- •2. Ғылым философиясының пәні және ғылыммен және философиямен байланыс орнатыңыз
- •3. Ғылымды оқып-үйренудің негізгі аспектілері, олардың ерекшелігі мен өзара байланыс орнатыңыз.
- •4.Ғылым философиясының методологиялық негіздерін көрсетіңіз.
- •5. Өркениет пен мәдениеттегі ғылымдағы байланысты орнатыңыз.
- •6.Мәдениет жүйесіндегі ғылым және оның қоғамдағы орны мен функцияларын пайдаланыңыз.
- •7. Философиялық концепцепциялардың ғылымның дамуына әсерін көрсетіңіз.
- •8. Ғылымның шығармашылығындағы философияның рөлін көрсетіңіз
- •9. Ғылымның пайда болуы. Ғылымның тарихи дамуының негізгі кезеңдерін таңдаңыз.
- •10. Ежелгі мәдинет адамдарының дүниетанымдарының ерекшеліктері мен мәдениетіндегі байланысты орнатыңыз.
- •11. Ежелгі Греция ғылымның отанын көрсетіңіз
- •12. Орта ғасырдағы Европадағы ғылыми танымды пайдаланыңыз
- •13. Шығыс ортағасыр ғылымды табыңыз
- •14. Жаңаевропалық ғылымның қалыптасуының алғы тарихын көрсетіңіз.
- •15.Қазіргі замандағы ғылымды таңдап алып түсіндіріңіз.
- •2.Дүниенің ғылыми және философиялық көрінісін негіздеңіз.
- •3.Ғылыми іс-қызметтің институтциональдық формаларының тарихи дамуы: негізгі тенденцияларын талқылаңыз.
- •4. Ғылыми мектептер мен ғылыми бағыттар туралы түсініктердің айырмашылығын түсіндіріңіз.
- •5. Ғылымды компьютерлендірудің әлеуметтік салалары мен маңызын негіздеңіз.
- •6. Жаратылыстану және әлеуметтік – гуманитарлық ғылымдарының қазіргі философиялық проблемаларын салыстырыңыз.
- •7. Жаратылыстану ғылымдарының жіктелуі. Физика жаратылыстану білімінің іргетасы ретінде өзара байланысын табыңыз
- •8. Биология және дүниенің эволюциялық бейнесінің қалыптасуын талқылаңыз.
- •9. Астрономия және ғарыштың болашақ адамзаттың перспективалары. Космизм және антикосмизм: қазіргі пікір-таластарын салыстырыңыз.
- •10.Техникалық ғылымдарының өзіне тән ерекшелігі және оның жаратылыстану, қоғамдық ғылымдар мен математика мен айырмашылығын түсіндіріңіз.
- •11.Информатика пәнаралық ғылым ретінде. Компьютерлік төңкерістің эпистемологиялық мазмұнының өзара байланысын табыңыз.
- •12.Ақпараттық қоғамның пайда болуын сыни бағалаңыз.
- •13. Әлеуметтік информатика проблемаларына деген синергетикалық ыңғайының категориясын анықтаңыз.
- •14. Интернеттегі киберкеңістік ұғымы және оның философиялық мәнін талқылаңыз.
- •15. Қоғам, мәдениет, тарих және адам туралы ғылымның қалыптасу тарихын анықтаңыз.
- •2.Әлеуметтік-гуманитарлық ғылыми пәндер циклының қалыптасуы: эпирикалық мәліметтер және тарихи-логикалық қайта құрулыларын дәлелдеңіз.
- •4.Әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдардың әлеуметтік контекстіне тәуелділігі: классикалы, классикалы емес және постклассикалық емес ғылымына баға беріңіз.
- •5.Қазақстандағы әлеуметтік методология мен әлеуметтік білімнің жаңа парадигмасын дәлелдеңіз.
- •6.Педагогика мен білім философиясының философиялық проблемаларына болжам жасаңыз.
- •7.Білім философиясының ұғымы мен орны. Білім онтологиясы. Білімның негізгі идеялары. Білім аксиологиясы. Білім логикасы. Білім методологиясы. Білім этикасына баға беріңіз.
- •9.Қазақстандағы білімнің ұлттық моделінің қалыптасуын дәлелдеңіз.
- •10.1997 Жылғы Лиссабон конвенциясы. Жаһандану мен интернационализациялау жағдайындағы ұлттық білім, әлем мәдениетінің қалыптасуындағы білімнің роліне баға беріңіз.
- •11.Нақты ғылымдардың философиялық проблемаларына болжам жасаңыз.
- •12.Ғылымның пәндік моделі. Ғылыми білімнің негізгі құрылымдық бірліктері. Ғылыми білімнің эмприкалық және теориялық деңгейлерін дәлелдеңіз.
- •13.Ғылыми теорияның негізгі функциялары: баяндау, түсіндіру, алдын-ала айтуына болжам жасаңыз.
