1. Туристтiк және спорт құрал-сайманы және жабдықтың өндiрiсi.

Заттық тұтыну заттары, сувенирлық және басқа тауарлық өнiм, тiкелей немесе опосре довано туризм мақсаттарындағы туристтiк қызметтерiнiң треблениясы бойынша процессте туристқа немесе экскурсантқа қажеттi - бұл туристтiк тауарлар.

Туристтар ерекше өнiмдер және ерекше туристтiк ассортименттiң тауарларының көптiктерiн тұтынады. Тауарлардың менклатурасы бiрақ жүру немесе туризмның бiр түрi немесе демалыс сипаттан жол айтарлықтай тәуелдi болады. Бiр, рафтинг үшiн салдар қарқынды табалдырықтар және рақымсыз өлшемдердiң жеңуi үшiн аралап шықпайтын спорт құрал-сайман емес, жауыз сырғанау үшiн (су мотоциклi) бомбардир дру гим де.

Ерекше мағына жеке тұтынудың туристтiк тауарлары алады немесе деп аталатын тұрмыстық.

Мысал ретiнде - туризмның Көрiкке құрал-сайман

Туристтың құрал-сайманы - еш - зат мүлде айрықша.

Ол келесi мiнездемелерге жауап беруi керек:

- болуы керек,

- тастар және су, кiр, қар және мұзды шiмiрiкпесiн,

- бұзуды жағдайда оңай түзетiледi,

- жоғалтудың жанында мәселелерсiз ауыстырылсын,

- функцияларды болып, барынша көп орындау.

Туристтiк құрал-сайманның жасауын соңғы он жылдықтарда күштi өзгеру шыдады:

жеңiл кордуреге ауыр брезентiнен,

арға терi, түбiт және синтепоннан және виндблоку,

текске мақталы кеудешелерiнен,

қарқынды iлмектерге "сәбiздер",

титан Кошколарына баспалдақтарының рубкалары.

Құрал-сайман бiрнеше үлкен топтарға бөлуге болады. Бұл

– (араның шамдар, төсек-орын, тастаулар, анорактер, болжағыш тозбайтын вибрамы) дербес

- (шам кiлемше, каремат, ұйқтайтын) сүрлеу дербес

- (Шатырлар, Канндар, Клавалар, лавлист, оттық) сүрлеу топтық

- (жолдорба, мұз шапқыш, таяқ - телескоптар, қалпақ, қармақты құлыптар, жүйе, мысық, жiберу жүйе) арнайы дербес

- (арқандар, iлмек, белгi, балғашықтар, айсбайльлер, аспаптар, фифы) арнайы топтық

2. Информациялық - сервис қызметтерi.

Құрам - әр түрлi жұмыс салаларындағы өндiрушiлер, дүкеншiлер және сатып алушыларының кеңесуi бойынша көтерме дүкендер, жәрмеңке және көрме, бәсеке саудалар, маркетинг зерттеулерiнiң қызметi және ақыл-кеңес беру қызметтер, сонымен бiрге тауарлар және қызметтердiң нарығының зерттеуге және болжауы бойынша. Олардың базасында (информациялық - коммерциялық орталықтар) Икц бiрлесе алады.Орталықтардың қызметтерiмен жасап шығарушылар, тұтынушылар, арашашылар пайдалана алады, абонементтiк қызмет көрсетуге таралады.

Икц сұранысты зерделеудiң мақсаты бар тұтынушыларының сауал-сұрақ жүргiзулерi өткiзедi.

Жәрмеңкелер

(жыл сайын нарық) жәрмеңкелер - бұл периодты шара, яғни нақтылы мерзiмге, өнеркәсiп, ауыл шаруашылығы, құрылыс, сауданың қызметкерлерi, басқа салалардың бiр уақыттағы жаппай қатысуымен апарылған орында үнемi ұйымдастырылатын тауарлық нарық, сонымен бiрге делдалдық кәсiпорындар және ұйымдар.

Жасап шығарушыларға, тұтынушыларға, арашашы жәрмеңкелер, кiруге мүмкiндiк бередi

Жәрмеңкелердiң функциялары:

-ғылым және техниканың өте жаңа табыстарының насихаттаулары

-жаңа жоғары сапалы тауарларды популяризациялар

-нақты тауарларға сұраныстың анықталулары

-iскерлiк байланыстардың тараптарымен анықтау

-пайдананылмайтын өнiмнiң айналымына тарту

-тауарлық дефициттiң төмендетулерi

-құрастырулар өндiрiстiк бағдарламаның өндiрушiлерiмен

Жәрмеңке сауда биржаларының қызметiн едәуiр қайталанады, бiрақ айырмашылық бар - биржалық ажиотаж жоқ, биржалық пресс жоқ, арашашылар, тұрақты баға аз, сатып алушылар үшiн түсiнiктiрек, оңай, арзандау.

