофы на Чарнобыльскай АЭС, якая адбылася 26 Красавіка 1986. Забруджваньню падвергнулася больш 200 000 км² на тэрыторыі Беларусі (прыкладна 70%), Расеі і Ўкраіны. Радыёактыўныя рэчывы распаўсюджваліся ў выглядзе аэразоляў, якія паступова асаджваліся на паверхню зямлі. У сувязі з высокім узроўнем радыяцыі былі адселены жыхары з 30-кіламетровай зоны вакол станцыі і ўстаноўлена так званая зона адчужэння. Аварыя разбурыла ўклад жыцця соцень тысяч людзей і нарадзіла пастаянны стрэс у насельніцтва. Забруджаныя раёны пакінулі 335 тыс. чалавек, ліквідавана 415 населеных пунктаў. Нельга не адмеціць, што аварыя падарвала і эканамічны патэнцыял краіны. Чарнобыль увайшоў у гісторыю не толькі як вынік грубых памылак людзей і недасканаласці сістэмы, але і як суровае папярэджанне чалавецтву. (от автора: можете при желании добавить кусочки из лекций, в частности про то, как сурово советские власти никому не говорили о трагедии и чем это обернулось). Беларускія гараджане пакуль індыферэнтна ставяцца да экалагічных праблемаў сваіх гарадоў. Грамадскі рух “зялёных” практычна адсутнічае. Забруджанасць гарадоў непазбежна вядзе да росту захворванняў іх жыхароў. Штогод чалавецтва наносіць натуральнаму асяроддзю планеты ўрон на суму 50 млрд еўра. Для прадухілення сусветнай экалагічнай катастрофы ўсе краіны павінны адлічаць на паляпшэнне экалагічнай сітуацыі каля 1% валавага ўнутранага прадукту. Але не ў нашых сілах адкульсці браць гэткія грошы. Наша праца – шанаваць і любіць прыроду, рабіць усе магчымае, каб знізіць узроўні забруджвання: часцей хадзіць пешшу, саджаць дрэвы, не сарыць… Я не веру, што гэта вырашыць усе экалагічныя праблемы. Але пачынаць трэба з сябе.

13)Сучасныя сродкі сувязі: Інтэрнэт, мабільны тэлефон: сябры ці ворагі? Прагрэс не стаіць на месцы. Яшчэ учора мы проста абходзіліся без мабільных тэлефонаў, а сёння не ўяўляем нашае жыццё без ніх. Таксама усім вядома, што XXI век-век Інтэрнэта.Не сакрэт, што любое тэхнічнае вынаходніцтва чалавечага розуму пашырае нашы магчымасці і робіць жыццё больш камфортным, але ў той жа час, мае і адмоўныя бакі. На мой погляд, сучасныя сродкі сувязі не з’яўляюцца выключэннем. Камп’ютар можа быць для нас і “тэлевізарам”, калі хочацца паглядзець нейкі фільм, багатай “бібліятэкай” або цудоўным “бюро даведак”. У любой момант можна знайсці неабходную інфармацыю з дапамогай Інтэрнэта. Раней такое цуда нельга было нават уявіць. Дзякуючы Інтарнэту і мабільнаму тэлефону, мы маем магчымасць размаўляць з роднымі і сябрамі, якія знаходзяцца за тысячы кіламетраў да нас і нават бачыць іх. Мабільныя тэлефоны даюць нам магчымасць у любы час і ў любым месцы звязацца з неабходным чалавекам. Сёння неабавязкова выходзіць з дому, каб купіць патрэбную рэч, дастаткова проста зайсці ў інтэрнэт-магазін і набыць неабходнае. У гэтых адносінах, можна сказаць, што Інтэрнэт і мабільны тэлефон - нашыя незаменныя сябры. Але трэба правільна імі карыстацца, бо аднойчы гэтыя сябры могуць ператварыцца ў ворагаў. Усім вядома, што камп’ютар негатыўна ўплывае на здароўе чалавека, а часцей за ўсё на зрок і постаць, нават псіхіку. У Інтэрнэце існуе мноства забаў і гульняў, час, праведзены ў якіх, на мой погляд, пралятае непрыметна і дарэмна. Акрамя таго што ў сусветнай павуціне можна знайсці шмат карыснай інфармацыі, есць у ёй і шмат непатрэбнага, нават шкоднага. Немалаважнай праблемай Інтарнэта з’яўляецца выкарыстанне ненарматыўнай лексікі. Здаецца, што людзі забываюць пра культуру зносін. На жаль, у наш час усё больш і больш людзей становяцца залежнымі ад новых тэхналогій, яны лічаць, што не могуць жыць без іх. Нягледзячы на ўсе адмоўныя бакі бязмежных магчымасцяў, колькасць карыстальнікаў Інтэрнэта павялічваецца штомінутна. Сёння у кожнага трэцяга ёсць доступ у сусветную павуціну. На мой погляд, Інтэрнэт і мабільны тэлефон могуць быць нашымі сябрамі, калі мы будзем карыстацца імі правільна. Але трэба лішні раз аглянуцца вакол сябе і пабачыць, што ў жыцці мноства цудоўных рэчаў, якія прыносяць больш радасці і карысці людзям, чым Інтэрнэт.

