Т.Рысқұлов атындағы Қазақ экономикалық университеті

««Әлеуметтік қызмет және бизнес» факультеті

«Туризм» кафедрасы

ЛЕКЦИЯЛЫҚ КЕШЕН

«EET 1208 Экологиялық туризмнің экономикасы»

пәні бойынша

«Туризм – 5В090200» мамандығы

Алматы, 2013ж.

Дәріс 1. Кiрiспе. Экология және туризм. Туризмнің экологиялауы және экологиялық туризм.

Мақсаты: Студенттерге осы тақырып бойынша негізгі теориялық білімді беру және де оны тәжірибеде қолданудың аясын ашып көрсету

Сұрақтар:

1. Туризм бұл ұлттық экономиканың перспективалы саласы.

2. Салалық мәселелердiң туризмiнде шешiмге кешендi жол.

3. Есептер және инфрақұрылымның негiзгi элементтерi. Өндiрiстiк және әлеуметтiк инфрақұрылым

Қазiргi әлемдегi экологияның сұрақтары көкейкестi. Қандай әлде түрмен туризм экологияны өзгерте алады? Экология деген не ме?

Экология туризм және қоршаған ортаның саласында адамгершiлiк қоғам және оның қызметiнiң арақатынасы туралы ғылымды сияқты қаралады.

Тур процессте. деят. қоршаған ортаның өзгерiсiнде сөзсiз болады. Халықаралық туризмның оң әсерi қосады: ұлттық бақтар және қорықтар, жағажай қорығын қорғауын тарихи ескерткiштердi қорғау және реставрациялар, жасау және риф. Елдер дегенмен көпшiлiгiнде қажеттi қаражаттар қорғау және табиғаттың сақтауы үшiн ешқандай да адамдар болмағандықтан қолданбады. Келеңсiз салдары үстiнде оң жиi үскейдi. Iшкi жанудың қозғаушылары бар көлiк құралдарының қолдануы, туристтардың жергiлiктi және жабайы фаунасының жоюы артынан өзендер, теңiздер, Көлдердегi, ауаның сапасы суды сапаға бұл әсерлер.

Экология және туризмнiң ұғымдарының мәнiн қарап шығамыз.

Қоғамның қазiргi даму кезеңдерiнiң тән ерекшелiктерiнiң бiрi қысаң ахуалдарда туристтiк қорлар ең алдымен экологиялық дағдарысқа алып келген қоршаған ортаның ластануының техногендi факторларының жоғарылатуы болып табылады. Әлемдегi экологиялық ахуалдың асқынуы жеке елдер және өлкелердiң мәселелерiнiң шеңберiнде алдақашан шықты, бiрдей сипатқа және байбаламның масштабтары қолданылған шаралар.

Бүгiн керектi есеп табиғи ортаның сақтауының есептерiнiң шешiмiне жаңа жолдарының өңдеуi болып табылады. Күрделi әлеуметтiк, экономикалық және экологиялық жүйелердегi есептердiң кешендi шешiмiнiң базасында мұндай жолды маңызды қарап шығу.

Бастаушы рөлдердiң осы мәселелердi шешiмiндегi бiр туризмға, арқасында бiрнеше негiзгi себептер жатады:

1. Туризм дүниелiк шаруашылықтың динамикалық дамитын салалары бiр өте болып табылады. Ол түбегейлi белiгi болады - 1/10 дүниелiк жалпы ұлттық табыс, 11% шақты дүниелiк инвестициялар қызықтырады, жаңа жұмыс орындарының үлкен санын құрады, елдер түсулердi маңызды салықшы бап көпшiлiгiнде болып табылады.

2. Туризм қазiргi мемлекеттiң (32 шақты секторлар) экономика секторының барлық Ключевоелерi, цивилизациялы қоғамның өмiрiнiң барлық тараптарына әсерде болады. Туризм құрылымдық экономиканы қайта құру және қоғамдық дамытудың басымдылықтарының ауысымының тиiмдi құралдарының бiрi болып табылады.

3. Туризм терең әлеуметтiк функцияны алып жүредi. Туризм өз дамытулары қазiргi кезеңде нақтылы әлеуметтiк есептердiң шешiмiне негiзiнен бағытталған.

ҚР-ның заңы бойынша Т.О.туризм - 1 жыл немесе аз 24 сағатқа ұзақтықтың жеке тұлғаларының 24 сағатынан саяхат, бiрақ байланыспағандары мақсаттардағысы уақытша болуды (орын ) ел ақы төленетiн қызмет түнекпен.

