1.Шоғырлама сорапты станциялары.
Тазартушы ғимараттардан су кәсіпшілік аумақтағы шоғырлама сорапты станцияларына жіберіледі. Шоғырлама сорапты станциялары судың қысымын айдау қысымына дейін көтеріп, оны суайырғыш гребеноктарға және ары қарай айдаушы ұңғыларға жібереді.
Мұнайлы қабаттарда қабат қысымын ұстап тұру үшін суды айдау үшін сорапты станциялар ретінде ОТСС (ОТСС-30, ОТСС-60, ОТСС-120, ОТСС-180, ОТСС-500) ортадан тепкіш сорапты агрегаттардың негізіндегі блокты шоғырлама сорапты станциялар (БШСС) қолданады.
2.Ппд жүйесінің сағалық және ұңғылық жабдықтар.
Арматура ұңғыға суды айдау процесі кезінде айдаушы ұңғылардың сағасын герметизациялау үшін олданады, одан басқа жөндеу жұмыстарын, айдауды тоқтатпай зерттеу жұмыстарын және қабаттың өнімділігін жақсарту жұмыстарын жүргізу үшін қолданылады.
Арматураның негізгі бөліктері – құбыр басы және елка.
Елка сорапты-компрессорлы құбырлар тізбегі арқылы суды айдау үшін арналған және де оқпан ысырмаларынан, тройниктен, бүйір ысырмалардан және кері клапаннан тұрады.
Тізбек басы құбыраралық кеңістікті, сорапты-компрессорлы құбырлар тізбегінің алқаларын герметизациялау үшін және кейбір технологиялық операцияларды, зерттеулік және жөндеу жұмыстарды өтізу үшін арналған. Ол ысырмалардан, тез жинағыш қосылғыштан және крестовинадан тұрады.
Айдаушы ұңғылардың сағасын жабдықтау үшін АНК-65х210 және АКН1-65-350 типті арматура қолданылады.
Арматурадағы тиекті құрылғы ретінде тік ағушы (прямоточная) ЗМС1 типті тиек қолданады. Затвордың (қақпаның) бөлшектері, яғни шпиндель және фланецті қосылыстардың тығыздаушы төсемі (прокладка) тотығуға төзімді болаттан жасалады. Қалған жағдайларда ысырма және арматура бөлшектері ысырманың және фонтанды арматураның сәйкес бөлшектерімен унифициалдаған.
Елканың бүйір бағыттаушысында қондырылған кері клапан су бағыттаушының зақымдалуы немесе айдаудың уақытша тоқтатылуы кезінде, ұңғыдан сұйықтың кері ағу мүмкіндігін жою үшін керек. Кері клапан тұрқы, ершік (седло), хлопушкадан, екі қайтқыш серіппеден және елканың бүйір бағыттаушысына клапанда қосу үшін арналған аудармашы фланецтен тұрады. Ұңғыға айадлатын сұйық ағынының әсерінен кері клапан хлопушкасы өсте айналып серіппені орайды. Айдаудың тоқтатылуы кезінде немесе су бағыттаушысының зақымдалуы кезінде ұңғыдан шыққан су ағыны және қайтқыш серіппеллер хлопушканы бастапқы жағдайға әкеледі, және ол тығыздаушы бетпен клапан ершігіне (седло) қысылып су ағының тоқтатады.
Сурет 12.3 Айдаушы ұңғыларға арналған АНК1 типті сағалық арматура:
1-тізбек басы; 2-тез жинағыш қосылыс; 3-манометрге арналған бөлгіш; 4- ЗМС1 ысырмасы; 5- кері клапан.
Негізі әдебиет 1 [1-3, 200-213 бет], 2 [1-2, 406-414 бет], 4[9.1-9.2, 467-506 бет].
Қосыша әдебиетте 10 [380-402 бет].
Бақылау сұрақтары:
Мұнайды сумен ығыстыру үшін арналған жабдықтар комплексі қандай аумақтардан тұрады?
Қабатқа айдалатын суға қандай талаптар қойылады?
Қабат суларын қолданудың қандай артықшылақтары бар?
Коагулянттардың міндеті?
Арында гребенка блогының міндеті?
Дренажды сораптар блогының міндеті?
УЭЦН-нің УЭЦП-дан қандай айырмашылығы бар?
УЭЦПК 16-2000-1400ХЛ5 шифрын талдап беріндер?
ППД-ға арналған өнімділік қабатқа суды неге айдауға болмайды?
ППД-ға арналған өнімділік қабатқа қандай газды айдауды ұсынылады?
Дәріс 13. Термиялық әсер үшін жабдықтар.
Мұнай өндіру кезінде қабатқа жылулық әсер дүние жүзінде көп таралды. Жылулық әсер әдістерінің және жылулық әсерді жасау үшін жабдықтардың көптеген түрі бар.