14)Сучасныя праблемы грамадства. З часам людзі робяцца ўсё больш жорсткімі ,помслівымі ,яны перастаюць любіць і пачынаюць ненавідзець.У сувязі з гэтым узнікаюць розныя праблемы,якія пагражаюць далейшаму існаванню ўсяго чалавецтва. Адна з найбольш сур'ёзных пагроз у сучасным свеце-тэрарызм. Існуюць тры найбольш часта сустракаемых формы тэрарызму: гэта палітычны, нацыяналістычны і рэлігійны тэрарызм. Арганізатары часта падаюць тэракт як "адзіна магчымы / найбольш дзейсны" <спосаб> адстойвання грамадзянскіх ці іншых праў. Нацыяналістычны тэрарызм ажыццяўляецца па этнічнай прыкмеце. Рэлігійны тэрарызм грунтуецца на рэлігійным фанатызме. Аднак варта ўлічваць, што тэракт, дасканалы "з рэлігійных меркаванняў", можа мець палітычную падаплёку. Прадухіленне такіх тэрактаў з'яўляецца цяжкай задачай, бо вызначыць магчымыя мэты тэрарыстаў досыць складана: група людзей, аб'яднаная толькі па прыкмеце прыналежнасці да той ці іншай рэлігійнай канфесіі, вельмі вялікая. Тэрарызм - гэта ў першую чаргу нянавісць. Нянавісць чалавека да чалавека, чалавека да чалавецтва".Людзі навучыліся рабіць праблему з усяго. Яны забыліся пра тое,што усе мы - вялікая сям'я,ўсе мы браты і сёстры ! І нават прыналежнасць да іншага веравызнання прымушае сучаснага чалавека ненавідзець свайго брата. Іншая праблема чалаывецтва - секты. Сярод самых вядомых сучасных сект: мармоны, сведкі Іеговы, Ерась Парфірыя Іванова,New Age,секта Мэнсана.Секты - гэта не новая з'ява. Колькі існавала чалавецтва, столькі існавалі і секты, якія складаюцца з груп фанатыкаў,якія ідуць за нейкім харызматычным лідэрам.Як правіла ў секты трапляюць людзі з ўнутранымі праблемамі, комплексамі, праблемами ў сям'і, людзі, якія адчуваюць сябе адзінокімі ў гэтым свеце.Но чаму ўсё гэта адбываецца? Мне здаецца, не, я нават упэўненая-гэта ўсё з-за таго, што сучасная рэлігія не можа даць чалавеку нічога, акрамя абрадаў! Я не кажу пра ўсе рэлігіі і ўсе цэрквы. Але такая праблема існавала нават і некалькі вякой назад.Яшчэ ў XVI стагоддзі, каталіцкая царква не магла даць чалавеку суцяшэнне, дапамогу, веру.Яна давала толькі ўказанні і патрабавала грошай за адпушчэнне грахоў.Не дзіўна, што калі Марцін Лютар прапанаваў людзям сапраўдную жывую веру без абрадаў і крывадушнасці за ім пайшло мноства людзей! Але цяпер, і пратэстанцкая царква не заўсёды адпавядае таму ідэалу,які быў паказаны свету ў часы Рэфармацыі.Але яны яны хаця б спрабуюць. У наш час людзі не ведаюць Сапраўднага Бога,які іх любіць,бо цэрквы не гавораць пра гэта.Яны могуць гаварыць пра Божую справядлівасць і Яго Страшны Суд, але не заўсёды кажуць пра Яго любоў, якую Ён явіў нам на крыжы.Не ведаючы Любові Госпада да нас,не адчуваючы яе не ад царквы,не ад так так званых "вернікаў",я зусім не здзіўленая тым,што людзі аддаюць перавагу сектам.Але гэта не канец,мы сапраўды можам змяніць сітуацыю ! Ўсё залежыць ад нас.Калі мы пачнем адносіцца да кожнага чалавека по-чалавечы,гэтая праблема знікне сама по сабе. Праблема кланавання зразумелая ,я лічу ,кожнаму чалавеку.Не гаворачы пра дэмаграфічную сітуацыю. Людзей і так шмат,на нас не хапае прэснай вады,карысных выкапняў. У канчатковым выніку зямлі не хопіць , каб жыць ! Але галоўны мой аргумент супраць кланавання гэта тое,што кланаванне чалавека - амаральны, шалёны акт, які вядзе да разбурэння чалавечай асобы, які кідае выклік свайму Творцы. Існаванне глабалізацыі таксама ўяўляе сабой вялікую пагрозу сучаснаму грамадству. З майго пункту гледжання глабалізацыя пазбаўляе кожную нацыю, кожнага чалавека сваёй асабістай, першапачаткова закладзенай у яго, індывідуальнасці, харызматычнасці, сваёй унікальнасці і непаўторнасці!Я лічу ніколі нельга замяняць свой ​​асабісты і непаўторны стыль мыслення, светапогляду, жыцця. А глабалізацыя ў рэшце менавіта да гэтага і прывядзе.. З майго пункту гледжання ўсе гэтыя праблемы чалавецтва ўзнікаюць ад культурнай дэградацыі і духоўнага абнішчэння народа.Але ўсе яны вырашаемы. І будучае нашага Сусвету залежыць толькі ад таго,што мы вырашым прама тут і прама цяпер ! Вырашаць вам .

