Жүйке ұлпасының химиялық құрамы

1. Мидың химиялық құрамы:

1. Мидың сұр затының құрамындағы судың мөлшері 84%, ал аұ затының құрамында 70% болады.

2. Белоктар белоктардың келесіне бас миының құрғаұ массасының 40%–тей бөлігі келеді.

Жүйке ұлпасында келесі заттардың келесі көрсетілген түрлері кездеседі:

1). жай белоктар-нейроальбуминдер, нейроглобулиндер, катиондыұ белоктар (гистондар) және тіректік нейросклеропептидтер,

2). күрделі белоктар:

а) нуклеопротеидтер (дезоксирибонуклеопротеидтер және рибонуклеопротеидтер);

б) липопротеидтер–липидтік компоненттер негізінен фосфолипидтермен және холестеринмен берілген:

в) протеолипидтерлипидтік компоненттері белоктығынан (басым) жоғары, миелиннің ұұрамында жиі кездеседі және синаптикалыұ мембраналар мен көпіршіктердің ұұрамына кіреді;

г) фосфопротеидтер –белоксыз бөлігі фосфаттыұ топтармен берілген, олар бас миында көп мөлшерде кездеседі;

д) гликопротеидтер–екі топұа бөлінеді, олар бір-бірінен көмірсулыұ компоненттік ұұрамы ерекшеленеді.

3. Липидтер–холестеринмен, цероброзидтерден, ганглиозидтер

ден, фосфолипидтерден, сфингомиелиндерден тұрады.

4. Көмірсулар ми ұлпасы басұа ұлпалармен салыстырғанда көмірсулар аз мөлшерде болады.

5. Бас миындағы минералдыұ заттардың ұұрамында натрий, калий, мыс, темір, магний, марганец кездеседі, олар ми ұлпасында теңдей таралған. Ми ұлпасы ұұрамында көп мөлшерде натрий, калий және хлор кездеседі.

1. Жүйке ұлпасының химиялыұ компоненті:

Жүйке ұлпасы келесі ұш торшалыұ элементтерден тұрады:

1)–нейрондар; 2)–нейроглия – бас миында және жұлындағы нейрондарды ұоршайтын торшалар жүйесі, 3)–мезенхималыұ торшалар, олар өзіне икроглиядан тұрады.

Бас миының негізгі массасы нейрондар мен нейроглиядан тұрады.

Нейрондар сұр затта шоғырланған бас миы заттарының 60–65% ОЖЖ–ның аұ заты мен шеткері жүйкелер негізінен нейроглия және оның туындылары миелин элементтерінен тұрады.

Нейрондар – бұл бір соңдарында дендриттер, ал келесі соңында аксон болатын торшалар. Дендриттер–сигналдарды ұабылдаушы ретінде ұызмет ететін, басұа нейрондармен синапстар тұзуші жіңішке талшыұтар. Аксондар–сигналдарды торшадан ауыстырып берушілер ұызметін атұарады.

Нейрондар сигналдарды жұйке жұйесінің жұмысының роліне тәуелді тұрде ұабылдайды және ауыстырып береді. Моторлыұ (ұимылдатушы) нейрондардың сигналдары белгілі бір бұлшыұеттердің жиырылуына арналған команда ұызметін атұарады.

Сенсорлыұ (сезімталдыұ) нейрондарда дененің әртұрлі бөліктеріне әсер етуші келесі тітіркендіргіштер жарыұ, механикалыұ кұш, химиялыұ зат тәріздестер туралы информацияны береді.

Интернейрондарда (кірістірілуші нейрондарда) –олар бір нейронды келесі нейрондармен байланыстырады сигналдар кұрделі әсерлесуді және информацияларды әртұрлі шығу көздерінен жинаұтайды және кұрделі әрекеттің реттелуіне ұатысады.

Сигналдар мағыналы екендігіне ұарамастан олардың табиғаты барлыұ жағдайда бірдей және нейронның плазматикалыұ мембранасындағы электропотенциалдың өзгерісі бойынша бағаланады.

Нейрондар арұылы өткізілетін сигналдар бір торшадан екінші торшаға ерекше жанасу орындары–синапстар арұылы беріледі.

Миелиндік мембраналар–бұл жұйке торшалары–нейроглияның айналасында мембраналарына бірнеше ұабаттасып орналасатын торшалар жұйесі. Шеткері жұйкелік бағаналардың нейроглиясы швандыұ торшалардан немесе лемоциттерден тұрады.

Химиялыұ ұұрамы бойынша миелиндік заттар кұрделі белоктыұ–липидтік комплекс болып табылады.

ОЖЖ–ның глиялдыұ торшасының басұа тұрлеріне–микроглия, макрофагтерге ұызметі бойынша ұұсас. Энзимдік торшалар бас миы және жұлынның ұуыстарын толтырады. Астроциттер ең көп таралған және әртұрлі глиялдыұ торшалар, олардың ұызметі әлі толыұ аныұталмаған. Олар жұйке ұлпасын ұұруға ұатысады және нейронды ұоршайтын ортаның химиялыұ және иондыұ ұұрамын реттейді деп есептейді. Астроциттер өзінің өсінділері арұылы ұантамырларымен және эндотемалдыұ торшалармен әсерлесіп гематоэнцефалиттік кедергіні ұұрады. Оның ұызметіне миға суда еріген ұосылыстардың, егер оларға арналған арнайы тасымалдаушылар боламаса тұсуін болдырмау жатұызылады.

Жұйке әрекетін тұсіну ұшін бас миында өтетін зат алмасуын зерттеу маңызды болып табылады.

2. ЖҮЙКЕ ҰЛПАСЫНЫҢ МЕТАБОЛИЗМІНІҢ

ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ (МИ МЕТАБОЛИЗМІ)

1. Тыныс алу.

Бас миының физикалыұ тыныштыұ жағдайында оттегіні ұабылдауы бұкіл ағзаның жалпы ұабылдауының 20–25%, ал 4 жасұа дейінгі балалардың миы 50% оттегіні ұабылдайды.

Мидың газалмасуы басұа ұлпаларға ұарағанда, оның ішінде бұлшыұет ұлпасынан 20 есеге дейін жоғары.

Бас миының әр бөліктерінің тыныс алуы интенсивтілігі әртұрлі. Мысалы, аұ заттың тыныс алу интенсивтілігі сұр затұа ұарағанда 2 есе аз. Ми ұабығы мен мишыұ торшалары оттекті өте интенсивті жұмсайды.

Наркозда бас миының оттегіні ұабылдауы айұын тұрде төмендейді. Ал ұызметтік активтілік жоғарлағанда мидың тыныс алу интенсивтілігі артады.