Гісторыя культуры Беларусі
.pdf
МІНІСТЭРСТВА АДУКАЦЫІ РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ
|
|
|
|
|
|
|
Беларускі нацыянальны |
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
тэхнічны ўніверсітэт |
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|
|
|
Кафедра «Гісторыя, сусветная і айчынная культура» |
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Т |
||
|
|
|
|
|
|
|
К. І. Баландзін |
Н |
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Б |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
й |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
ГІСТОРЫЯ КУЛЬТУРЫ |
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
БЕЛАРУСІ |
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
Дапам жнік |
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
п |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Мінск
БНТУ
2014
МІНІСТЭРСТВА АДУКАЦЫІ РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ Беларускі нацыянальны тэхнічны ўніверсітэт
Кафедра «Гісторыя, сусветная і айчынная культура»
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|
|
|
|
|
|
К. І. Баландзін |
Т |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
й |
Н |
|
|
ГІСТОРЫЯ КУЛЬТУРЫ БЕЛАРУСІБ |
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Дапаможнік |
|
|
||
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
п |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Мінск
БНТУ
2014
1
УДК 008 (476) (091) (075.8) ББК 63.3 (4 Бел)-7я7
Б20
|
|
|
|
Рэцэнзенты: |
|
|
||
А. М. Люты, доктар гістарычных навук, прафесар, загадчык кафедры |
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
Т |
гісторыі Беларусі Беларускага дзяржаўнага педагагічнага ўніверсітэта |
||||||||
|
|
|
імя Максіма Танка; |
Н |
||||
|
А. І. Смолік, доктар культуралогіі, прафесар, загадчык кафедрыУ |
|||||||
культуралогіі Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта культуры і мастацтваў |
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
Б |
|
|
|
|
|
|
|
й |
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
и |
о |
|
|
|
|
|
|
|
БаландзінК. І. |
|
|
|
|
|
|
Б20 |
Гісторыя куль уры Беларусі : дапаможнік / К. І. Баландзін. – |
|||||||
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
Мінск : БНТУ, 2014.т– 239 с. |
|
|
|
|
||
|
|
ISBN 978-985-550-485-7. |
|
|
|
|
||
|
|
У дапам жніку раскрыта гісторыя развіцця культуры Беларусі са старажытных |
||||||
|
Рэспублікі Беларусь. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
час ў да нашых дзён. Яна асветлена ў цеснай сувязі з гісторыяй Беларусі і |
||||||
|
|
культурнымі працэсамі, якія адбываліся ў розныя перыяды ў суседніх краінах і |
||||||
е |
|
|
|
|
|
|
||
|
|
Еўроое ў цэлым. У дапаможніку адлюстравана творчасць дзеячаў культуры розных |
||||||
Р |
|
часоў, аналізуюцца працэсы адраджэння |
нацыянальнай культуры суверэннай |
|||||
|
Выданне прызначана для выкладчыкаў, студэнтаў вышэйшых навучальных |
|||||||
|
|
|||||||
|
|
устаноў і ўсіх, хто цікавіцца гісторыяй развіцця нацыянальнай культуры. |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
УДК 008 (476) (091) (075.8) |
|
|
|
|
|
|
|
|
ББК 63.3 (4 Бел)-7я7 |
|
ISBN 978-985-550-485-7 |
|
|
|
|
© Баландзін К. І., 2014 |
|||
|
|
|
|
|
|
|
© Беларускі нацыянальны |
|
|
|
|
|
|
|
|
тэхнічны ўніверсітэт, 2014 |
|
2
З М Е С Т
Прадмова………………………………………………………….. 5
Тэма 1. Культура ранняга сярэднявечча на тэрыторыі Беларусі (IX–першая палова ХIII ст.)………………………… 8
1.1. Развіццё пісьменнасці на Беларусі. Культурна- |
|
||
асветніцкая дзейнасць Ефрасінні Полацкай, |
|
|
|
Кірылы Тураўскага, Клімента Смаляціча…..……………. |
9 |
||
1.2. Дойлідства і мастацтва……………………………….. |
17 |
||
1.3. Язычніцтва на Беларусі. Прыняцце хрысціянства У |
|||
|
|
Н |
26 |
і яго ўплыў на развіццё культуры………………………… |
|||
Тэма 2. Развіццё культуры Беларусі ў другой палове Т |
|||
XIII–першай палове ХVI ст. ...............................……………… |
32 |
||
2.1. Фарміраванне беларускай народнасці. |
|
|
|
|
й |
|
33 |
Старабеларуская пісьменнасць і літаратура……………… |
|||
