словарь на тат.язык

a

автомобиль - машина

аккуратно - пөхтә, төгәл, вакытында

активный - актив, эшлекле

алфавит - әлифба

апельсин - әфлисун

б

бабушка - әби, дәү әни

бегать, бежать - йөгер-ергә

беда - бәла, каза, бәхетсезлек

бедный - ярлы, фәкыйрь

I без - -дән башка

II без - -сыз, -сез

белый - ак

берег - яр, су буе

беречь - сакла-рга

беседа - әңгәмә

беседовать - сөйләш-ергә

беспокоиться - борчыл-ырга

библиотека - китапханә

билет - билет

бить - бәр-ергә, суг-арга, кыйна-рга

биться - сугыш-ырга, кыйнаш-ырга

благодарить - рәхмәт әйт-ергә

благодарность - рәхмәт

благородный - намуслы

бледный - агарынган

блестеть - ялтыра-рга

блестящий - ялтыравыклы

ближе - якынрак

ближний - якын, бирге

близкий - якын

близко - якында

бог - алла, ходай, хода, тәңре, хак

богатство - байлык, муллык

богатый - бай

бодрый - шат күңелле, дәртле

боевой - хәрби

боец - сугышчы

бой - сугыш

бок - ян, як

более - зуррак, чагыштырмача

болезнь - авыру

болеть - авыр-ырга, сызла-рга

болото - саз, сазлык

боль - авырту, сызлау

больница - хастаханә

больно - авырта

больной - авыру

больше - зуррак

большинство - күпчелек

большой - зур

бороться - көрәш-ергә

борьба - көрәш

ботинки - ботинка

бояться - курк-ырга

брат - абый, эне

брать - ал-ырга

бровь - каш

бродить - йөр-ергә

бросать, бросить - ташла-рга

броситься - ташлан-ырга

будто - гүя, әйтерсең

будущий - киләчәк

буква - хәреф

бумага - кәгазь

бумажный - кәгазь

бурный - давыллы

бутылка - шешә

бывать - бул-ырга

бывший - булган

было - ...-ган(...-кан) иде(м, ң)

бык - үгез

быстрый - тиз

быт - көнкүреш, тормыш

быть - бул-ырга

в

в предлог - 1. эченә,эчендә; 2. булып; 3. итеп

важно - кәпрәеп; әһәмиятле

важный - мөһим, әһәмиятле

вверх - өскә

вдоль - буенча, буйлап

вдруг - кинәт

ведь - бит, ич, лабаса

везде - һәркайда

везти - алып бар-ырга

век - гасыр

велеть - куш-арга

великий - бөек

вера - ышану

веревка - бау

верить - ышан-ырга, инан-ырга

верно - турылыклы; дөрес

вернуться - кайт-ырга

верный - турылыклы

верх - түбә

верхний - өске, югарыгы

верховой - атланып йөри торган

весело - күңелле

весенний - язгы

весна - яз

весной - язын, яз көне

весть - хәбәр

весь - бөтен

весьма - бик, шактый

ветвь - ботак, тармак

ветер - жил

ветка - ботак, тармак

вечер - кич

вечерний - кичке

вечером - кичен, кич белән

вещь - әйбер, нәрсә

взволнованный - дулкынланган

взгляд - (күз) караш(ы)