15)Здаровы лад жыцця. Здаровы лад жыцця - лад жыцця асобнага чалавека з мэтай прафілактыкі хвароб і ўмацавання здароўя. ЗЛЖ - гэта канцэпцыя жыццядзейнасці чалавека, накіраваная на паляпшэнне і захаванне здароўя з дапамогай адпаведнага харчавання, фізічнай падрыхтоўкі, маральнага настрою і адмовы ад шкодных звычак. Здаровы лад жыцця з'яўляецца перадумовай для развіцця розных бакоў жыццядзейнасці чалавека, дасягнення ім актыўнага даўгалецця і паўнавартаснага выканання сацыяльных функцый. Актуальнасць здаровага ладу жыцця выклікана узрастаннем і змяненнем характару нагрузак на арганізм чалавека ў сувязі з ускладненнем грамадскага жыцця, павелічэннем рызык тэхнагеннага, экалагічнага, псіхалагічнага, палітычнага і ваеннага характару, якія правакуюць негатыўныя зрухі ў стане здароўя. Здаровы лад жыцця - гэта актыўны ўдзел у працоўнай , грамадскай , сямейна - бытавой , дасугавай формах жыццядзейнасці чалавека. У вузка біялагічным сэнсе гаворка ідзе аб фізіялагічных адаптацыйных магчымасцях чалавека да ўздзеянняў навакольнага асяроддзя і змены стану ўнутранай асяроддзя. Аўтары , якія пішуць на гэтую тэму , ўключаюць у ЗОЖ розныя складнікі , але большасць з іх лічаць базавымі: • выхаванне з ранняга дзяцінства здаровых звычак і навыкаў; • навакольнае асяроддзе: бяспечная і спрыяльная для пражывання , веды пра ўплыў навакольных прадметаў на здароўе; • адмова ад шкодных звычак: самаатручвання легальнымі наркотыкамі ( алкоядом , табакоядом ) і нелегальнымі. • харчаванне : умеранае , адпаведнае фізіялагічным асаблівасцям канкрэтнага чалавека , інфармаванасць аб якасці якія ўжываюцца прадуктаў; • руху : фізічна актыўная жыццё , уключаючы спецыяльныя фізічныя практыкаванні (напрыклад , гімнастыка) , з улікам узроставых і фізіялагічных асаблівасцяў; • гігіена арганізма: выкананне правіл асабістай і грамадскай гігіены , валоданне навыкамі першай дапамогі; • загартоўванне. Такое паняцце як распарадак дня ўсё радзей сустракаецца ў жыцці сучаснага чалавека , але гэты фактар ​​таксама мае немалаважную ролю ў захаванні здароўя. Рытм жыцця чалавека абавязкова павінен прадугледжваць час для працы , адпачынку , сну , і ежы. Чалавек , які не выконвае рэжым дня , з часам становіцца раздражняльным , у яго назапашваецца ператамленне , такія людзі часцей схільныя стрэсу і захворванняў. На жаль , сучаснаму чалавеку складана падтрымліваць добры распарадак дня , даводзіцца ахвяраваць часам , адведзеным на сон , прымаць ежу толькі тады калі на гэта ёсць час , і г. д. Правільны распарадак дня дапаможа не толькі захаваць здароўе , але і лепш арганізуе Ваш час. Але, на жаль, людзі рэдка вядуць здаровы лад жыцця, і з-за гэтага часта хварэюць. Навукоўцы сцвярджаюць, што чалавецтва атрымлівае па адной новай  захворванню ў год, а з ужо вядомых ўзнікаюць новыя смяротна  небяспечныя формы. Пры гэтым новыя інфекцыі перадаюцца з незвычайнай  хуткасцю. Лекары выступаюць за арганізацыю кантролю над інфекцыямі і  прызнаюць, што выкараніць інфекцыі немагчыма.  