Қабаттың түп алдындағы аймаққа жылулық әсері, мұнайды жылулық агрегат арқылы ығыстыру және қабат қысымды ұстап тұру кезіндегі температура ұстап тұру қолданылады.
Түп алдындағы аймаққа жылулық әсер үшін бу, ыстық су және қыздырғыштар қолданылады (негінен электрлі). Қазіргі кезде күшті бугенераторлар, су қыздырғыш қондырғылар және қабаттың түп алдындағы аймақты электрожылутышы қондырғылар бар.
Мұнайды жылулық агрегат арқылы ығыстыру үшін күшті стационарлы су қыздырғыш қондырғылар шығарылған, суық сумен ығыстырылатын жоғары температуралы күшті жиектеулер (оторочка) қолданылады, қабат қысымын ұстап тұруының қарапайым жүйесіндегідей ішкіқабаттық жану қолданады. Жылулық әсерлердің әр түрлі әдістердің кей жағдайларында ұқсас жабдықтар қолданылады.
Сурет 13.1-те қабатқа жылулық әсер үшін жабдықтардың классификациясы.
ҚАБАТҚА ЫСТЫҚ СУДЫҢ ЖӘНЕ БУДЫҢ АЙДАУЫ ЖӘНЕ ДАЙЫНДАУЫ ҮШІН ЖАБДЫҚТАР.
Қабатқа ыстық судың және будың айдауы және дайындауы үшін ең көп қолданатын жабдықтар суды дайындаушы, суды жоғары температураға дейін немесе бу жағдайына дейін қыздыратын қондырғыдан, ұңғыға жылу тасығышты айдаушы жабдықтардан, СКҚ тізбегінің ұңғы оқпанының жабдықтарынан және кей кезде пакерден тұрады. Кей жағдайларда ұңғының жылу тасығыш қабатына беріліс кезінде герметикалығын сақтау үшін ұңғы оқпанының арнайы дайындығы керек.
Су деңгейіне батырылған суды жалынмен қызыдыратын жабдықтар шығарылған, беттік, сағалық және ішкіұңғылық бугенераторлар шығарылған және қолданылады.
ҰҢҒЫНЫҢ ТҮП АЛДЫНДАҒЫ АЙМАҚТЫ ҚЫЗДЫРУ ҮШІН ЭЛЕКТРИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ОТТЫҚ ЖАБДЫҚТАР.
Қабаттың түп алдындағы аймақтың электроқыздырғыштар және от қыздырғыштармен жылытуы (қызытылуы) ұңғыларда периодты негізінен парафинді-шайырлы қоспаны еріту үшін және түп алдындағы аймақтың өткізгіштігін арттыру үшін жүргізіледі. Түптегі максималды температура 82-180С-та қызытудың ұзақтығы 5-7 тәулік бойы болса, онда 0,8-1,35 м радиустағы түп алдынағы аймақ қыздырылады.
Негізінен электроқызыдырғыштар және кей кезде от қыздырғыштар қолданылады.
Электроқыздыру көп жағдайда қабаттың түп алдындағы аймағын парафин және шәйірдан (смола) тазалау үшін қолданылады. Электроқыздыруды ұңғылық сораптың қабылдауында шығарып алынатын сұйықтың тұтқырлығын азайту үшін де қолдану мүмкін. Бірінші жағдайда түп алдындағы аймақтың периодты қыздыруын, қабаттан сұйықты алуыменен алмастырылады. Қыздыру кезінде ерітілген парафино-шәйірлі заттар сұйық алынуы кезінде шығарылады. Бұл түп алдындағы аймақтың өтімділігін жақсартады. Екінші жағдайда электроқыздырушы сорап жұмысы кезінде әрдайым жұмыс істейді.
Түп алдындағы аймақты қыздыру үшін арналған қондырғы ұңғылық қыздырғыштан, қыздырғыш ұңғыда ілінетін және қыздырғышқа энергияны әкелетін кабель-тростан және беттік жабдықтардан тұрады.
Ұңғылық үшфазалы қызыдырғыш (сурет 13.2.) U-формалы үш құбырлы электроқыздырғыштардан (ҚЭҚ) құралған. ҚЭҚ-тар перфорацияланған тұрқыға енгізілген. Олардың жоғарғы бөлігі изоляцияланған герметикалы баста орналасқан. Бұл бөлікте қыздырғыштарға кабель қосылады. ҚЭҚ-тардың өздерінде, диаметрі 17 мм болат түтікшеге кіргізілген және одан пресстелген магний тотығымен изоляцияланған, жоғары кедергілі сым болады. Магний тотығы тек қана жақсы изолятор болып келмей, сонымен бірге жақсы жылу бұрушы материал болып табылады. Қуаттары 3,5-тен 8,33 кВт-қа дейінгі ҚЭҚ-тар қолданылады. Қыздырғыштар қуаты 10-на 25 кВт-қа дейін болады. Қыздырғыштардың сыртқы диаметрі 112 және 75 мм. 112 мм диаметрлі қыздырғыштың массасы 60 кг, ал ұзындығы 3700 мм. Қыздырғыш сұйығының температурасы 100-200С-қа дейін жетеді. Қыздырғыштың төменгі жағында аспаптарды қосу үшін резьба болады. Мысалыға термометрге арналған қалтаны ілуге болады.