Жаңа немесе жұмыс iстейтiн коммерциялық байланысуларды кеңейтудi тiкелей байланыстардың онына сүйемелдеу, анықтау үшiн iскер топтарының өкiлдерiнiң бұл кездесу орыны жәрмеңке. Арнайы немесе жалға алған бөлмелердегi жәрмеңкелерi жүргiзiледi. Жәрмеңкелер қатысушылар қаржысының арқасында ұйымдасады. Жәрмеңкелер графика бойынша ұйымдасады.

Жәрмеңкелердiң классификациясы:

қызметтердi 1-шi бағытқа

-халық тұтынатын тауарларды сату

-өнеркәсiптiк тауарлардың сатуы

-араласы

2-шi тауарлық ассортиментке

-әмбебабы

-(тауарлардың нақтылы түрлерi) мамандандырылған

тауарлық операциялардың 3-шi сипатына

-түскен алғашқы айналымдарға тауарларының сатуы

-пайдананылмайтын, артық өнiмнiң сатуы

4-шi аймақтық масштабқа

-халықаралығы

-зоналығы

-аймақтығы

-ауданы

Жәрмеңкелер халықаралық нарыққа саудалық байланысуларды кеңейтуге, елдiң ақпар алмасуға, шығуларына мүмкiндiк туғызады. Шамамен 40% оның қатысушыларының жәрмеңкелерiнде шарттарға қол қояды.

Көрме - бұл потенциалдық тұтынушылардың оларымен тауарды көрсету, меңгерiлген немесе болжалды өндiрiстерге, олардың насихаттауы, танысуды мақсатпен.

Тiптi, көрме - бұл бiрiншi болған және клиент және жабдықтаушының өзi маңызды кездесуi көбiнесе өзi старттық алаң та. Және серiктестiктiң басты мiндетi - ЭКСПОНАТЕНТА - өз өнiмi немесе қызметтермен елiктiру.

үлкен мән туристтiк мамандандырылған көрмелердi алады. Әлемде нахалар және туристтiк орталықтардың әр түрлi региоларындағы 4—5 iрi туристтiк көрмелерi күнде жүргiзiлетiнiн бекiтуге болады. Туристтiк көрмелер туристтiк өнiмнiң көтерме сатуы үшiн негiзiнде арналған, бiрақ оларға жартылай кiру рұқсаты және кәдiмгi келушiлер iске асады. Дятся 4—5 күндердiң әдетте әсерлi және шулы проволары көрмелер. Еуропада өзi iрi туристтiк көрме маңыздылық бойынша (ол молар 7200 экспоненттер және 60 мың қатысушы және trade-visitorsтерге дейiн, көрменiң ауданы 160 мың шаршыдан артық қызықтырады) наурыз басында өткiзiлетiн (Германия ) Берлин Туристтiк биржасын келесi мақұлдау керек (Ұлыбритания ) Лондондағы World Travel Marketтың туристтiк көрмесi болып табылады.

Атамекеннiң аумақтарына Қазақстанда жыл сайын туризмның көрмесi сәуiрде, қонақжайлылық және (мейрамханалар және қонақ үйлер) жалпы тамақтанудың кәсiпорындары жүргiзiледi.

Көрмеге араласу кейде серiктестiктiң мәртебе көтерiлетiн имидж оқиғасымен де болып табылады. Өз стендiндегi көп қатысушылары шеңберiнде көрме қызметi өз әрiптестерi және шетел клиенттерiмен кездесулер өткiзедi.

Екi түрлердiң көрмелерi:

-көрмелер

-көрме-сатулар

Көрмелерде жүргiзiледi:

-конференция, симпозиумдар, семинарлар, озаттардың кездесуi

-мамандандырылған қысқа мерзiмдi курстер

-өндiрiстiң алдынғы әдiстерiнiң мектептерi

-келушiлердiң консультациялары

Көрменiң оргкомитетi даңғылдар, стенд әдебиетiн шығарады. Көрмеде жарнамалық фильмдер, жарнамалық плакаттардың көрсетедi, тауарлардың үлгiлерiн үлестiредi, баспа жарнама. Көрмелер сәйкес келетiн қазiргi талаптарға жақсы өнiмдерiн жарнама жасайды.