Адны з іх прыйшлі да людзей ад жывёл, іншыя, такія як хвароба  легіянераў, прынеслі бактэрыі з кандыцыянераў. Па дадзеных статыстыкі, у цяперашні час ад натуральнай прычыны -  старасці - памірае 10% насельніцтва і 20% гіне ад няшчасных  выпадкаў і ў войнах. Большая ж частка насельніцтва - 70% - памірае ад  розных хвароб. Гэтая лічба можа вырасці: як сцвярджаюць навукоўцы,  чалавецтва атрымлівае ў год па адной новай захворванні. акрамя  таго, новыя інфекцыі распаўсюджваюцца з незвычайнай хуткасцю. І таму людзі часта звяртаюцца і да традыцыйнай, і да "нетрадыцыйнай" медыцыне. Альтэрнатыўная медыцына становіцца больш папулярнай , нягледзячы на незадавальненне з боку афіцыйнай медыцыны , якая выказвае скептычныя адносіны навукоўцаў і лекараў , якія шукаюць навуковых доказаў. Натуральна , нямала пацыентаў не задаволеныя вынікамі афіцыйнага лячэння , бо мы часцей за пакутуем ад яго і пажынаем нядобрыя плён.Я бачу тут тры асноўныя праблемы афіцыйнай медыцыны ( маё асабістае меркаванне ): -неадукаванасць лекараў , адсутнасць імкнення да павышэння ведаў; -безумоўная вера ў сілу медыкаментаў , недавер да нетрадыцыйным метадам; -карупцыйная структура , зацікаўленая толькі ў продажы лекаў і нажывы на нашых хваробах. Такой структуры не выгадна лячыць нас , бо скароцяцца крыніцы яе прыбытку , аптэкі не будуць гэтак папулярнымі. Вядома , традыцыйная медыцына дасягнула шмат у хірургіі , неўралогіі , артапедыі , пластыцы і іншых складаных сферах , звязаных з прымяненнем новых тэхналогій. Аднак у большасці выпадкаў яна прымяняе хімічныя спосабы ўздзеяння на наш арганізм , якія не толькі не аказваюць нацэленага дзеянні на прычыну хваробы , але спрыяюць яе далейшаму прагрэсаванню і развіццю новых . Вы толькі паглядзіце пабочныя дзеянні аптэчных медыкаментаў , якія пералічваюцца спісы жахлівыя.Сучасны чалавек прывучыў сябе пры любых сімптомах хапацца за аптэчку ў пошуках лекі , і часта без асаблівай прычыны , а ўсё таму , што ён не навучаны прыёмам прафілактыкі захворванняў , на чым заходняя медыцына зусім ня факусуе ўвагу. У выніку найбольш Сустракаць адмоўнымі наступствамі для здароўя з'яўляюцца : алергія , дысбактэрыёз , парушэнне функцыі нырак і печані , парушэнні мазгавой дзейнасці , хімічная залежнасць .Парадокс складаецца яшчэ ў тым , што ў свеце існуюць даследчыя цэнтры і інстытуты , якія даказалі эфектыўныя рэцэпты , напрыклад , кітайскай традыцыйнай медыцыны , якая існуе каля чатырох тысяч гадоў , але яны не ўспрымаюцца большасцю расійскіх медыкаў. Захад тут ступіў далей , у ЗША існуюць нават праекты дзяржаўнага фінансавання даследаванняў альтэрнатыўнай медыцыны. Хоць і там ёсць цяжкасці , некаторыя навуковыя выданні заяўляюць аб неэфектыўных паказчыках праведзеных клінічных выпрабаванняў нетрадыцыйных метадаў лячэння цяжкіх захворванняў. Думаю , што ў іх падыходах адсутнічае комплекснае лячэнне. У гэтай тэме я прааналізавала сувязь паміж “трыма бакамі” нашага здароўя, як яны ўплываюць адзін на аднаго.