2.2. Беларускае дойлідства і мастацтва……………………Б |
42 |
||
Тэма 3. Культурнае развіццё Беларусі ў другой палове |
|
||
XVI–XVIII ст.…………………………………………………….. 47 |
|||
р |
|
|
48 |
3.1. Грамадска-палітычная думка………………………… |
|||
о |
|
|
|
3.2. Развіццё адукацыі, літа атуиы і навукі……………… |
51 |
||
3.3. Архітэктура і жывапіс. Тэат альнае і музычнае |
|
||
мастацтва…………………………………………………… 63 |
|||
Тэма 4. Культура Беларусі ў канцы ХVIII–першай палове |
|
||
XIX ст. …………………………………………………………….т |
74 |
||
4.1.Ра віццё адукацыі і навукі……………………………. 75
4.2.Вусная народная творчасць і літаратура…………….. 86
4.3.Архітэктура і жывапіс………………………………… 91
4.4.Тэатр і музыка………………………………………… 99
Тэма 5. Культура Беларусі ў другой палове ХIХ–пачатку ХХест. ……………………………………………………..……… 105
Р5.1. Развіццё адукацыі і навукі……………………………. 106
5.2.Вусная народная творчасць і ўздым літаратуры……. 112
5.3.Архітэктура, выяўленчае і дэкаратыўна-прыкладное мастацтва…………………………………………………… 115
5.4.Тэатральна-музычнае мастацтва…………………….. 119зи
3
Тэма 6. Культурныя пераўтварэнні на Беларусі
ўпаслярэвалюцыйны перыяд (1917–1941)….………………. 121
6.1.Палітыка беларусізацыі і станаўленне новай
сістэмы адукацыі і навукі………………………………… 122 6.2. Поспехііпраблемыбеларускайсавецкайлітаратуры… 136
6.3. Дойлідства і выяўленчае мастацтва…………………. 146 6.4. Тэатральна-музычнае мастацтва і кіно………………У154 6.5. Культура Заходняй Беларусі………………………….Т162
Тэма 7. Культура Беларусі ў гады Вялікай Айчыннай вайны (1941–1944)…….………………………………………… 168
7.1. Адукацыя и навука…………………………………….Н 168 7.2. Літаратура часоў вайны………………………………. 171 7.3. Мастацтва і культурна-масавая работаБ……………… 174 7.4. Страты культурных каштоўнасцей у гады вайны і праблемы іх вяртання……………………………………й 181
Тэма 8. Развіццё беларускай культуры ў 1945–1985 гг. ...…. 185 8.1. Складанасці і супярэчнасціикультурнага жыцця
наБеларусіўдругойпалове1940-х–сярэдзіне1950-х гг. … 186 8.2. Культура БССР ва ўмовахсярэдзінепалітычнай «адлігі» (сярэдзіна 1950-х–першаяопалова 1960-х гг.)……………. 195
8.3. Адукацыя, навука, літа ату а і мастацтва Беларусі ў другой паловет1960-х– 1980-х гг. .………….. 203
Тэма 9. КультураиБеларусі ў час перабудовы і постсавецкі перыяд……………………………………………. 213
9.1. Развіццё адукацыі, навукі, літаратуры на сучасным этапе…………………………………………… 215
9.2.Архітэктура і выяўленчае мастацтва ў постсавецкі ерыяд……………………………………………………… 222
9.3.Тэатр, музыка, кіно ў канцы ХХ–пачатку ХХI ст. …. 225
Літаратура………………………………………………………… 233оп
Ре
4
Прадмова
«Гісторыя культуры Беларусі» з’яўляецца часткай дысцыпліны «Гісторыя Беларусі», якая выкладаецца ў вышэйшых навучальных установах рэспублікі. Адпаведна і матэрыял, які змешчаны ў дапаможніку, засноўваецца на тыпавай праграме, распрацаванай Міністэрствам адукацыі Рэспублікі Беларусь для прадмета
«Гісторыя Беларусі», і рабочых праграмах, якімі супрацоўнікі |
||||||||||
кафедры «Гісторыя, сусветная і айчынная культура» БН |
||||||||||
карыстаюцца ў вучэбным працэсе. |
|
Н |
У |
|||||||
Матэрыял дапаможніка пабудаваны ў праблемна-храналагічным |
||||||||||
парадку і раскрывае шматвяковую гісторыю развіцця |
Тбеларускай |
|||||||||
культуры ва ўсёй яе разнабаковасці, яе ўзаемадзеянне са |
||||||||||
станаўленнем і развіццём носьбіта культуры – беларускага этнасу. |
||||||||||
Прадмет дае студэнтам веды аб матэрыяльных і духоўных |
||||||||||
каштоўнасцях, створаных беларускім народамБза перыяд з IX па |
||||||||||
XXI ст., аб вядомых дзеячах культуры і іх творах. |
|
|
||||||||
Аўтар |
імкнуўся |
адысці |
ад |
аднабаковага, ідэалагізаванага |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
й |
|
|
падыходу да асвятлення тых ці іншых праблем культуры ў розныя |
||||||||||
перыяды гістарычнага развіцця, выявіцьиасноўныя заканамернасці |
||||||||||
культурнага працэсу |
ў сукупнасці з асаблівасцямі і спецыфікай |
|||||||||
розных гістарычных э апаў. |
р |
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
||||||
Культура вызначае |
вар |
нацыі. Яна гаворыць аб |
характары, |
|||||||
самасвядомасці |
|
|
|
о |
|
|
|
|
||
і надзеях народа больш за іншыя напрамкі |
||||||||||
