Репарация үрдістеріне қагысу
Репарация үрдістері мен жаралардың жазылуында макрофагтарга аса маңызды орын бөлінеді. Олар жараның жазылуының барлық кезендеріне қатысады, яғни ангиогенездің күшеюін шақырады, эндотелиалды және мезенхималды жасушалардың пролиферациясын ынталандырады және жасуша сыртындағы матрикстің өндірілуі мен деградациясын реттеуге қатысады.
Репарацияның ең алғашкы үрдістері кезінде макрофагтар закымдалған тін өнімдерін эндоцитоз және лизосомды гидролазалардың деградациясы арқылы шығарады. Содан кейін макрофагтар өндіретін нейтралды протеазалардың қатысуымен жасуша сыртындагы орта жасуша детриттерінен тазартыла бастайды. Макрофагтармен өндірілстін М-КСФ басқа стимуляторлармен біріге отырып лизосомды гидролазалардың белсенділігін және нейтралды протеазалардың секрециясын шақырады.
Матрикс бөлшекгсрін (коллаген фрагменттер) фагоцитозга үшырату. үрдісі макрофагтармен ИЛ-1 және PGE2 өндірілуіне себепші болады, ал ол өз кезегінде макрофагтармен коллагеназаның өндірідуін шақырады. Сондай-ақ, жаралардың құрамындагы макрофагтар нейтралды протеиназалардың тіндік тежегіші GTF-a өндіреді.
Репарация үрдістерінің соңгы кезеңдерінде (жарақаттан 3-7 күннен кейін) белсендірілген макрофагтар эндотелиалды жасушалардың, фибробласттардың және эпидермалды жасушалардьщ регенерациясына, сонымен катар жасуша сыртындағы матрикстің қалпына келуіне қатысады. Бірінші аптаның соңында жара грануляциялық тінмен тола бастайды, ягни капиллярлар торы бар фибробласттардың қалып өсуі байқалады. Екінші аптаның соңында коллаген фиброзынын үрдісі мен жасушалык пролиферация үдей бастауы салдарынан жара толығымен жазылады.
Макрофагтар энгиогенезді ынталандыратын және грануляциялық тіннің қалыптасуы мен реэпитслизацияны индукциялайтын бірнеше фактор өндіреді. Олар фибробласттар өсуінің базисті факторы (bFGF), өсуші трансформациялаушы факторлар (GTF-a және GTF-p) және инсулин тәріздес өсуші фактор (IGF). GTF-a,
GTF-p жэне ГМ-КСФ цитокиндерінің ангиогендік белсенділігі ең айқын.
Макрофагтардыд шетксрі жүйкелердің регенерациясьша қатысатыны да аныкталған. Мәселен, алғашқы күндері зақымдалтан жүйке талшықтарының фрагменттерінен тазаруы жүреді, кейіннен Шван жасушаларымен өндірілетін нервті өсіруші фактор (NGF) эсерінен жүйкенің регенерациясы байқалады. Зақымдалған шеткері жүйке өнімдерін фагоцитозга ұшыратқан жағдайда макрофапар аполипопротеин Е өндіре бастайды. Ол репарация мен ремиелинизацияга қатысады. NGF транскрипциясының негізгі индукторлары макрофагтармен өндірілетін ИЛ-1 мен TNF-a.
Макрофагтардың секреторлык қызметі
Моноциттер/макрофаггар белсенді секрсторлы жасушалар болып табылады. Олар 100-ден артык әртүрлі молекулаларды өндіруге және бөлуге қабілеті бар. Олардың кепшілігі индуцибелді, кейбір косылыстар ғана (осу факторлары, лизоцим) үнемі өндіріледі.
Моноцитгер мен макрофагтар өндіретін барлық өнімдерді келесі топтарға бөлуге болады:
Арнайы емес жуқпага қарсы қорганыс факторлары: пероксидаза, оттегінің белсенді түрлері, катионды нәруыздар, лизоцим және интерферон;
Жасушасыртылық нәруыздар үшін белсенді ферменттер Оларга коллагеназа, эластаза, плазминоген активаторы жәнс лизосомды ферменттер (қышқыл гидролазалар) жатады. Бүл өнімдердің бөлінуі лимфоксиндср, иммундық кешендер, микроб кабырғасының компонснттсрі жәнс баска да бірқатар стимулдардың әсерінен белсендіріле түседі.
Әртүрлі физиологиячық үрдістердің медиаторы мен модуляторы болып келетін биологиялық белсенді заттар: простагландиндер, ленкотриендср және циклдык нуклеотидтср;
Иммундық серпілістерді белсендіретін және реттейтін заттар
Бұл топка ИЛ-1, ИЛ-6, ИЛ-8, ИЛ-12, TNF-a, ГМ-КСФ, М-КСФ, ФУМ, IFN-a және басқа да цитокиндср кіреді. Сонымен қатар макрофагтар комплемент жуйесі мен пропердин жүйесінің нәруыздарын өндіреді.
Макрофаггар аутокринді реттелуді жәнс баска да жасушалар пролиферациясынын реттелуін (фибробласттардын өсу факторы) қамтамасыз ететін өсу факторларын ендіреді және бөледі. Монокимдердің ішінде әртүрлі жасушалар үшін хемокиндер де кездеседі. Макрофагтардың өнімдері қан тамырларының эндотелиіне лейкоциттердін адгезиясын және олардың трансэн-дотелиалды миграпнясын қамтамасьп етеді (TNF-a, ИЛ-8 және басқалары). Қабыну алды цитокнндеріне жауап ретінде ГМ-КСФ өндіретін жасушалардың катарына макрофагтар да кіреді. ГМ-КСФ өсу факторы кызметінен баска біркатар иммундык реттсгіш кызмет аткарады макрофагтар мен нейтрофилдердің фагоцитозын және антиденеге тәуелді жасушалык цитотоксикалык механизмді күшсйтеді, моноциттермен қабыну алды цитокиндері ИЛ-1 мен ТNF -a өндірілуі мен бөлінуін шакырады. Сонымеи қатар, моноциттер/ макрофагтар ЛПС, TNF-a немесе IFN-y әсерінен нейтрофилдердін арнайы гемопоэтині - Г-КСФ ондіреді.