взглянуть - кара-рга, күз сал-ырга

вздохнуть - сула-рга

вздрогнуть - сискәнеп кит-әргә

взрослый - олы, дәү, буйга җиткән

взятый - алынган

взять - ал-ырга, тот-арга,кулга ал-ырга

взяться - тотын-ырга

вид - күренеш

видать - күрәсең

видеть - күр-ергә

видимо - күрәсең

виднеться - күрен-ергә

видно - күренә, күрәсең

видный - күренекле

виноватый - гаепле

висеть - асылынып тор-ырга

вкус - тәм, татым; зәвык

вкусный - тәмле

власть - власть, хакимлек, хакимият

влияние - йогынты

вместе - бергә

вмешаться - тыгыл-ырга

вначале - башта

внезапно - кинәт

внести - керт-ергә

вниз - аска

внизу - аста, астында, түбәндә

внимание - дикъкать, игътибар

внимательный - дикъкатьле, игътибарлы

вновь - яңадан

внутренний - эчке

вовсе - бөтенләй, һич тә, бер дә

вода - су

водить - йөрт-ергә

воевать - сугыш-ырга

военный - гаскәри, хәрби

вожатый - җитәкче, вожатый

возвратиться - кайт-ырга

возвращать - кире кайтар-ырга

воздух - һава

воздушный - һава

возиться - азаплан-ырга

возле - янында

возможно - мөмкин кадәр, бәлки

возможность - мөмкинлек

возможный - мөмкин

возникнуть - килеп чыг-арга

возразить, возражать - каршы әйт-ергә

возраст - яшь

воин - сугышчы

война - сугыш

войско - гаскәр

войти - кер-ергә

вокруг - тирә-юньдә, тирәсендә

волна - дулкын

волновать - дулкынландыр-ырга

волноваться - дулкынлан-ырга

волос - чәч

воля - ихтыяр

вон - кит, әнә

вообще - гомумән

вопрос - сорау

вопросительный - сорау

ворота - капка

ворчать - ырылда-рга, мыгырда-рга

воскликнуть - ди-яргә, кычкырып җибәр-ергә

воскресенье - якшәмбе

воспитание - тәрбия

воспитанный - тәрбияле, тәрбияләнгән

воспитывать - тәрбиялә-ргә

воспоминание - искә төшерү, хатирә

восток - шәрык, көнчыгыш

восторг - зур шатлык

восьмой - сигезенче

вот - менә, әнә

впервые - беренче тапкыр

впереди - алда

впечатление - тәэсир, йогынты

вполне - тулысынча

впрочем - ләкин, гәрчә

враг - дошман

врач - табиб

время - вакыт

вроде - шикелле, кебек

все - бөтен, барлык, барча

всегда - һәрвакыт

всего - барысы

всемирный - бөтендөнья

все-таки - шулай да

вскоре - тиздән

вскочить - сикереп мен-әргә

вслед - артыннан

вслух - кычкырып

вспомнить, вспоминать - искә төшер-ергә, хәтергә төшер-ергә

вспыхнуть - кабын-ырга

встать - тор-ырга

встретить, встречать - очрат-ырга

встретиться - очраш-ырга

встреча - очрашу

встречаться - очраш-ырга

вступить - кер-ергә, бас-арга

всюду - һәркайда

всякий - һәрбер

второй - икенче

вход - керү

входной - керә торган, керү

вчера - кичә

выбежать - йөгереп чыг-арга

выбирать, выбрать - сайла-рга

выбор - сайлау

выборы - сайлаулар

вывести - чыгар-ырга

выглядеть - күрен-ергә

выдать, выдавать - бир-ергә

выделить - аер-ырга

выдержать - чыда-рга

выехать - чыгып кит-әргә

вызов - чакыру

вызывать, вызвать - чакырып чыгар-ырга

выйти - чыгып кит-әргә

вылезти - чыг-арга

вынести - чыгар-ырга, алып чыг-арга

вынуть - ал-ырга, чыгар-ырга

выпить - эч-әргә

выполнение - үтәү

выполненный - үтәлгән

выполнить, выполнять - үтә-ргә

выпуск - чыгарылыш

выпускать - чыгар-ырга

выпускной - чыгарылыш, чыгара торган

выпустить - чыгар-ырга, җибәр-ергә

выражать - әйт-ергә, белдер-ергә

выражение - әйтем, тәгъбир, гыйбарә

вырасти - үсеп чыг-арга, үсеп җит-әргә

вырваться - алга чыг-арга, ычкын-ырга

выскочить - сикереп чыгып кит-әргә

высокий - биек, озын

высоко - югары, биек

высосать - суырып бетер-ергә

высота - биеклек, югарылык

выставка - күргәзмә

выступить - чыг-арга, чыгып бас-арга

выступление - чыгу, чыгып китү, чыгыш

вытащить - алып чыг-арга, тартып чыгар-ырга

выучить - өйрән-ергә, ятла-рга

выход - чыгу, чыгыш

выходить - тәрбияләп үстер-ергә

выше - югары, югарырак, югарыда

г

газета - газет, гәзит

герой - герой, батыр, каһарман

гигантский - гадәттән тыш зур

глава - башлык

главный - төп, иң мөһим

глагол - фигыль

глаз - күз