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
||
дзейнасці чалавека. Лічыцца, што менавіта ад узроўню культуры, ад |
||||||||||
увагі да |
яе ў |
начнай |
|
ступені |
залежыць будучыня |
нацыі. Не |
||||
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
||
выпадк ва ў ап шнія гады ўзрасла цікавасць грамадскасці да праблем |
||||||||||
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
беларускай культуры, яе вытокаў і багатай гісторыі. Беларуская |
||||||||||
культура ўвабрала ў |
сябе самабытныя міфалагічныя, рэлігійныя, |
|||||||||
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
мастацкія і філасоўскія ўяўленні беларусаў. Культура беларускага |
||||||||||
народапўзыходзіць да глыбокай старажытнасці. Як і весь беларускі |
||||||||||
народ, янапрайшлавельміскладаныісупярэчлівышлях. |
|
|
||||||||
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Геаграфічнае становішча Беларусі на мяжы дзвюх культурна- |
||||||||||
гістарычных традыцый – усходне- і заходнееўрапейскай – стварыла |
||||||||||
Рарыгінальныя ўмовы для развіцця нацыянальнай культуры, у якой |
||||||||||
знайшлі адлюстраванне яе сувязі з культурай суседніх народаў, з рознымі мастацкімі стылямі і накірункамі. Стагоддзямі беларуская культура развівалася ва ўмовах міжкультурнай камунікацыі. Жыхары
5
беларускай зямлі заўжды вялі канструктыўны дыялог з прадстаўнікамі іншых культур. Усё гэта спрыяла развіццю самабытнай беларускай культуры, непаўторнай і своеасаблівай – часткай сусветнай культуры. Яна разнастайная па форме і багатая па зместу. На працягу сваёй гісторыі ва ўсе часы нашы продкі займаліся творчай працай і стварылі мностватвораў мастацтвасусветнагаўзроўню.
На жаль, шматлікія ворагі беларускай зямлі ў розныя часы
перашкаджалі мірнаму жыццю нашых продкаў, рабавалі і знішчалі |
|||||||||||
нашы культурныя багацці. У выніку шмат помнікаў даўніны, |
|||||||||||
выдатных твораў мастацтва незваротна страчаны, згарэлі, украдзеныУі |
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Н |
|
зараз знаходзяцца ў іншых краінах у дзяржаўных або прыватных |
|||||||||||
музеях, калекцыях і г. д. Адзначым, што іншы раз гэтамуТспрыялі і |
|||||||||||
невуцтва, адсутнасць патрыятызму, абыякавасць да нашай культурнай |
|||||||||||
спадчыныкіраўнікоў ірадавыхграмадзянБеларусі. |
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
й |
|
|
|
За гады перабудовы і незалежнага развіцця ў краіне нямала |
|||||||||||
зроблена ў справе адраджэння і зберажэння самабытнайБ |
беларускай |
||||||||||
нацыянальнай культуры, увекавечвання нацыянальных дзеячаў, |
|||||||||||
вяртання некаторых культурных багаццяў. Аднак па розных |
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
прычынах гэты працэс праходзіць ма удна і складана. |
|
||||||||||
|
|
|
|
|
што |
знаёмстваи |
|
|
|
||
Аўтар выказвае надзею, |
|
з гісторыяй культуры |
|||||||||
Беларусі выкліча ў студэнтаў, навучэнцаў, выкладчыкаў цікавасць |
|||||||||||
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
да нашай гісторыі, жаданне вывучаць яе глыбей і прапагандаваць, |
|||||||||||
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
абараняць інтарэсы роднай зямлі, унесці свой уклад у яе развіццё і |
|||||||||||
адраджэнне, вяртанне беларускаму народу страчаных па розных |
|||||||||||
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
||
прычынах мастацкіх твораў і культурных каштоўнасцей. |
|
||||||||||
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Аўтар ра умее складанасць і шматграннасць праблемы і не |
|||||||||||
прэтэндуе на яе ўсебаковае асвятленне. Абапіраючыся на факты, |
|||||||||||
гістарычныя крыніцы, навуковыя працы ранейшых і сучасных |
|||||||||||
даследчыкаў, ён імкнуўся паказваць ход развіцця беларускай |
|||||||||||
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
культуры аб’ектыўна, з улікам апошніх навуковых даследаванняў і |
|||||||||||
нацыянальнагап |
падыходу. Асаблівая ўвага ў дапаможніку надаецца |
||||||||||
найбольш значным постацям у гісторыі беларускай культуры, бо |
|||||||||||
культуру ствараюць людзі.