- •14.Физиканың, химияның, астрономияның, космологияның, математиканың, информатиканың, жер туралы ғылымның(география, геология), техниканың философиялық проблемаларының шешімін табыңыз.
- •15.Саяси және экономикалық ғылымдардың, психологияның, филологияның, әдебиеттанудың және лингвистиканың, тарихтың, педагогикалық ғылымдарға баға беріңіз.
15.Қазіргі замандағы ғылымды таңдап алып түсіндіріңіз.
Қазіргі заманғы ғылым белгілі методологияға, яғни қолданылатын әдістердің жиынтығына негізделген. Осыған қоса әрбір ғылым саласы тек қана арнаулы объектіге ғана емес, сол объектіге сәйкес арнаулы әдіске де ие болады. Зерттелетін заттардың әртүрлілігінен пайда болатын, жаратылыстану ғылымы мен гуманитарлық танымның методологиялары арасында бірқатар айырмашылықтар бар. Жаратылыстану ғылымы методологиясында заттың жеке ерекшіліктері ескерілмейді, себебі ол баяғыда қалыптасып зерттеушінің назарынан тыс қалған. Мысалы, тарих ғылымында заттың пайда болуын, оның жеке ерекшіліктерінің толығымен қарастырады. Әлеуметтік танымның методологиясы жаратылыстану методологиясынан пәннің өзіндегі айырмашылықтары бойынша ажыратылады: 1) әлеуметтік таным өзін - өзі жоюшы нәтижеге алып келеді (“биржаның заңдарын білу осы заңдардың өзін жоюға әкеліп соғады”-деп жазды кибернетиканың негізін салушы Н.Винер); 2) егер жаратылыстану ғылымдары танымында жекелеген фактілер бірдей болса, әлеуметтік танымда ондай емес. Сондықтан, әлеуметтік таным методологиясы фактілерді жалпылап қана қоймай, сонымен бірге ол аса үлкен маңызға ие индивидуалды фактілермен жұмыс істейді. Осы фактілерден объективті үрдіс пайда болып, солармен де түсіндіріледі. Гуманитарлық таным методологиясының өзіне тән ерекшелігі осында. Қазіргі заманғы ғылымда жаратылыстану және гуманитарлық ғылымдардың методологияларының бір-біріне жақындасу тенденциясы байқалуда, бірақ олардың негізгі және қағидалық айырмашылықтары әлі де сақталуда. Ғылымның дамуы нәтижесінде біздің өміріміз бір ғана ұрпақ ішінде елеулі өзгерістерге ұшырап отыр. Қоршаған орта туралы ақпараттың ағымы бірнеше жыл ішінде еселеп көбеюде. Адам болса бұл ақпарат ағымын жеткілікті деңгейде қабылдап үлгере алмау үстінде. Оның себебі, қоғам дамуы барысындағы мүлдем жаңа ғылыми пәндердің пайда болып, осыған қоса олардың тармақтанып, салаларға бөлінуінде. Ғылымның салаларға бөліну үрдісі нәтижесінде қазіргі кезде ғылымда 15 мыңнан астам ғылыми пән бар. Әрине, осыған байланысты адамзаттың өзін қоршаған табиғат пен қоғам туралы білімінің тереңдігі мен дәлдігі де елеулі түрде өскен. Қазіргі кезде дамыған капиталистік елдер ғылымға жалпы ұлттық кірістің 2-3 % жұмсауда. Бұл шығындарсыз елдің қорғаныс және өндіріс саласының жоғары деңгейін сақтап қалу мүмкін емес. Ғылым экспонент бойынша дамуда, яғни ғылыми ақпарат пен ғылыми еңбектердің көлемі әр 10-15 жыл сайын екі есе көбеюде. Ғылымдардың көбеюі нәтижесінде ғалымдардың да саны ұлғаюда. Егер 1900 жылы ғалымдардың саны 100000 болса, қазіргі кезде олардың саны 5000000 - ға жеткен (яғни Жер шарында тұратын әрбір мың адамның біреуі). Біздің жаңа капиталисттік дәуірімізде көптеген құбылыстар ғылыми методологияға сәйкес қалыптастырылып отыр. Әрине адамзат еңбекті ғылыми түрде ұйымдастыруға әлі қол жеткізе қоймаса да, дегенмен ғылыми қағидалар қазірдің өзінде еңбекте қолдануда.
