Дәріс тақрыбы 4. Респираторлардың классификациясы. Реанимациялы емес және транспортты моделдер. Базалы моделдер. Кеңейтілген функциялы моделдер. Жоғары деңгейлі моделдері.

ӨЖЖ аппараттарының классификациясы негізінде – қолдану орнымен қолдану мақсаттары. Осыған байланысты барлық респираторларды бірнеше классқа бөледі:

1. үй жағдайында респираторды қолдану үшін аппараттар және реанимациялық емес моделдер, тағыда транспортлы респираторлар;

2. интенсивті терапияның арнайыланбаған бөлімдеріндегі тынысы бұзылған науқастарды респираторлы қолдау үшін аппараттар (кеңейтілген функциялы моделдер);

4. полиорганды кемшіліктердің көрінуімен үйлестіру, өзгеше тынысы бұзылған науқастарды реанимацияның арнайы бөлімдері мен респираторлы орталықтарда респираторлы қолдау үшін аппараттар (жоғары деңгейлі моделдер);

5. арнайы мақсаттар үшін респираторлы техника – ӨЖЖ жоғары жиілікте өткізу үшін аппараттар; азод оксидін, гелийлі оттекті қоспаларлы құрылғылар, экстракорпоралды оксигенация мен көмірқышқыл газын біржолата жою.

Рассмотрим подробнее технические особенности респираторов разных групп.

Осы аталған респираторлардың өзгешелігі:

• оттегі – қысылған газ көзінің қажеттілігі. Ауа үрлейтінмен – ауа сыртқы ортадан сорылып алады;

• оттекті ауалы қоспалардың дайындаудың қысқаша жүйесі. Оттектің құрамы аздап келеді, оның концентрациясын аздап реттеу мүмкіндігі жоқ;

• аздаған масса мен басқаруы оңай;

• PEEP – дем алу жолдарындағы оң қысымның пайда болу мүмкіндігінің жоқтығы. Дем алу мен дем шығаруда механикалық жапрақты клапанның көмегімен осы аталған мүмкіндік орындалады. Клапанның құрылғысы PEEP жасайтын жоғары нақтылықты сүйеуге рұқсат бермейді. ӨЖЖды ұзақ қолданған кезде клапаннаң жапрақшалары бір бірмендем алып жатқан деммен жабысып қалып, жұмыс істемей қалуы мүмкін. Жапрақшалы клапанның бары респиартордың контурына активті ылғалдатқыш қосуға мүмкіндік бермейді. Тыныс қоспасын ылғалдау мен қамтамасыз етудің жалғыз мүмкіндігі жылуылғалауыстырғыш фильтрін қолдану;

• желдету режимінің минимумы мен үрейленуі. Үрейлену режимінің саны шектелген. Шектелудің бірден бір себебі респиратордың дем шығару тізесінде ағым датчиктердің жоқтығы. Ол дәрігердің белгіленген көлемі мәйкес өлшеуге мүмкіндік бермейді. Респиратордағы көрсетілген топтама тек қана тыныс контурының қысым датчигі бар. Көрсетілген датчик тыныс жолдарындағы артық қысымның керек параметрлерін бақылау мен қамтамасыз етеді.

Осы аталған респираторлардың реанимациялық бөлімдердінде науқастарды аурухана ішінде транспорттық тек тасмалдау мақсатарында жабдықталады.

Базалық моделдердің сипатаммалары мынадай:

•қысылған ауа мен қысылған газбе оттегі екі жүйені қолдану. Осы екі қысылған газ жүйесі берілген парциядағы оттекті ауалы қоспалардың нақты араластыру үшін қажет;

• дем алатын оттегінің концентрациясын қосымша бақылау. Бақылау арнайы оттекті датчикпен немесе табақты клапанның көмегімен механикалық жолмен жүргізіледі;

• шығыс клапаны, респираторда мүмкіншілігі бар науқасқа көңіл бөлуде дисталды. Шығыс клапаны базалық моделдерде пассивті, себебі ол науқастың де алумен ашылады және дем шығарумен жабылады. Құрылғысы PEEP көлемін нақты жеткілікті дозалауға болады. Жылуылғалауыстырғышты қолдануда клапан құрылымы болжалайды, керек кезде тыныс алу жолдарын ылғалдағышта тыныс контурын қондыру көмегімен активті ылғалдайды;