Аўтар аддае даніну павагі і ўдзячнасці навукоўцам, педагогам, |
||||
Рякія ў розныя часы ўнеслі свой важкі ўклад у даследаванне |
||||
разнабаковых |
праблем |
развіцця беларускай культуры. |
Сярод іх |
|
Г.І. Барышаў, |
М.З. |
Кацэр, |
М.Д. Каўшараў, У.У. |
Качаноўскі, |
У.М. Конан, |
І.І. Крук, А.І. |
Лакотка, Л.М. Лыч, А.І. Мальдзіс, |
||
6 |
|
|
|
|
У.І. Навіцкі, З.А. Парашкоў, А.У. Русецкі, Я.М. Сахута, А.І. Смолік, К.І. Тарасаў, С.У. Тарасаў, А.А. Трусаў, М.М. Шчакаціхін, М.Б. Шчаўлінскіімногіяіншыя.
Аўтар выказвае асобую ўдзячнасць дацэнту Беларускага нацыянальнага тэхнічнага ўніверсітэта, канд. гіст. навук Д.М. Хром-
чанку задапамогуўпадрыхтоўцывыдання. |
|
|
У |
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Н |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Б |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
й |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
п |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7
Тэма 1. КУЛЬТУРА РАННЯГА СЯРЭДНЯВЕЧЧА НА ТЭРЫТОРЫІ БЕЛАРУСІ (IX–першая палова ХIII ст.)
1.1. Развіццё пісьменнасці на Беларусі. Культурна-асветніцкая дзейнасць Е. Полацкай, К. Тураўскага, К. Смаляціча.
1.2. Дойлідства і мастацтва.
1.3. Язычніцтва на Беларусі. Прыняцце хрысціянства і яго ўплыў
на развіццё культуры. |
|
|
|
|
|
|
||||
Развіццё культуры на беларускіх землях у ІХ–ХIII стст. ішлоУў |
||||||||||
цеснай сувязі з распаўсюджваннем хрысціянства і дзяржаваўтва- |
||||||||||
ральнымі працэсамі. Менавіта ў гэты час сфарміраваліся |
Ті паспяхова |
|||||||||
развіваліся Полацкае і Тураўскае княствы – першыя дзяржаўныя |
||||||||||
ўтварэнні на тэрыторыі |
сучаснай Беларусі. |
Калыскай |
беларускай |
|||||||
культуры з’яўляецца Полацкая зямля. |
|
|
Н |
|||||||
|
Бзначную самастойную |
|||||||||
Полацкае княства ўяўляла сабой на больш |
||||||||||
палітычную адзінку на ўсходнеславянскіх землях і ў XI–ХII стст. |
||||||||||
дасягнула найвышэйшых поспехаў. Полацк |
меў |
выхад да |
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
й |
|
|
|
Балтыйскага мора, яму плацілі даніну латгалы і лівы. Пад яго |
||||||||||
ўладай развіваліся і мацнелі большиза 20 гарадоў, у якіх добра |
||||||||||
развіваліся рамёствы; гандаль, культу а. У гэты час тут былі пабу- |
||||||||||
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
даваны першыя мураваныя храмы, умацаваныя палацы – замкі, пас- |
||||||||||
пяхова развіваліся асве а і мастацтва. У Полацку, |
Тураве, Смален- |
|||||||||
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
ску тварылі буйныя дзеячы ў галіне культуры. Як сведчаць апошнія |
||||||||||
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
даследаванні беларускіх археолагаў, Полацк у той час па сваёй |
||||||||||
плошчы быў |
|
Кіеву. Вельмі сімвалічным уяўляецца той факт, |
||||||||
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
||
што менавіта П лацк лічыцца геаграфічным цэнтрам Еўропы. |
||||||||||
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
Палачане мелі шырокія гандлёвыя, палітычныя і культурныя |
||||||||||
сувязі з еўра |
ейскімі краінамі, а полацкія князі – роднасныя сувязі з |
|||||||||
|
роўны |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
імп ратарскім домам Візантыі (дачка Усяслава Чарадзея была |
||||||||||
жонкайпвізантыйскага імператара Аляксея I Комніна. К. Б.). |
||||||||||
Агульнымі намаганнямі з іншымі плямёнамі палачанам – крывічам – |
||||||||||