глубина - тирәнлек

глубоко - тирән, тирәндә

глупый - ахмак

глухой - чукрак

глядеть - кара-рга

говорить - сөйләш-ергә

год - ел

годный - яраклы

годовщина - еллык

голова - баш

голос - тавыш

голубой - зәңгәр

голубь - күгәрчен

голый - ялангач

гора - тау

гораздо - күп, күпкә, шактый

гордость - горурлык

гордый - горур

горе - кайгы

гореть - ян-арга

горизонт - офык

горло - тамак, бугаз

горный - тау

город - шәһәр

горячо - кызу, кайнар

господин - әфәнде

гостиница - кунакханә

гость - кунак

государственный - дәүләт

государство - дәүләт

готовить - әзерлә-ргә

грамотный - укый-яза белүче

граница - чик

грубый - тупас, дорфа, тәрбиясез

грудь - күкрәк, түш

груз - йөк

грустный - күңелсез, ямансу, боек

I грязь - пычрак, баткак

II грязь - кер

губа - ирен

гулять - йөр-ергә

густой - куе

д

да - әйе

давать, дать - бир-ергә

давно - күптән

даже - хәтта

далее - аннары

далеко - ерак

дальше - ераграк

данный - бирелгән, бу

дверь - ишек

двигаться - бар-ырга, хәрәкәт ит-әргә

движение - хәрәкәт

двор - ишек алды

дворец - сарай

девочка - кыз (бала)

дед - бабай

дежурить - дежур тор-ырга

дежурный - дежур торучы, кизү

действие - хәрәкәт

действительный - чын, хокукый

действовать - эш ит-әргә

делать - эшлә-ргә

деление - бүлү

дело - эш

деньги - акча

деревня - авыл

дерево - агач

держать - тот-арга

деталь - аерым яклары

дети - балалар

детство - балачак

дисциплина - тәртип, фән

длина - озынлык, буй

длинный - озын

дневник - көндәлек

днем - көндез

дно - төп

до - ....-га, ...-га кадәр, ...-га чаклы

добавить - өстә-ргә

добиться - иреш-ергә

добрый - яхшы, игелекле

доверие - ышану, ышаныч

долго - озак

дом - йорт, өй

доска - такта

дочь - кыз

древний - борынгы

дробь - вакланма

дрова - утын

друг - дус

дружба - дуслык

думать - уйла-рга

дурак - юләр, тиле

дуть - ис-әргә

душа - җан, рух

дым - төтен

дышать - сулыш ал-ырга

дядя - абый

е

едва - көчкә

единственный - бердәнбер

единый - бердәм

ежедневно - көн саен, һәр көнне

ежегодный - ел саен була торган, еллык

ездить - йөр-ергә

еле, еле-еле - көчкә-көчкә (генә)

если - әгәр

I есть - аша-рга

II есть - бар

ехать - бар-ырга, йөр-ергә

еще - тагы, тагын

ж

жалеть - кызган-ырга

жалко - кызганыч

жаловаться - зарлан-ырга

жаркий - кызу, эссе

жарко - эссе (итеп)

ждать - көт-әргә

I же - ә, исә

II же - ук, үк

желание - теләк, дәрт

желать - телә-ргә

железнодорожный - тимер юл

железо - тимер

желтый - сары

жена - хатын

женщина - хатын-кыз

жест - ым

жесткий - каты

животное - хайван

жизнь - тормыш

житель - торучы, яшәүче

жить - тор-ырга, яшә-ргә

з

I за - артына

II за - артында

заболеть - авыр-ырга

забор - койма

забота - кайгырту

заботливый - кайгыртучан

забрать - ал-ырга

забыть - оныт-ырга

завести - алып кер-ергә

завидовать - көнләш-ергә

зависеть - бәйле бул-ырга

завоевать - яулап (сугышып) ал-ырга

завтра - иртәгә

завтрак - иртәнге аш

завтрашний - иртәгәге

заглядывать - караштыр-ырга

заговорить - сөйли башла-рга

загонять - куып керт-ергә

загораться - яна башла-рга

задание - бирем

задать - бир-ергә

задача - мәсьәлә, бурыч

задний - арткы, узган

задуматься - уйлан-ырга

задумчиво - уйланып, уйчан

зажечь - кабыз-ырга

зайти - кер-ергә

зайчик - куянкай, куянчык

заканчивать - бетер-ергә

заключение - йомгак, ябу

закон - закон, канун

законный - законлы

закончиться - тәмамлан-ырга

закончить - бетер-ергә

закричать - кычкырып җибәр-ергә

закрытый - ябык

закрыть - яб-арга

закурить - тарта башла-рга

заменить - алмаштыр-ырга

заместитель - урынбасар

заметный - күренеп тора торган

замечательный - гүзәл

замечать, заметить - күреп ал-ырга, игътибар ит-әргә

замолчать - тын-арга

занавес - пәрдә

занимать - бурычка ал-ырга

заниматься - шөгыльлән-ергә

занятие - дәрес

занятый - буш түгел

западный - көнбатыш(тагы)