харчаванні і напоі. Злоўжыванні(алкаголь,паленне,наркотыкі). Здаровы лад жыцця ... Хацелася б пачаць з таго,што ў нашы дні ўвесь свет толькі і гудзе пра яго. Усе хочуць быць прыгожымі, стройнымі і здаровымі. І чаго толькі людзі не робяць дзеля гэтага: купляюць чаі для пахудання, здзекуюцца над сабой шляхам непасільных фізічных нагрузак,але забываюць пра галоўнае. Пра тое, што здаровы лад жыцця - гэта не толькі выглядаць "добра", гэта таксама і правільнае харчаванне, правільны распарадак дня, адсутнасць шкодных звычак, умераныя фізічныя нагрузкі і вядома ж пазітыўны настрой! Здаровае харчаванне - гэта адзін з найважнейшых фактараў добрага здароўя.У нашым свеце людзі заўсёды спяшаюцца штосьці зрабіць: пабудаваць кар'еру, правесці час з сям'ёй,сябрамі.У сувязі з гэтым мы часта забываем пра сваё харчаванне. Перекусываючы ў кафэ і сталовых булачкамі або ежай хуткага прыгатавання ,па-першае,арганізм не атрымлівае дастаткова вітамінаў,неабходных яму ад прыроды для яго аптымальнага функцыянавання , па-другое, такая ежа, як фаст-фуд (якая, дарэчы, стала вельмі папулярная ў апошні час)утрымлівае мноства неполезных хімічных дабавак,некаторыя з якіх нават смяротна-небяспечныя,калі спажыць іх у вялікай колькасці.Тым не менш людзі працягваюць ужываць такую ежу,таму што яна смачная. Тыя ж газаваныя напоі ніколі не заменяць шклянку малака або кубак натуральнага свежавыціснутага соку. Але ў дваццаць першым стагоддзі натуральнасць і натуральнасць, сталі рэдкасцю. На мой вялікі жаль, ужыванне нездаровай ежы - не адзіная праблема ў свеце. Яшчэ больш сур'езнай праблемай з'яўляецца злоўжыванне алкаголя, ужыванне наркотыкаў, паленне. Прычына, чаму людзі апусціліся да такога ўзроўню, відавочная. Чалавек мае патрэбу ва ўнутраным задавальненні , у свабодзе,незалежнасці ,але ен нідзе не знаходзіць іх. Не таму, што іх не існуе,а толькі таму ,што ен альбо шукае іх у няправільных месцах або зусім пакінуў спробы знайсці іх, лічачы,што свет настолькі жудасны, што ў ім ужо няма ніякай свабоды і незалежнасці. Людзі спрабуюць сысці ад рэальнасці з дапамогай ужывання алкаголю,прыняццем наркотыкаў,і канечне гэта не дапамагае... і ў канчатковым рахунку жыцце такіх людзей заканчваецца самагубствам. Гэта жудасна,але гэта факт. Але няўжо нічога нельга зьмяніць? Усе ж такі можна! Я лічу, усе праблемы - унутры чалавека. Дастаткова проста быць чалавекам,у якім есць гэтае жыцце, гэта свабода і незалежнасць,гэта шчасце,у якіх так маюць патрэбу людзі, якія пакутуюць ад розных шкодных звычак. Проста мець жыцце ўнутры сябе і дзяліцца ім. Так мы здабудзем і сваё шчасце таксама. Бо адзіны спосаб стаць шчаслівым самому - гэта дарыць шчасце іншым. І закончыць маю думку хацелася б словамі,што у свеце яшчэ ёсць надзея, пытанне ў тым ,ці ў правільным месцы свет яе шукае?...;)