• ағым мен қысым датчиктері. Датчиктердің екі типін қолдану, науқасты ӨЖЖ кезінде респиратор құрылғысының бұзылуында дыбысты және сәулелі сигналдар шығаруда керек;

• ӨЖЖ кезінде алгоритмнің негізгі екі турінде қолдану - Assist Control және SIMV. Осы аталған әр режимдегі міндетті дем алулар көлемді желдетулер (Volume Control) мен қысым бойынша желдету (Pressure Control) режимдерін қамтамасыз етеді.

•дем алу мен дем шығару паузасын құру мүмкіндітері. Ішкі PEEP (ауто-РЕЕР) және плато қысымына баға беру мақсатында паузалар құрастырылады;

• ағым бойынша және қысым бойынша триггерлердің көмегімен ӨЖЖ аппараттарының жұмыс істеуімен науқастың тыныс алу әрекеттерінің синхронды қамтамасыз ету. Базалы моделдердің триггердің ұн қату уақыты 300-400 мс болады.

Аппаратарда қарастырылып отырған топтарынан басқа базалы моделдерде қосымша болуы керек:

• респиратордың жұмысымен науқастың тыныс алу әрекеттерінде синхронизация мүмкіндігін жақсарту. Науқастың тыныс алу әрекеттіндегі триггердің ұн қату уақыты 100 - 150 мс аспауы керек. Осындай ұнқату уақытындағы көлемде науқас дем алудың берілуі тоқтағанына мән бермейді. Моделдер арасында қысқа уақыт ішінде ұнқату екі датчиктің көмегімен ұйымдастырылады:дем алу және дем шығару- ағымдарында. Басқа жаңа респираторларда ағым бойынша триггер базалық ағымсыз жұмыс жасайды;

• тыныс жолдарындағы қысым, ағым және көлемдердегі графикалық көрініс;

• қысым бойынша режимдердегі желдетуді өткіуде инспираторлы ағым профилінде және жылдамдықтың өзгеру мүмкіндігі. Аталған параметрлердің реттеу респиратор жұмыс істеуі мен науқастың тыныс паттерна сәйкестігінің жақсарту үшін қажет;

• дем шығарудың активті клапан. Клапанның ашылуы мен жабылуы респиратордағы микропроцессордың көмегімен дем алу клапанынан бөлек орындалады. Тыныс жолдарында қысымның екі денгейімен ӨЖЖ откізуге болады (типа BIPAP);

• желдетудің екі режимі - PRVC және VAPS;

• тыныс жолдарының респиратор кедергін автоматты өлшеу, динамикалық көнгіштік, науқастың тынысты паттернасының активтілігін анықтау (показатель Р_0,1).

Негізгі әдебиеттер: 1[47-66]

Қосымша әдебиеттер: 6 [11-14, 54-56]

Бақылау сұрақтары:

1). Респираторлар қандай кластарға бөлінеді?

2). Реанимациялы емес және транспортты моделдердің өзгешіліктері?

3). Жоғару денгейлі респиратор қандай функцияны атқарады?

4). Базалы моделдер қандай функциямен жабдықталған?

Дәріс тақрыбы 5. Аппарат РО – 6. Құрылғысы мен жұмыс істеу принципі. Минутты желдету реттегіштері. Тамыр соғысы мен дем алу жиіліктерінің счетчиктері. Өкпенің көмекші желдетуі. Қауіпсіздік.

