s1,қ = ns1 ;

s 3, қ = ns 2 ;

s 3,қ = ns 3

мұндағы: n - беріктікке қауіпсіздік еселігі.

s1, ,

s 3, ,

s 3, материалдың

сынуына,

немесе

үлкен

пластикалық

қалдық деформацияға ұшырауына сəйкес келетін

бас

кернеулердің

қауіпті

шектері.

Ғылыми

түрде

негізделмегенімен

беріктік

гипотезаларын

беріктік

теориялары деп те атайды. “Материалдар механикасы” ғылымында беріктік

теориялары ескі жəне жаңа теориялар деп бөлінеді. Ескі теорияларға Галлилей,

Мариотта, Кулон, Сен-Венан сияқты белгілі ғалымдар ұсынған теориялар: ал

жаңа теорияларға XIX ғ. аяғынан

осы

күнге

дейінгі

қабылданған теориялар

жатады.

Енді

беріктік

теорияларды

қабылдау

мерзімдеріне

байланы

хронологиялық тəртіппен қарастырайық.

2. Бірінші беріктік теориясы.

Бірінші беріктік ТЕОРИЯСЫн ең үлкен тік кернеу теориясы деп атаймыз,

өйткені бұл теорияда ең үлкен тік кернеу-беріктік нышаны ретінде

қабылданған.

Бүл теорияның негізін өз заманының ұлы ғалымы Галлией құрған. Ол

былай тұжырымдалады:

Күрделі кернеулі күйдегі материал көлеміндегі ең үлкен бас кернеудің

шамасы қауіпті шегіне жеткенде қирайды немесе үлкен пластикалық қалдық

диформацияға ұшырайды деп жорамалданады.

Бас кернеудің қауіпті шегін (sқ ) материалды бір бағытта созуға немесе

сығуға сынау нəтижесінде анықтайды.

Теория бойынша материалдардың қирау шарты былай жазылады:

s

1

= s +

;

s

3

= s - . мұндағы s + ,s

- - тік кернеудің қауіпті

шектері.

Пластикалық материалдар үшін s + = s -

= s аш .

Морт материалдар үшін

s + = s бш+

;

s -

= s бш- .

Сыну шарты теңдігінің оң жəне сол жақтарын беріктікке қауіпсіздік

еселігіне бөліп, 1-ші теорияның беріктік шартын аламыз:

мұндағы [s ]=

s

s1 £ [s + ];

немесе

s3

£ [s - ]:

(1).

-бір

бағытта

созу

немесе

сығу

нəтижесінде анықталған

n