2.1.6 . Сегнетоэлектриктер.

Диэлектриктердің сырқы электр өрісі болмағанда өздігіне (спонтанды) белгілі бір температуралар аралығында поляризацияла алатын тобын сегнетоэлектриктер деп атаймыз. Сегнетоэлектриктердің поляризациялану тәртібі ферромагнетиктердің магниттелу тәртібіне ұқсас, сондықтан да сегнетоэлектриктер кейде ферроэлектриктер деп аталады. Дененің сегнетоэлектрлік қасиеті оның температурасына байланысты. ­­Өте жоғары температурада дененің сегнетоэлекртлік қасиеті төмендеп, кәдімгі диэлектрикке айналады. Сондыұтан температураның бұл арқылы нүктесін Кюри нүктесі деп атайды. Сегнет тұзының екі Кюри нүктесі бар (-18^oС және +24^oС).

Сонымен, сегнетоэлектриктердің мынандай ерекше қасиеттерін атап өтуге болады: біріншіден, сегнетоэлектриктердің диэлектрик өтімділігі өте жоғары; екіншуден,өріс кернеулігі электрлік ығысу векторы-ға сызықты байланысты, олай болса~E екенін байқаймыз; үшіншіден, электр өрісі өзгеретін жағдайларда поляризация векторының мәні өріс кернеулігі -ден кешігетіндігі байқалады. Мұны гистерезис құбылыстарына айқын көругүе болады.

2.1.7. Диэлектриктерді тесу

Диэлектриктер электр оқшаулағыш материал ретінде жоғары кернеулік электрлік аппараттар мен құрал-жабдықтарда қолданылады. Жоғары кернеу электр өріс күш әсерінен зақымдалуы әбден мүмкін осы құбылысты диэлектриктердің тесілуі деп аталады. Мұндай жағдайда диэлектрик оқшаулағыш ретінде іске жарамай қалады. Осы диэлектриктердің тесілу нәтижесінде өзіне берілген кернеуді ұстап тұру (оқшаулау) болмаса өткізбеу мүмкіндігі жойылады. Ал диэлектриктердің қасиеті бұл жоғары кернеулерді шыдамды түрде басқа ортаменен оқшаулау, енді осының сандық мәні электр өрісінің кернеулігіменен сипатталады. Диэлектриктерде жүретін тесілу кернеулігінің шамасын электрлік төзімділік деп атайды. Диэлектриктердің төзімділігі тесілу кернеуінің сол диэлектриктің қалыңдығына қатынасыменен сипатталады, мына формуламенен өрнектеледі:

E_тесілу= (2.14)

Диэлектриктердің тесілуі жоғары температурада қызу нәтижесінде жүреді. Егер диэлектриктер арқылы өлшемнен тыс үлкен ток жүретін болса онда диэлектриктер қызып тесілу процесі болады. Мұндай жағдайда диэлектриктердің кедергісі күрт төмендеп кетеді. Ал кедергісінің төмендеуі оның температурасының көтерілуіне себеп болады.. Мұндай жағдайда ток өте жоғары мәнге жетіп ал диэлектрик еріп кетеді. Диэлектриктердің мұндай тесілуі жылулық тесілу деп аталады. Сонымен қатар диэлектриктердің тесілуі ондағы бос электрондардың санының күрт өсіп кетуінен де болады. Мұндай жағдай диэлектриктердегі өріс кернеулігінің жоғарылауынан пайда болады да нәтижесінде диэлектриктер тесіледі. Диэлектриктердің осы жағдайдағы тесілуі электрлік тесілу деп аталынады. Қарастырылған екі тесу әдісінде де диэлектриктер бойында каналдар пайда болады. Осы каналдар жоғарғы өткізгіштік қасиетке ие болады. Жылулық тесілуде температура жоғарылаған сайын диэлектриктердің төзімділігі төмендей түседі. Бұл айтылғандар келесі суреттерде көрсетілген. Диэлектриктердің температурасының жоғарылауы уақытқа да байланысты. Егер диэлектриктредегі электр өрісінің кернеулігі уақытқа байланысты жоғарылата беретін болса оның тесілу процесі де ұлғая береді. Электрлік тесілу процесі температураға байланысты болмайды, ол сыртқы кернеуге байланысты болады. Электр оқшаулағыш материалдар мынандай негізгі электрлік параметрменен сипатталады.

1. Меншікті көлемдік кедергі –_u

2. Меншкіті көлемдік өткізгіштік-u

3. Меншікті беттік кедергі-_s

4. Меншікті беттік өткізгіштік-_s

5. Диэлектрлік өтімділік-

6. Диэлектрлік (потерь) жоғалтудың тангенс бұрышы-tg

7. Материалдың электрлік төзімділігі-E_{төзімділік}

Диэлектриктердің электрлік сипаттамасын өлшеудің әдістері

Материалдардың меншікті кедергі  кез келген электртехникалық материалдардың (өткізгіштер, жартылайөткізгіштер, диэлектриктер)электрлік сипаттамасын, яғни өткізгіштігін, төзімділігін сипаттайды.

(2.15)

Ал өткізгіш материалдардың меншікті кедергісі өте қарапайым анықталады.Ол үшін қима ауданы S ұзындығы l-ге тең өткізгіш үзінді сым алынады. Осы материалдың кедергісін R деп алып, ал меншікті кедергісін (1) ші формуламен анықтаймыз.

Өткізгіштердің меншікті кедеогісі -ге тең болады. Электр оқшаулағыш материалдардың меншікті кедергі Ом м