Көрмелер арқасында жүргiзiледi: қатысушылар, кiретiн билеттер, делдалдық қызметтер, консультациялардың сатуы, аудандардың жалға беруi, жарнамалық қызметтердiң беруi, ақпараттық материалдардың шығаруы.

Ұйымдастырушыларға да, сол ристуды шындығында да ақпараттық қызметтер туризм қажеттi.

үлкен ықыластың туризмның қазiргi индустриясында ақпараттық қызметтерге бiлдiредi:

- потенциалдық турист тегiн таратылатын әсерлi буклеттердiң шығаруы, проспек тов. Сала стская қалжыңда басқа басқаға қарағанда жарнама үш рет көбiрек шамамен шығарады.

- Барлық iрi туристтiк орталықтар ақпараттық CDтарды шығарады - туризмның туристтар және қызметкерлерi үшiн дисктер.

- Үлкен мән мәлiметтер қазiргi электрондық құралы болады, және тiптiнiң назар аударарлықтарының виртуалды саяхаттары көп мыңдаған және миллион сайттарда туристтiк орталықтардың толық сипаттама қолданушыларына ұсынатын интернет желi жеке алғанда туристтiк Шабындық мұрттары, соның iшiнде электрондық мұражай экспозициялары бойынша. Интернет желiлер бойынша өздiң саяхаты және туристтiк агенттiктi таңдауғана емес, тасымалдауға туристтiк сапарды, билеттердi броняласын, қызметтегi төлеуi iске асыру да мүмкiн.

Сонымен бiрге туризмның ұйымдастырушылары ақпараттық қызметтердiң үлкен спектрлерiмен пайдаланады. Сонымен бiрге олар арнайы кәсiби жол көрсеткiштерi туристтiк өнiмнiң құрастыруында үйренедi. Осылай, (UK ) Columbus Pressтың баспаханасын екi жылдағы World Travel Guide, қайта басып шығаратын ретi бүкiләлемдiк туристтiк жол көрсеткiшi, 200 дерлiк елдер, туристтiк орталықтар және аумақтардың бiркелкi схемалары бойынша толық сипаттамада болады. Дүние жүзi және тiптi елдер бойынша туристтiк агенттiктер және туроперация жасаушылардың әр түрлi тiзбелерi, көлiктiң қозғалысының кестелерiн шығарады. Осылай, CDқа барлық әуе жолылардың рейстерiнiң кестесi, ж/д және автобус көлiгi және теңiздегi соттарының электрондық түрлерiнде бар болады - дисктер, сонымен бiрге глобалдi дүниелiк ақпараттық жүйелерде және (тағы басқалар Amadeus, Sabre) туристтiк қызметтердiң автоматты бронялауы жүйелерi.

Бақылау сұрақтар:

• 1.Туристтiк тауарлар деген не ме?

• 2.Сiз тау туризм үшiн өте жаңа туристтiк тауарлар неткен атай аласыз?

• 3.Не информациялық - сервис қызметтерiне жатады?

• 4.Жәрмеңкенiң деген несi және олардың рөлi ме?

• 5.Туризмдағы көрмелер және олардың рөлi ме?

• 6.Маркетинг зерттеулерiнiң туризмiндегi рөл ме?

Негізгі және қосымша әдебиеттер тізімі

Негізгі:

• Емельянов Б.В. Экскурсоведение. Учебное пособие. М., 2009.

• Емельянов Б.В. Экскурсионное обслуживание населения. М., 2009.

• Ягофаров Г.Ф., Тынчерова З.В., Саипов А.А. Экскурсоведение. Алматы, 2009.

Қосымша:

• Гецевич Н.А. Основы экскурсоведения. Учебное пособие для географических специальностей вузов. Минск, 2009.

• Герд В.А. Экскурсионное дело. Сборник статей по вопросам методики экскурсии. М., 2009.

• Городская литературная экскурсия. Методические указания. М., 2009.

• Городская обзорная экскурсия. Методические указания. М., 2009.

• Архитектурно-градостроительные экскурсии. Методические указания. М., 2009.

• Дьякова Р.А. История экскурсионного дела в СССР. М., 1981.

• Ердавлетов С.Р. Достопримечательные места Казахстана. Алматы., 2009.

Дәріс 11. Ортақ пайдаланудың туризмның сала iске қосылған объекттерi

Мақсаты: Студенттерге осы тақырып бойынша негізгі теориялық білімді беру және де оны тәжірибеде қолданудың аясын ашып көрсету

Сұрақтар:

1. Жалпы тамақтану, көлiк, тұрмыс-салттың қызметiнiң муниципалдық объекттерi тағы басқалар.

2. Турист қолданылатын салалар нетуристской объекттер.