Кең мағынадағы туризм - бұл демалыстанғы рахат алу мақсатымендерiндегi бос уақытқа өз елi шектерiндегi басқа елдi немесе басқа жерiне өз тұрақты тұруын орыннан адамдарының уақытша орын ауыстыруы, сауықтыру және емдiк, Гостевтер, таңырлық, дiни немесе кәсiби - iскер мақсаттарда, бiрақ көзден қатысатын орынға жұмыссыз ақы төлелетiн жұмыспен.

(қараңыз ) анықтаудан, туризм сүйене мiнездейдi:

1 ) туристтiк сапардың ұзақтығымен

2 ) уақытша баруды орын

3 ) бос уақыт

4 ) көпшiлiкке бiрдейлiк

5 ) туризм бұл рахат

6 ) тұрақты тұруды орын

7 ) маусымдық.

Туризмның әлеуметтiк есебi болып табылады:

- тұтынушыға материалдық емес игiлiктерiнiң қызметтердiң кең спектрiн түрiнде ең алдымен беру;

- тұрғынның орта бiлiм, мәдени, әлеуметтiк деңгейiнiң құрастыруы;

- ұлтаралық, мемлекетаралық, этнос аралық, тұлға аралық қатынастардың кеңейтуi;

- демалыс, тiршiлiк күштердiң қалпына келтiруi, тұтынушылардың денсаулығының қамтамасыз етуi;

- қоғамның ұзақ уақыттық мүдделерi бар тұрғынының жеке топтарының мүдделерiнiң келiсуi, соның iшiнде қолайлы экологиялық, әлеуметтiк, мәдени ортаның сақтауы.

Туризмның экологиялауы және экологиялық туризм

Туризмның экологиялауының ұғымы және экологиялық туризм шындығында шектеу керек қоғамдық өмiрдiң экологизациясын процессте туризмның рөлi сұрақты қарастыра шектеу керек.

Демек, туризмның экологиялау немесе неэкологичностьсiмен атмосфераны, су қорлары, топырақты, флораны және фаунаға қоршаған ортаға дәрежемен және туризмның индустриясының әсерiнiң сипатымен анықталады. Барлық соңғы факторлар заттық табиғаты болатындығыменнен, әсер, таза нақты сипаттан тысқары, сонымен бiрге бола алады электромагниттi, радиоактивтi даңғырлатып ойнайтын. Сонымен бiрге туризмның экологиялауының ұғымы қоршаған ортаның қорғауға және қалпына келтiруi бойынша нақты шаралар тұрды.

Туристтiк - рекреация қорлары өйткенi тап туризмның табысты дамытуын негiзгi фактормен, осы саланың кәсiпорындарының негiзiнен терiс әсерi басқа салалардың көп кәсiпорынға қарағандасы едәуiр төменде болып табылады. Осы тұжырымнан ұлғаймалы түсiнуде туризмның экологиялауымен осы индустрияны өзара әрекеттесу және қоршаған ортаның барлық спектрi түсiну керек болатынын шығады.

Экологиялық туризм ғылыми-таңырлық мақсаттармен жол жүр адам бiрiктiретiн табиғи туризмның бiр түрiнiң бiрлерiмен сияқты анықталады. Бұл туристтардың мүдделерiнiң саласы қоршаған табиғи орта, оның бақылауы болып табылады, және қоршаған табиғи ортаның қорғауы жеке алғанда. Ерекше мүдде қорғалатын табиғи аумақтарды туризмның осы түрiнде ұсынады. Сайып келгенде, экологиялық туризм жарық бейнеленген ғылыми-таңырлық мақсаттары бар бос уақыттың қатал мамандандырылған түрiмен сияқты анықталады.

Экотуризм - түсiндiруiнде түрлi оқуларға рұқсат етiлетiн жаңа ұғым жеткiлiктi. Ол қоршаған ортаның сақтауы үшiн экономикалық қызықтырулары құрылуға шақырылған. Туризм ұғым сонымен бiрге өзi саяхаттардың болды ендi кең спектрiн қамтиды - ұлттық бақтар және қорықтардағы жүйелi туристтiк бағдарламаларына мектеп оқушылары үшiн ептеген таңырлық Туроволардан. Туризмның түрi пайда бұдан жартылай табиғи ортаны қорғау шараларының қаржыландыруы үшiн қолдануға болады.

Юнвто, туризм сарапшы Юнвтолардың анықтауы бойынша - бұл қозғаусыз табиғатпен және жақсы сақталған мәдениеттi-тарихи мұра туралы орындағы мақсаттық сапарлары. Сонымен бiрге, олар экосистемалардың бүтiндiгiн бұзуы және мәдени ортаға залал келтiруi керек. Экотуризм жергiлiктi тұрғын үшiн айналадағы ортаны қорғау және тиiмдi қолдану табиғи қорларда болып қалыптасатын шарттары құрады.