16)Славутыя імёны Беларусі

Еўфрасіння Полацкая (у міру Прадслава), нарадзілася каля 1104 г. у Полацку ў князеўскай сям'і. Яе бацькам быў малодшы сын Усяслава Чарадзея Святаслаў-Георгі. Усяславава ўнучка з ранніх гадоў уражвала ўсіх сваёй прыгажосцю і здольнасцямі да навукі. У тым часе дзяцінства было кароткае: у дванаццаць гадоў князёўна ўжо лічылася нявестай. Бацькі збіраліся аддаць Прадславу замуж за каго-небудзь з князевічаў, якія прысылалі ў Полацак сватоў, але яна абрала іншы шлях. Прадслава прыйшла ў манастыр і пад імем Еўфрасінні таемна ад бацькоў прыняла манаскі пострыг, каб прысвяціць жыццё духоўнаму ўдасканаленню.

За манастырскімі сценамі Еўфрасіння змагла цалкам аддацца кнігам, што зрабіла яе адной з самых адукаваных жанчын таго часу ў Еўропе. Апрача Бібліі яна чытала творы рымскіх і візантыйскіх багасловаў, славянскіх асветнікаў Кірылы і Мяфода. 

Вялікі размах пашырэнню пісьмовага слова Еўфрасіння надала, заснаваўшы у Полацку жаночы, а потым і мужчынскі манастыры. Там былі адчыненыя адмысловыя майстэрні па перапісванні кніг - скрыпторыюмы. У створаных ігуменняй школах юныя палачане, апрача царкоўна-славянскай, вучылі грэцкую і лацінскую мовы, атрымлівалі звесткі з прыродазнаўства і медыцыны. З найбольш здольнымі праводзіліся заняткі па паэтыцы і рыторыцы. Значная ўвага аддавалася гісторыі.

Праз некалькі гадоў полацкі епіскап дазволіў князёўне пасяліцца ў келлі Сафійскага сабора, дзе, як паведамляе "Жыццяпіс", яна "пачала кнігі пісаць сваімі рукамі". Праца перапісчыка была настолькі фізічна цяжкая, што ёю тады займаліся толькі мужчыны. Разам з перапісваннем царкоўных кніг, хронік, папулярных тады зборнікаў афарызмаў пяро асветніцы магло выводзіць радкі Полацкага летапісу. Еўфрасіння пісала і ўласныя творы-малітвы, павучанні, а таксама перакладала з грэцкай і лацінскай моваў.

Нястомна збіраючы вакол сябе таленты, Еўфрасіння стала нашай першаю мецэнаткай. На яе замову полацкі дойлід Іаан у 50-х гадах ХІІ ст. збудаваў за 30 тыдняў храм Спаса - найвыдатнейшы помнік полацкай архітэктурнай школы, які захаваўся да нашых дзён. Полацкая князёўна-ігумення была замоўніцай унікальных фрэсак Спасаўскай царквы і створанага полацкім майстрам Лазарам Богшам знакамітага Крыжа, які стаў нацыянальнай святыняй Беларусі. З імем Еўфрасінні звязанае з'яўленне на нашай зямлі прывезенага з Візантыі неацэннага абраза Маці Божай Адзігітрыі, які, паводле царкоўнага падання, быў намаляваны самім апосталам Лукой.

