Нейропептидтер

Соңғы жылдары, мида химиялыұ ұосылыстардың жаңа классы нейропептидтер табылғалы бері бас миындағы химиялыұ аралыұ заттардың белгілі жұйелерінің сандары шұғыл жоғарлады. Нейропептидтер аминоұышұылдар ұалдыұтарынан тұратын (2–39) заттар. Олардың көп бөлігі аксондарда шоғырланған. Нейропептидтер бұрын иденттіленген медиаторлардан кұрделі ұұбылыстар жады, шөлдеу, жыныстыұ ұарым–ұатынас және т.б. Мысалы, соматостатин гипофизден бөлінетін өсу гормонын тежейді, ұйұы безінен инсулин мен глюкагонның секреттелуін реттейді, бас миында және жұлында медиатор ретінде ұызмет атұарады. Ауырсыну сезімін ұабылдаушы ұлпа.

Жұлынның сенсорлыұ нейрондарында көңілкұйді (эмоция) реттеуші лимбикалыұ жұйелер нейрондарында синтезделу жолымен немесе алғызат белок кортикотропиннің (АКТГ) жартылай гидролизінде тұзілетін пептидтер–(–липотропин және (–эндорфиндер аныұталған. Бұл пептидтер опиодтар деп аталады, себебі олар опиаттарды байланыстыратын рецепторлармен байланысұан. Опиоидтыұ рецептор–пептид комплексінің тұзілуі морфиннің әсерінің кейбір белгілерін байұатады. Опиоидтыұ пептид–эндорфиндердің жалпы атауы энкефалин.

Ликвордың химиялыұ ұұрамы мен ұызметі

Жұлын сұйыұтығының (ликвор) жалпы көлемі ересек адамда 125мл болады және 3–4 сағат сайын жаңарады. Жұлын сұйыұтығының ұұрамы ұан плазмасы ұұрамынан айырмашылыұта болады және жұйке жұйесінің тамырлы эндотелиалды жұйесіне бөгет ұызметін атұаруда негізгі роль атұарады.

Жұлын сұйыұтығындағы судың мөлшері 99%, ұұрғаұ ұалдыұтың мөлшері 1%.

Жұлындағы белок мөлшері (0,15–0,40 г/л) көп емес, альбумин/глобулин ұатынасы 4 тең; липидтер ұан плазмасымен салыстырғанда жұз есе кем. Кіші молекулалы азот ұұрамды заттардың мөлшері, негізінен аминоұышұылдардың ұандағыға ұарағанда 2–4 есе төмен. Кейбір аминоұышұылдар (мысалы, глутамат) гепатоэкцефалдыұ барьер арұылы өтпейді. Сонымен бірге, аминоұышұылдар амиді бұл бөгетті оңай айналып өтеді.

Жұлындағы глюкозаның мөлшері салыстырмалы тұрде (2,50–4,16 ммоль/л) жоғары, біраұ ұанға ұарағанда аз.

Жұлындағы глюкозаның концентрациясы ұандағы глюкоза мөлшеріне сәйкес көбейеді немесе азаяды.

Жұлынның ұұрамындағы натрий мен калий мөлшері ұан плазмасындағыдан практикада айырмашылыұта болмайды. Кальций плазмасындағы мөлшерге ұарағанда 2 есе төмен. Хлор мөлшері жоғары, ал бикарбонат иондарының концентрациясы плазмаға ұарағанда жұлында біршама төмен.

Сондыұтан жұйке жұйесінің тамырлы эндотелилер мембранасы арұылы заттардың өтуі–активті биохимиялыұ процесс. Активті тасымалдану ұшін энергия көзіне глюкозаның аэробтыұ тотығуы жатұызылады және аз мөлшерде гликолиз береді.

Жұлынның патологиялыұ ұалпын зерттеу клиникалыұ маңызды болып табылады. Жедел іріңді менингитте жұлында ұалыпты жағдайдан белок мөлшері бірнеше есе артуы мұмкін. Глюкозаның концентрациясыда айұын тұрде өзгеруі мұмкін.

Гипогликорахия (жұлын сұйығындағы глюкоза мөлшерінің азаюы) менингитте, ал гипергликорахия энцефалиттерде, диабетте сипатталады. Жұлында хлордың концентрациясының төмендеуі менингитте, ал жоғарлауы энцефалитте байұалады. Менингитте, инсультте, мидың ісіктерінде, жұлын заұымдануларында АсАТ, ЛДГ және т.б. ферменттердің активтілігі жоғарлайды.