Экологиялық Туроволардың ұйымы барлық деңгейлерде ерекше профессионализм талап етедi - өткiзгiш жоғарғы буынның менеджерлерiне маршруттарында.

Экологиялық туризмның туризмы басқа түрлерге қарағанда жаппай сипатты тасыспайды және қатысатын объекттердiң алшақтықпен және қол жетпейтiндiгiмен көпшiлiгiнде ұғындырылатын майда масштаб болып табылады.

Сарапшы Юнвтолар экологиялық туризмның нарығының жұмыс жасауының шарттарының қатарларын анықтады:

- туристтiк объекттердiң көлiк ашықтығының қамтамасыз етуi;

- тар мамандандырылған туристтар үшiнғана емес, кәдiмгi уақытша келушiлер де сирек кездесетiн және тартымды объекттердiң бар болуы;

- ақылды бағалы саясаттың өткiзуi;

- сапарлардың жақсы, жайлы ұйымы.

Өткiзiлген зерттеулердiң әртүрлi елдерiндегi нәтижелерi ниет экологиялық Туроволардың туристтарының баруын бас сарынмен тұңғыш шыққан табиғатпен ләззат алуға болып табылғанын көрсетедi.

Экологиялық туризмның ұйымының жаттығу тұрғылары табиғи ортаны қорғау бақтарындағы экологиялық туризмның ұйымының мысалы, арнайы туристтiк ауылдардың ұйымы және тағы басқаларда қарап шығуға болады. Бұл қатарға туристтiк мақсаттардағы ұлттық бақтардың аумақты пайдалануды мәселесi, туристтiк қызметтiң инвестиция салуы, экологиялық және мәдени туризмнiң байланыстыруы, туризмның ақпараттық қамтамасыз етулерi тұрады. Табиғи ортаны қорғау қызметiнiң ракурсiнде эко туризмды анықтау тағы бiр келтiруге болады.

Экологиялық туризм - бұл табиғатты қорғау бойынша табиғатпен және ерiктi көмек рақаттың бақтарға, жасыл отырғызулар, мақсаты бар ұлттық бақтары бойынша серуен.

Туризммен кейбiр елдерiнде табиғи ортаны қорғау шараларындағы сөзсiз қатысуымен сапарларды түсiнедi.

Табиғаттың қорғауға деген қамқорлығы туризмның ең маңызды есептерiнiң бiрiн әрдайым құрады. Жаттығу шараларының ұйымының жанында табиғаттың қорғаудың төңiректерiдегi ортақ есептермен қатар туристтiк ұйымдар, мекемелер, шаруашылықтар, кәсiпорындардың бұл қызметтiң кейбiр ұйымдастыру - әдiстемелiк қағидалары, тән көпшiлiктерi, қоғамдық актив және туристтардың топтары да есепке алуға керек. Олар туристтiк табиғатты пайдаланудың ерекше ерекшелiктерiн қамтып көрсетедi және табиғатты қорғау бойынша жұмыстың өткiзуi үшiн ұйымдастыру - әдiстемелiк негiздердi бiрiгiп құрастырады.

Экологиялық туризмда маңызды өткiзу потенциал ұғым болып табылады»

Өткiзу потенциал

Өткiзу потенциал - бұл жергiлiктi қорлар үшiн не бiр туристтiк объект маңызды залалсыз шыдай алған максимал жүктеме та сапардан әсердегi негативтi әсерi және әлеуметтiк-экономикалық мәселелердiң пайда болуысыз тұрғында.

Осылай, кейбiр елдер және жер туристтардың қабылдауға және қызмет көрсетуiне белсене ыңғайлы болған. Мысалы, Канар аралы тұрғын сан тұрақты тұрған андаға қарағанда туристтар ондаған ретке көбiрек қабылдайды. 2-4 күннiң баруын орташа ұзақтықтың жанында туристтары 12 миллионда жыл сайын болатын Андорра мемлекетiнiң мысалы. Барлық ел қонақтарға төсейдi төсе шартты деп айту мүмкiн бұл тұрғынның өмiрi нормалы көрсетiлiп ет қуыру шартты деп айту мүмкiн және таңертеңнен түне дейiн жыл бойы өлең айтып туристтар алдандыра билейдi. Бұл туристтiк бум экономикада желпiлдетуге түсiнетiн тiптi ақылды адамдармен тiптi жақында өмiрге шақырған, және жасанды сүйейдi. Пиринеев бұл тау Жазықтықтар әлi жиырма өткен жылы алыс түпкiрдiң қайыршысымен құдайымен ескерусiз ұмыт болды, бүгiн - (туризм есебiнен ) ең бай еуропалық ел.