Аппаратың негізгі артықшылықтары: басқарылатын және көмекші желдету; реверсивті және реверсивті емес тыныс контуры;

Аппараттың сипаттамасы:

• Активті және пассивті дем шығару;

• Дем шығару кезінде теріс, нолді немесе оң қысымды алу мүмкіндігі;

• Ауаны сору үшін бактериалды фильтр;

• 100%-ды демалатын газдың ылғалдығы;

• Дем алатын көлемнің өлшенуі, минутты желдету,тыныс алу жиіліг, дем алу және дем шығару қысымы;

• Көрсетілген уақытан асқан кезде дем алу мен дем шығару соңында дыбысты және жарықты сигнализация;

• Оттегінің берілуі тоқтаған кезде блокировкаға түсуі;

• Операциялы шектелудегі наркотикалық заттарды бұрып жіберу мүмкіндігі;

• Қысық қысымның оптималды формасы, ол қан айналымға минималды әсер етуін қамтамасыз етеді;

• Наркотикалық заттардың (РО-6Н) нақты және стабилді дозасы: эфир, фторотан, хлороформ, трихлорэтилен, ингалан (пентран), ал тағыда азот шалатотығы.

Минутты желдету шкала бойынша орнатылады, дем алу ұзақтығына дем шығару үзақтығының әр қатынасы үшін колибрленген және де 0 ден 30 л/мин аралығында реттеледі.

Дем алу жиілігі ол реттелмейді. Дем алудың кез келген жиілігі тынысты көлем мен минутты желдетудің сәйкес мәндері құрылғы арқылы алынады. Мысалға, дем алу жиілігі 20 мин болса құрылғыда минутты желдету 10, 15 немесе 20 л/мин және тыныс көлемі 0,5; 0,75 немесе 1 л жетеді. Дем алу жиілігі мынадай жағдайларда өзгермейді: тыныс контурының түрлері қосылған кезде, тыныс алатын газдың құрамы өзгерген кезде, өкпенің өзгерістеінде, науқастың тыныс жолдарының кедергілерінде, активті дем шығарудың қосылуында — барлық факторлардың әсер етуінен, яғни қондырылған минутты желдету мен тыныс көлеміне әсер етуі болмағанда.

Дем алудің жиілігінің нақты мөлшерін өлшеу ұшін счетчик қызмет етеді. Оны толық алты тыныс циклдерін қосу үшін басын басу арқылы жүргізіледі.

Дем алу ұқзақтығына дем шығарудың қатынасын 1,3; 2 немесе 3 тең қылып алуға болады. Тыныс контурының түрлері мен желдетудің барлық басқа түрлерінің өзгерісі әсер етпейді. Тек қана есте болуы керек, әр қатынас мәніне минутты желдетудің өз шкаласы сәйкес келеді тек қана сигналды шамның өзгерісіне мән беріледі.

РО-6Н аппараты тыныс алатын газдың құрамы наркозды блок арқылы анықталады. (сурет 22). Керек оттегінің мен наркотикалық заттардың парогазды қоспасын дозиметр мен «Анестезист-1» бұландырғышының винтилі арқылы қондырылады. Қоспа құрамы мен ӨЖЖ режимі бір бірімен өзара әрекеттеспейді.

Бұландырғышдың фитилі жоқ, сол себептен экономды және қолданылатын сұйық наркозды заттардың түрлерін тез өзгерте алады. Бұландырғыштың сыйымдылығы 50—100 мл.

Адсорбер жеті сағат ішінде шығарылатын көмірқышқыл газын жүтылуын қамтамасыз етеді. Оттегінің 30 л/мин жылдамдығымен шұғыл берілуі бұландырғыштың аралап шығуы орындайды.

Аппараттар РО-6Р мен РО-6-03 да демалатын қоспаның байытуы үшін дозиметр блогі арқылы 20 л/мин оттегіні беруге болады. Реверсивті емес тынысты контур кезінде қондырылған минутты желдету мен оттегінің берілуі арасындағы айырмашылығы автоматты түрде оттегімен толады. Дем алатын газда оттегі құрамын нақты дозалауға болады.

Науқасқа берілетін газды қоспа РО-6 аппаратының барлық тарауында эффективті түрде ылғалданады.

Ылғалдық денгейі ылғалдандырғыш кран арқылы өзгертіледі.