Орташа сұрақтар:
1.Ғылым және адамзат тарихындағы технологиялық төңкерістерін талқылаңыз.Адамзаттың дамуы тұрғысынан алғанда, біз өмір сүріп отырған заман осы кезге дейінгі интеллектуалдық, ғылыми және техникалық тәжірибе жинақтаудың ең биік шыңы екендігі еш күмән тудырмайды. Біз қордаланып қалған, шешімін таппаған көптеген жаһандық мәселелердің ортасында өмір сүріп келеміз. Адамзат ғаламдық деңгейдегі әртүрлі күрделі сын-қатерлермен бетпе-бет келіп қана қоймай, алдағы 20-30 жыл ішінде соларды шешудің оңтайлы жолдарын іздеп табуға мәжбүр. Ғаламдық сипаттағы сын-қатерлерді қарастырғанда мәселенің ғылыми-техникалық астарларымен қатар, философиялық, діни және рухани негіздерін де ұмыт қалдырмаған жөн. Тіпті, сол мәселелердің туындауының негізгі себебі адамның өзіне келіп саятынын, оның мінез-құлқына, тәлім-тәрбиесіне, жауапкершілігіне тікелей байланысты екендігін де ашық айту қажет. Адамзат өз даму жолының қорытындысын жасап, өз өткеніне әділ баға беріп, дамудың жаңа сапалы кезеңіне аяқ басқалы тұр. Осы орайда, ғылыми ой мен діни сенім, адам ақылы мен жасанды ақыл, үшінші технологиялық төңкеріс пен адамның экологиялық жауапкершілігі, нарықтық прагматизм мен жаңа үлгідегі «жасыл» экономика, капиталистік индивидуализм мен жалпы адами құндылықтар арасындағы текетірес пен қайшылықтар адамзатты тағы бір қасіретті де қараңғы дәуірге жетелеп, адастырып, нәтижесінде тағы да сан соқтырып кетпесіне кім кепіл? Ғылым мен технология қарыштап дамыған ХХ-ХХІ ғасырларда тарихта бұрын-соңды болып көрмеген кісі өлімінің тіркелуі, дүниежүзілік соғыстар мен қарулы қақтығыстардың, құқықтық заң бұзушылықтар мен экологиялық қылмыстардың, геноцид пен қуғын-сүргіндердің, атомдық жарылыстар мен техногендік апаттардың орын алуы, өндірістік қалдықтардың табиғатты, жерді, суды, ауаны ластауы сынды оқиғалар адамзаттың психологиясында, санасы мен тіршілігінде жағымсыз әсерлер қалдырғаны рас. Қазіргі дағдарыс жағдайынан шығудың жолдары қандай, адамзат үшін жаһандық мәселелерді шешудің философиясы неде, бұл турасында ғылым не дейді, дін не дейді, деген сауалдарға жауап табу мақсатында әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті халықаралық қатынастар факультетінің доценті, философия ғылымдарының кандидаты, шығыстанушы Жанат МОМЫНҚҰЛОВПЕН әңгімелескен едік. Адамзаттың дамуы тұрғысынан алғанда, біз өмір сүріп отырған заман осы кезге дейінгі интеллектуалдық, ғылыми және техникалық тәжірибе жинақтаудың ең биік шыңы екендігі еш күмән тудырмайды. Біз қордаланып қалған, шешімін таппаған көптеген жаһандық мәселелердің ортасында өмір сүріп келеміз. Адамзат ғаламдық деңгейдегі әртүрлі күрделі сын-қатерлермен бетпе-бет келіп қана қоймай, алдағы 20-30 жыл ішінде соларды шешудің оңтайлы жолдарын іздеп табуға мәжбүр. Ғаламдық сипаттағы сын-қатерлерді қарастырғанда мәселенің ғылыми-техникалық астарларымен қатар, философиялық, діни және рухани негіздерін де ұмыт қалдырмаған жөн. Тіпті, сол мәселелердің туындауының негізгі себебі адамның өзіне келіп саятынын, оның мінез-құлқына, тәлім-тәрбиесіне, жауапкершілігіне тікелей байланысты екендігін де ашық айту қажет. Адамзат өз даму жолының қорытындысын жасап, өз өткеніне әділ баға беріп, дамудың жаңа сапалы кезеңіне аяқ басқалы тұр. Осы орайда, ғылыми ой мен діни сенім, адам ақылы мен жасанды ақыл, үшінші технологиялық төңкеріс пен адамның экологиялық жауапкершілігі, нарықтық прагматизм мен жаңа үлгідегі «жасыл» экономика, капиталистік индивидуализм мен жалпы адами құндылықтар арасындағы текетірес пен қайшылықтар адамзатты тағы бір қасіретті де қараңғы дәуірге жетелеп, адастырып, нәтижесінде тағы да сан соқтырып кетпесіне кім кепіл? Ғылым мен технология қарыштап дамыған ХХ-ХХІ ғасырларда тарихта бұрын-соңды болып көрмеген кісі өлімінің тіркелуі, дүниежүзілік соғыстар мен қарулы қақтығыстардың, құқықтық заң бұзушылықтар мен экологиялық қылмыстардың, геноцид пен қуғын-сүргіндердің, атомдық жарылыстар мен техногендік апаттардың орын алуы, өндірістік қалдықтардың табиғатты, жерді, суды, ауаны ластауы сынды оқиғалар адамзаттың психологиясында, санасы мен тіршілігінде жағымсыз әсерлер қалдырғаны рас.