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
удалося адбіць шматлікія спробы татараў і крыжакоў захапіць і |
||||||||||
заняволіць полацкія землі. Гістарычныя дакументы сведчаць, што |
||||||||||
РУсяслаў Чарадзей (1044–1101) і, магчыма, яго бацька Брачыслаў |
||||||||||
Полацкі (1001–1044) пэўны час узначальвалі Кіеўскае княства. |
||||||||||
Важна адзначыць, што пасля 1036 г. на тэрыторыі Усходняй |
||||||||||
Еўропы засталіся толькі |
два княжацкія радаводы: Яраславічы і |
|||||||||
8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Рагвалодавічы, прычым абодва па жаночай лініі вялі пачатак ад Рагнеды Полацкай. Адсюль зразумела, чаму многія гістарычныя крыніцы, летапісы на сваіх старонках неаднаразова ўзгадваюць Полацкую, Тураўскую землі і іх князёў.
Важнай падзеяй таго часу стала замена язычніцтва на хрысціянства. Новая рэлігія змяніла светапогляд жыхароў беларускай зямлі, значна паскорыла развіццё культуры, унесла ў яе шмат
новага, умацавала сувязі з культурай еўрапейскіх народаў. |
||||||||
1.1. Развіццё пісьменнасці на Беларусі. Культурна-асветніцкаяУ |
||||||||
дзейнасць Ефрасінні Полацкай, Кірылы Тураўскага, |
||||||||
|
|
|
Клімента Смаляціча |
Т |
||||
Як сведчаць гістарычныя |
факты, пісьменнасць у славянскіх |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
Н |
плямён, якія жылі на тэрыторыі Беларусі, існавала яшчэ да |
||||||||
распаўсюджвання кірыліцы. Існаваўшая сістэмаБзапісаў інфармацыі |
||||||||
ўяўляла прымітыўнае піктаграфічнае пісьмо, якое даследчыкі |
||||||||
назвалі «черты и резы». Балгарскі пісьменнік чарнарызец Храбр у |
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
й |
|
канцы IX–пачатку X ст. пісаў, што да х ышчэння «словене не имеху |
||||||||
книг, но чрьтами и резами чьтеху гадааху». Сфера прымянення |
||||||||
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
такога пісьма была абмежаванай: ім абазначаліся родавыя знакі, |
||||||||
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
знакі ўласнасці, каляндарныя знакі і інш. Такія надпісы на камен- |
||||||||
ных плітах знойдзены ў Бярэзінскім (в. Пагост), Бабруйскім (неда- |
||||||||
|
|
|
|
о |
|
|
Зельвенскім (в. Сын- |
|
лёка ад ракі Пціч), Горацкім (в. Пнеўшчына), |
||||||||
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
кавічы) і іншых раёнах. |
|
|
|
|
|
|||
Аднак такая пісьменнасць не была прыстасавана для запісу |
||||||||
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
складаных тэкстаў, якія сталі патрэбны з узнікненнем дзяржаў – |
||||||||
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
княстваў, таму нашы продкі пачалі весці запісы грэчаскімі літарамі, |
||||||||
не рыстасавалі іх да |
асаблівасцей славянскай фанетыкі. |
|||||||
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
Найбольш старажытным узорам пісьма ўсходніх славян з’яўляецца |
||||||||
знойдзпная пад Смаленскам пячатка полацкага князя Ізяслава канца |
||||||||
X ст., на якой змешчаны выява трызубца і надпіс «Изас(лав)ос», які |
||||||||
але |
|
|
|
|
|
|
|
|
кірылічнымі літарамі перадае грэчаскае гучанне імені «Ізяслаў». |
||||||||
У адным з курганоў пад Смаленскам знойдзены яшчэ адзін |
||||||||
Рстаражытны помнік пісьменнасці – гаршчок – карчага з надпісам |
||||||||
«гараушна», гэта значыць, гарчыца. Уяўленне аб развіцці пісьменнасці дае і пярсцёнак князя Усяслава Чарадзея, на якім зроблены надпіс «К(ня)з(ь) Вс(ес)л(а)в П(о)л(о)ч(с)к(и)».
9