3.12 Жазықтық топографиялық бетімен қиылысуы.

Жазықтықтың топография бетімен қиылысуы 23 суретте көрсетілген. Топография беттің жазықтығымен қиылсатың сызығы қисық сызық болғансоң, сол себепті барлығы горизонталь сызықтардың қиылысуың табу керек.

Сурет 23.

Осыңдай есеп жер құрылыстарды топография бетіңде жобаланғанда пайдаланады.

Жердің рельефің анықталғанда және ерекше есептерді шешкенде профиль тұрғызу қажет.

Профиль – еркін бетті немесе жазықтықты вертикаль жазықтығымен тілу. Қіюші жазықтықтың горизонталь проекциясы сызық болады (жазықтықтың ізі), профильдің бағыты деп атайды.

Профиль бойлай болу мүмкін (іргетас осі арқылы), көлденені (іргетастың көлденен) және берілген бағытымен. Профиль проекциялаушы байланыста тұрғызуға болады немесе бөлек.

24 суретте топография бетінің профилі тұрғызатың мысалы көрсетілген.

Жоспардан жоғары горизонталь түзуді сызып, бойына топография беттін жазықтығымен қиылысатың нүктелерің түсіреміз. Сол жақта вертикаль түзуді сызып, масштабтың бірлігің белгілеп, сол нүктелер арқылы денгей түзулерді жүргіземіз. Горизонталь түзудегі нүктелер арқылы соған перпендикуляр тұрғызып, бір қатар нүктелерді табамыз және қисық сызығымен қосамыз. Табылған қисық сызық берілген жердің профилі болып қалады.

Сурет 24.

Кей бір жағдайда вертикаль масштабың үлкейтуге болады, ол себепте жердің рельефі анық мәнерлейтің болады. Түзудің бетімен қиылысатың есептерді шешуде үлкейтілген вертикаль масштабың пайдалануға болады.

3.13 Түзудің жазықтық және топография бетімен қиылысуы

3.13.1 Түзудің жазықтығымен қиылысуы. Егер түзу жазықтықта орналаспаса және параллел болмаса, онда кей бір нүктеде жазықтықпен қиылысатың болады. Қиылысатың нүктені табу үшін түзу арқылы көмекші жазықтықты(жалпы немесе дербес жағдайдағы) тұрғызады; берілген жазықтықтың көмекші жазықтығымен қиылысатың сызығың анықтайды. Тұрғызған сызықтың берілген түзуімен қиылысатың нүкте аңықтайтың нүкте болып қалады.

Егер есепті жалпы жағдайдағы жазытық көмегімен шығарылатың болса, оңда горизонталь сызықтарды қолданылады. Осыңдай әдісің – горизонталь әдісі деп атайды.

Түзу арқылы жалпы жағдайдағы жазықтықты тұрғызу үшің жазықтықты кесіндісінің шеттері арқылы тұрғызған еқі горизонталь көмегімен тапсырады. Горизонтальдерді ерқін бағытымен тұрғызады, бірақ, міндетті түрде, өзара параллел және берілген жазықтықтың горизонталімен сызбаның ауданыңда қиылысатың болсың.

АВ кесіндісінің Рí еніс масштабымен берілген Р жазықтығымен қиылысатың К нүктесің анықтайтың мысалды қарастырайық (сур. 25). А6 және В2 нүктелер арқылы өзара параллел 6 және 2 еқі горизонтальдің проекциялары жүргізілген, олар көмекші жалпы жағдайдағы жазықтықты анықтайды. С6 және D2 бір есімді горизонтальдердің қиылысатың нүктелерді анықтаймыз және оларды өз ара қосамыз, көмекші және берілген жазықтықтардың қиылысатың сызығыңа пайда боламыз. А6В2 түзу С6D2 сызығымен қиылысуынан К пайда болды.

Сурет 25.

Егер есепті дербес жағдадағы жазықтық көмегімен шығарылса, оңда профильді қолданылады. Бұндай әдісі профиль әдісі деп атайды. АВ түзу кесіндісің, профиль бағытың беретің, горизонталь проекциялаушы жазықтыққа ішіне алып, өткен есепті шешім шығарайық (сур. 26).

Профиль бағытына параллел масштабтың бір бірлігіне тең аралықта денгей жазықтықты тұрғызады, 1-7 денгей сызықтарды. Осы сызықтарға қиылысу сызықтың нүктелерің С7 және D3 яғни А6 және В2 берілген түзудің нүктелерің тасымалдайды. Қиылысу сызықтың С7'D3' және А6'В2' түзудің бірлестіруланған жағдайды алады. К' кесіндісінің жазықтығымен қиылысатың іздеген нүкте болады, сол себепті оны түзудің А6В2 проекцияда К4,8 нүкте болып қалады.

Түзу және жазықтықтың еністері өте қіші болатың жағдайда вертикаль масштабың біе неше рет үлкейтуге болады.

Сурет 26.