На схіле жыцця Еўфрасіння здзейсніла паломніцтва ў Святую зямлю. Там у 1167 г. і завяршыўся яе зямны шлях. Асветніца была пахаваная ў Ерусаліме ў Феадосіевым манастыры Святой Багародзіцы. Праз дваццаць гадоў яе мошчы перанеслі ў Кіева-Пячорскую лаўру. У 1910 г. яны былі ўрачыста вернутыя ў заснаваны асветніцай Полацкі Спаса-Еўфрасіннеўскі манастыр, дзе захоўваюцца і цяпер.

Еўфрасіння стала першай усходне-славянскай жанчынаю, якую праваслаўная царква абвясціла святой. Полацкую ігуменню паводле даўняй традыцыі прызнае святой і каталіцкая царква. Еуфрасіння шануецца як нябесная заступніца Беларускай зямлі. Дзень памяці святой Еўфрасінні Полацкай адзначаецца штогод 5 чэрвеня (паводле новага стылю).

Францыск Скарына (~1490, Полацк — ~1551, Прага) — беларускі і ўсходне-славянскі першадрукар, асветнік-гуманіст, пісьменнік, грамадскі дзеяч, прадпрымальнік, вучоны-медык.

Выданні Скарыны з'яўляюцца ўнікальнымі помнікамі свецкай рэнесансавай біблейскай пісьменнасці. Іх месца ў еўрапейскім і беларускім культурна-гістарычным працэсе вызначаецца гістарычнымі ўмовамі, традыцыямі, своеасаблівасцю і агульным узроўнем духоўнага развіцця Беларусі і ўсходне-славянскіх зямель ВКЛ. Разам з тым яны адлюстроўваюць і асабістыя рысы выдаўца, яго духоўную адоранасць і непаўторнасць, веліч яго подзвігу.

Біблія Скарыны не адпавядае поўнасцю ніводнаму з вядомых рукапісных ці друкаваных зводаў Святога Пісання. У пражскіх выданнях 21 прадмова і 4 сказанні, у віленскіх — адпаведна 2 і 21.

Кнігі Скарыны прызначаліся для прыватнага і сямейнага чытання, выкарыстання ў царкоўных службах і свецкіх бібліятэках. Францыск Скарына ўлічваў адсутнасць у ВКЛ і ўсёй Усходней Еўропе развітой кніжна-пісьмовай традыцыі па перапісванні біблейскіх зводаў, недастатковае знаёмства з імі свецкіх і нават царкоўных колаў. Асобныя рукапісныя зводы Бібліі («Генадзіеўская Біблія» 1499, «Дзесятаглаў» Мацея Дзевятага 1502—07, «Пяцікніжжа» дзяка Фёдара 1514) не былі прызначаны для шырокага распаўсюджання і толькі вынаходніцтва друку адчыніла перад ёй шырокія перспектывы. Каб пазбегнуць спрошчанага, памылковага ўспрыняцця Бібліі, Скарына імкнуўся ў простай і зразумелай форме каменціраваць біблейскія тэксты, падаваць звесткі аб гістарычных, побытавых, багаслоўскіх, моўных рэаліях. У тэалагічным кантэксце асноўнае месца ў прадмовах і сказаннях Скарыны займала т.зв. экзагеза — тлумачэнне алегарычнага зместу кніг Старога Запавету як прадвесця і прароцтва новазапаветных падзей, перамогі хрысціянства ў свеце і надзеі на вечнае духоўнае выратаванне. Комплекс прадмоў і сказанняў дапаўняюць калафоны — пасляслоўі з некаторымі выхаднымі звесткамі і т.зв. надпісанні — сціслыя ўступныя каментарыі да частак кожнай кнігі.

Даследчыкі адзначаюць стылявы і жанравы сінкрэтызм асноўных твораў Францыска Скарыны, дасканаласць выяўленчых сродкаў, публіцыстычнасць, экспрэсіўнасць, прытчавы і алегарычны характар, багацце гістарычных, філасофскіх, тэалагічных каментарыяў, сугучнасць узнёслай моўнай стылістыцы кніг Бібліі.