Сезгіштік —бұл сирету мөлшері, науқастың тыныс алу әрекетінен шақырылады, дем алуда аппарат жұмыс істейді. Сезгіштік мөлшері РО-6Н және РО-6Р аппарттарындағы 50 дан —500 Па (от —5 до —50 мм вод. ст.) арлықта реттеледі.Максималды сезгіштікті пассивті дем шығарудың қосылу кезінде және ретегіштің ажыратылуының сағат тілімен соңғы тіреуішіне дейін орнатылуында алуға болады.Получение максимальной чувствительности возможно при включении пассивного выдоха и установке регулятора разрежения до упора по часовой стрелке.Өте үлкен сезгіштікті орнатқанда аспаптың өздігінен қосылып кетуінен сақтанған жөн демек дем берудің, дем алуға байланысты емес басқа, аспаптың кірісіндегі артефактілік сиретулерің әсерәнен басталуы.(мысалы,шлангілердің тербелуінен).Өздігінен қосылып кету блоктің қалыпты жұмыс істеуіне кедергі келтіреді.

Аспирация РО-6Н и РО-6-03 аппаратының жанама қабырғасында орнатылған сорғыштың көмегімен жоғарғы дем алу жолдарының құрамы орындалады. 0,4 МПа (4 кг/см 2) оттегінің қысымында сорғыш 53 кПа (400 мм рт)кем емес сирету қалыптастырады.Сорғыштың ластануын болдырмау үшін оның банкасының толып кетуін болдырмау және өз уақытында банкані қосымшасына ауыстырып тұру керек.

Қосымша дем беру.Қосымша клапанның қосылуы(рис. 32) емделушіге аппартаттың фазасының жұмысына қарамай өздігінен атмосфералық ауаның белгілі бір көлемін жұтуға мүмкіндік береді.Бұл емделушінің аппаратпен дем алуына бейімделуін анағұрлым жеңілдетеді.Әлбетте бұл мүмкіндіктер жұтылған газдық қоспаның ауамен сұйылуына және де көмекші демалу блогының керек кезде сезгіштігін жоғарылатуға әкеледі.

РО-6 аппаратының құрылымы емделушінің және қызмет көрсетуші қызм еткерлердің жоғары дәрежеде қауіпсіздігін қамтамасыз етеді.Жұмыстың жоғары дәрежедегі сенімділігі ИВЛ ді ұзақ мерзімді қолдануға мүмкіндік береді; қарапайым техникалық қызмет жиі көрсетіледі және арнайы дайындықты қажет етпейді.Аппараттың схемасы дем алу контурында қысымның немесе қауіпті ауданның пайда болуын болдырмайды,оттегін беру тоқтатылғанда азот қалдығын жіберуді тоқтатады, дем алу контурына газ беру минуттық желдетумен дұрыс келмесе жетпеген газ орны автоматты түрде толтырылады, ал ол жұмыс режиміне әсер етпейді.

Аппаратты басқару органдары бір бірімен байланыссыз,функционалдық тұрғыдан қолайлы орналасқан. Жүйені дем шығаруға кедергі келтіретіндіктен гиперинсуффляция(өкпенің«үрленуі») кезінде тоқтата алмаймыз. Желдетудің қажет режимі нақты сүйенеді және сигнализатор мен өлшеу құралдарымен бақыланады. Кез келген уақытта желдету қолмен басқарылуы басталады. Аппаратты жерлестіру жерлестіру контактісімен розетка арқылы көрек өзіне қосқан кезде автоматты түрде болады.

Наркотикалық қоспалардың бөлмесінде ауаның ластанбауы үшін керек жағдайлар жасалған.

Медициналық персонал аппаратпен жұмыс істегенде мұқият болуы керек, аппарат паспортында көрсетілген шарттарды дұрыстап қарау керек. Алдымен: аппаратты жерлестірмей қосуға болмайды, реверсивті контур кезінде нархозды трихлорэтилен мен қолдануға болмайды, науқаста аппаратты қолданып жатқан кезде аппаратты жөндеу, реттеу операцияларын орындауға болмайды. Науқасқа аппаратты әр қосқан кезде тыныс контурының герметтігін қарап отыру керек.

Негізгі әдебиеттер: 1[47-66]

Қосымша әдебиеттер: 6 [11-14, 54-56]

Бақылау сұрақтары:

1). РО–6 аппаратының сипаттамасы?

2). Дем алу қалай жүргізіледі?

3). Дем шығару қалай жүргізіледі?

4). Аппаратпен жұмыс істеген кезде қандай қауіпсіздікті сақтау керек?