Өткiзу потенциал үш негiзгi түрлерге бөлшектеуге болады:

1. Экологиялық өткiзу потенциал - бұл жұмыс жасауы объекттiң қатысушылығы немесе асып кетуi инфрақұрылымның туризм қызмет етушi қолайсыз экологиялық зардаптарға алып келген жердiң деңгейi немесе (немесе тiршiлiк әрекетiнiң табиғи процесстерi) әсерлердiң нәтижесiнде өздерiнiң туристтерi салдарынан.

2. Туристтiк әлеуметтiк өткiзу потенциал - бұл туристтiк объекттiң қатысушылығы немесе асып кетуi әсерлердiң сапарынан нашарлауға әкелiп соғатын жердiң деңгейi.

3. Жергiлiктi әлеуметтiк өткiзу потенциал - бұл асып кетуi жергiлiктi мәдениет және туристтары бар жергiлiктi тұрғынның арақатынастарының нашарлауы үшiн келеңсiз салдарына алып келген қатысушылықтың деңгейi.

Сайып келгенде, өткiзу потенциал сақтау, сүйемелдеу және туристтiк объект немесе жердiң табиғи қасиеттерiнiң қалпына келтiруi ақылды және аумақтың қор потенциалының қолдануының мүмкiн деңгейi көздiң нүктесiмен шек қояды.

Аумақтың қор потенциалы - бұл қоғамның тiршiлiк әрекетiнiң барлық мүмкiншiлiк қамтитын көп аспект ұғым. Глобалдi гуманистiк жолдың тұжырымдамасымен сәйкес экономикалық, экологиялық және әлеуметтiк тұрғылар оның анықтауында есепке алуға керек. Бөлiк олардың iшiнен аумақтың туристтiк қорларына тiкелей жатады, басқа - өлкедегi туризмнiң дамыту ықпал ететiн факторларға.

Аса маңызды мәннiң туризмi үшiн туристтiк - рекреация қорларын алады. Олардың өздерi туристтiк кәсiпкерлiктiң табысты даму процессiндесiн iргелер болып табылады. Туристтiк - рекреация қорлары табиғи адам жасанды жасалған объекттердiң жиынтықтарымен сияқты анықталады, туристтiк өнiмнiң жасауы үшiн дайын. Туристтiк қорлар өлкедегi туризмның дамытуын ерекшелiктердi анықтайды, туристтiк өнiмнiң өндiрiсi үшiн бастапқы негiз инвестициялық саясаттың басым бағыттарының өлкесiнде жоспарлауда болып табылады.

Бақылау сұрақтар:

1. Айғақтар неткен туризмның дамытуын перспективалылықтарды дәлелдейдi?

2. үш экономикаға туризмда болатын оң эффекттер ме?

3. Не туризмдағы салалық мәселелердiң шешiмiнiң кешендi жолы қосады?

Негізгі және қосымша әдебиеттер тізімі

Негізгі:

• Емельянов Б.В. Экскурсоведение. Учебное пособие. М., 2009.

• Емельянов Б.В. Экскурсионное обслуживание населения. М., 2009.

• Ягофаров Г.Ф., Тынчерова З.В., Саипов А.А. Экскурсоведение. Алматы, 2009.

Қосымша:

• Гецевич Н.А. Основы экскурсоведения. Учебное пособие для географических специальностей вузов. Минск, 2009.

• Герд В.А. Экскурсионное дело. Сборник статей по вопросам методики экскурсии. М., 2009.

• Городская литературная экскурсия. Методические указания. М., 2009.

• Городская обзорная экскурсия. Методические указания. М., 2009.

• Архитектурно-градостроительные экскурсии. Методические указания. М., 2009.

• Дьякова Р.А. История экскурсионного дела в СССР. М., 1981.

• Ердавлетов С.Р. Достопримечательные места Казахстана. Алматы., 2009.

Дәріс 2. Экологиялық туризмнің тұжырымдамасы. Қағида, белгiлер және туризмнің формасы.

Мақсаты: Студенттерге осы тақырып бойынша негізгі теориялық білімді беру және де оны тәжірибеде қолданудың аясын ашып көрсету

Сұрақтар:

1. Туристтiк жүйенiң құрылымы

2. Туристтiк индустрия және туристтiк инфрақұрылымның ұғымдарының байланысы»

3. Рөл және туристтiк индустриядағы туризмның инфрақұрылымының орыны

4. Туристтiк өнiмнiң ерекшелiгi