запах - ис

запеть - җырлый башла-рга

записать - язып ал-ырга

записка - язу

запомнить - истә калдыр-ырга

заранее - алдан

заседание - утырыш

заслуженный - атказанган

засмеяться - көлеп җибәр-ергә

заставить - мәҗбур ит-әргә

застать - туры китер-ергә

затем - аннан соң

зато - аның каравы

затылок - баш арты

захватить - ал-ырга

зачем - ни өчен, ник

зачитаться - онытылып укы-рга

защита - яклау, саклау

защитить - сакла-рга, якла-рга

заявить - белдер-ергә

заявление - гариза, белдерү

звание - исем

звать - чакыр-ырга; атарга

звезда - йолдыз

звездочка - йолдызчык

звено - боҗра

зверь - ерткыч

звонить - шалтырат-ырга

звонок - звонок, кыңгырау

звук - аваз

звучать - яңгыра-рга

здание - бина, йорт

здесь - монда

здорово - бик нык

здоровый - сау, сәламәт

здоровье - саулык, сәламәтлек

здравствовать - исән бул-ырга

зеленый - яшел

земля - җир

земной - җир

зеркало - көзге

зерно - бөртек, ашлык

зима - кыш

зимний - кышкы

зимой - кышын, кыш көне

злой - усал

знак - билге

знакомиться - таныш-ырга

знакомый - таныш

знаменитый - атаклы

знамя - байрак

знание - белем

золото - алтын

золотой - алтын

зритель - тамашачы

зря - юкка (гына)

зуб - теш

и

и - һәм, белән

ибо - чөнки

игра - уен

играть - уйна-рга

игрушка - уенчык

идти - бар-ырга

избрать - сайла-рга

известно - билгеле

известный - таныш, билгеле

извинить - гафу ит-әргә

издали - ерактан

из-за - артыннан

изменить - үзгәрт-ергә

измениться - үзгәр-ергә

из-под - астыннан

изучать - өйрән-ергә

или - яки

иметь - ия бул-ырга

иметься - бул-ырга

имя - исем

иначе - башкача

инициатива - инициатива, башлангыч

иногда - кайчакта, кайвакыт

иной - бүтән, башка

иностранный - чит (ил)

инструмент - корал

интерес - кызыксыну

интересно - кызыклы

интересный - кызыклы

искать - эзлә-ргә

искусственный - ясалма

искусство - сәнгать

использовать - файдалан-ырга

испугаться - курк-ырга

испытание - сынау

исторический - тарихи

история - тарих

источник - чишмә, чыганак

исходный - башлангыч

исцарапать - тырнап бетер-ергә

исчезнуть - бет-әргә, юкка чыг-арга

итог - йомгак

ишь - кара

к

каждый - һәр

казаться - күрен-ергә

как - ничек

как-нибудь - ничек булса да

каков - ничек, нинди

какой - нинди

какой-либо - нинди дә булса

как-то - ничектер

каменный - таш

камень - таш

капитальный - капиталь, нигезле

капля - тамчы

карман - кесә

карта - карта

картина - рәсем, картина

касаться - ти-ергә

качество - сыйфат

квадратный - квадрат

квартира - квартир, фатир

кивать - и-яргә, селке-ргә

кивнуть - селкеп куя-рга

кинуться - ташлан-ырга

класс - класс, сыйныф

классный - класс, сыйныф

класть - сал-ырга

клетка - читлек; шакмак; күзәнәк

ключ - ачкыч

книга - китап

книжный - китап

когда-либо - кайчан да булса

кого - кемне

кое-где - кайбер җирдә

кое-как - көчкә-көчкә

кое-кто - кайберәүләр

кое-куда - каядыр, бер җиргә

кое-что - нидер, нәрсәдер

кожа - тире

колено - тез

колесо - көпчәк, тәгәрмәч

количество - сан

комната - бүлмә

конец - оч; бетте

конечно - шиксез, әлбәттә

контрольный - контроль

крик - тавыш

кровать - карават

круглый - түгәрәк

крыльцо - болдыр, ишек төбе

крыша - түбә

кстати - урынлы

кто-либо - кем дә булса

кто-то - кемдер

куда-то - кая да булса, каядыр

культура - мәдәният

купить - сатып ал-ырга

куртка - куртка

кусок - кисәк

куст - куак

кухня - аш бүлмәсе, кухня

л

ладно - ярый, яхшы, ярыйсы

ладонь - уч төбе

лапа - тәпи, аяк

ласково - ачык, назлап, иркәләп

левый - сул

легкий - җиңел

легко - җиңел

легче - җиңелрәк

лед - боз

ледяной - боз

лежать - ят-арга, ятып тор-ырга

лезть - мен-әргә, үрмәләп мен-әргә

лента - тасма

лес - урман

лесной - урман

лет - яшь, ел

лететь - очып бар-ырга

лето - җәй

летом - җәй көне, җәен

летчик - очучы

лечь - ят-арга

ли - ...-мы, ...-мы икән, ...-ме, ...-ме икән

либо - я, яки, яисә

линия - сызык, юнәлеш

лист - яфрак; табак

листок - яфрак, бер бит кәгазь

литература - әдәбият

литературный - әдәби, әдәбият

I лицо - бит

II лицо - кеше

лично - үзе (үзем, үзең)

личный - шәхси, үз, зат

лишний - артык

лишь - бары, тик, ... гына, ... генә

лоб - маңгай

ловить - тот-арга, аула-рга

лодка - көймә, каек

ложиться - ят-арга

локоть - терсәк

лопата - көрәк

лошадь - ат, елкы

луна - ай

луч - нур

лучше - яхшырак, әйбәтрәк

лучший - яхшырак

любимый - яраткан, сөйгән, сөекле

любить - ярат-ырга, сөя-ргә

любоваться - соклан-ырга

любовь - мәхәббәт, гыйшык

любой - теләсә нинди

любопытство - кызыксынучанлык

люди - кешеләр, халык

м

магазин - кибет

маленький - кечкенә

мало - аз, әз

малыш - кечкенә бала, сабый

мальчик - малай, ир бала

мама - әни

масло - май

I масса - масса

II масса - бик күп

I мастер - мастер

II мастер - маһир, оста

мастерство - һөнәр, осталык

материальный - матди, материаль

мать - ана, әни

махнуть - болгап куя-рга, селкер-ергә

медленно - әкрен, акрын

медленный - акрын, салмак

между - арасында, арасыннан

междугородний - шәһәрара

международный - халыкара

мелкий - вак, кечкенә; сай

мелочь - вак, вак акча

мелькнуть - күренеп кит-әргә

менее - кимрәк, азрак

меньше - кечерәк, азрак

меняться - алмаш-ырга, алмашын-ырга

мертвый - үле, үлек, мәет

местность - урын, җир

местный - җирле, урындагы

место - урын, җир, төш

месяц - ай

металлический - металл

метод - метод, ысул, алым, юл

методический - методик

механический - механика, механик

мечта - хыял, уй

мечтать - хыяллан-ырга, уйлан-ырга

мешать - уңайсызла-рга

мешок - капчык

миг - мизгел, бик кыска вакыт

милый - сөйкемле; иркәм

министерство - министрлык

мир - тынычлык; дөнья

мирный - тыныч, дусларча

мировой - дөньякүләм

младший - кече, яшь

мнение - уй, фикер

многие - күп(ләр)

много - күп

многое - күп нәрсә

многочисленный - күп санлы

множество - бик күп

могучий - көчле, куәтле

можно - мөмкин, ярый, була

мой - минем

мокрый - юеш, дымлы, җепшек

молодежный - яшьләр

молодежь - яшьләр

молодец - егет

молодой - яшь, үсмер

молодость - яшьлек

молоко - сөт

молоток - чүкеч

молчание - тынлык

молчать - дәшмә-скә, сөйләшмә-скә

момент - момент, вакыт

море - диңгез

мороз - суык, салкын

морской - диңгез, диңгездә

моряк - моряк, диңгезче

московский - мәскәү

мост - күпер

I мочь - ...ал-ырга

мощность - куәт, көч, егәрлек

мощный - куәтле, егәрле

муж - ир, ир кеше

мужество - ирлек, батырлык

мужской - ир-ат, ирләр

муравей - кырмыска

мчаться - җилдер-ергә, җил-ергә, чаб-арга

мыслить - фикер йөрт-ергә, уйла-рга

мысль - фикер, уй

мыть - ю-арга

мягкий - йомшак, нечкә

мясо - ит

мяч - туп

н

на - ...-га (ка); ...-да (та)