Сурет 13.2 Ұңғылық электроқыздырғыштың сүлбесі:
1-кабель-трос; 2-ұстаушы бас (ловильная головка); 3-сальникті фланей; 4- клеммді бас (клеммная головка); 5- құбырлы электроқыздырғыштар (ҚЭҚ); 6- қабы (кожух); 7- аспаптарды қондыру үшін арналған муфта.
Кабель тростың токты әкелу үшін үш желісі және аспаптарды қосу үшін үш сигналды желісі болады. Кабель изоляциясы жылуға төзімді фторпласттан жасалған. Кабель-тростың сыртына жүккөтергіш сымның қабаттары өрілген (навиты). Сымның әрбір қабатының өруі (навивка) әр түрлі бағытта күш салу (нагрузка) кезінде кабель оның өруіне (оплетка) оралмасын деп оралған ((навивка) вить - өру, (оплетка) плести -өру). Беттік жабдықтар автомашинада және прицепте орналасқан.
Электроқыздырушы қондырғылардың шифрында келесі белгілеулер қабылданған, мысалыға ҰЭҚ-1500-25А: ҰЭҚ – қыздырғыштарды түіру үшін арналған ұңғыларды электроқыздырушы қондырғы; 1500- түсіру тереңдігі, м; 25- қыздырғыштың максиамл қуаты, кВт; А-конструктивті орындалуы.
Отты қыздыру тотықтырушы ауаның беріліс кезінде ұңғы оқпанында отын жағу арқылы жүреді.
Отты қыздыру үшін арналған қондырғы ауа беруші компрессор К-5, отынды (мысалыға дизель) беруші мөлшергіш (дозировычный) сораптан, жану камерадан және форкамерадан және тұтандырғыш құрылғыдан тұратын түптік қыздырғыштан құралған.
Түптік қыздырғышты ұңғыға СКҚ-ға сұйық деңгейінің астына сорап алқасының тереңдігіне дейін түсіріледі. Бірақ оны түсіргенде оның үстіндегі қысым компрессормен берілетін жұмысшы қысымнан артпауы керек. Сағадағы құбыр қуысына арынды құбырларды және отынды сорапты қосады.
Отынды-ауалы қоспа СКҚ-мен жану камерасына түседі. Құбырдағы жану қоспасын тұтындыру үшін, сыммен зарядталған ракетті патрон бар тұтындыру құрылғысын және бензинді түсіреді. Қыздырғыштың қасында қыздырғыш бөлшектеріне немесе қайсыбір кедергіге зональды құрылғының ұруынан ұрушы найза (копье-ударник) біруақытта ракетті патронның капсюлін және бензобактың диафрагмасын ұрады. Бензин айдалатын ауамен араласып, ракета заряды тұтандырылып бензин-ауалы қоспаны жағады.
Зональды құрылғының оты қыздырғыштың себуші-форсункысына кіріп айдалатын отынды-ауалы қоспаны жандырады. Отты қыздырғыш жұмысын бастайды.
1 кг отынға 17-20 м3 ауа беріледі. Жану процесінің бақылауы құбыраралық кеңістіктегі түтін газдарында СО2 және О2 құрамына қарай жүргізіледі. Отты өндеу әдетте 15-30 сағат жүреді.
Тұтандырғыш электрошырақтары (свечасы) бар отты қыздырғыштар болады. Бұл қыздырғышта да отын-ауа қоспасы құбырлармен беріледі, бірақ отын тұтандырғыш электросвечамен жағылады. Энергия шыраққа беттен кабель арқылы беріледі.
Отты қыздырғыштардың қуаты 5,8-23 кВт болады.
Негізгі әдебиеттер 1 [1-4, 213-241 бет], 2 [1-5, 424-433 бет], 4[9.3-9.3.1.4., 506-527 бет]
Бақылау сұрақтары:
Қабатқа жылулық әсер не арқылы жасалады?
Қабатқа жылулық әсер үшін арналған жабдықтардың классификациясы?
Ұңғылардың қай түрлерінде жылулық әдістер қолдануға ұсынылады?
ҚБГҚ қолданудың кемшіліктері неде?
Электроқыздыру қалай жүреді?
Ішкіқабат жану қалай жүреді?
Электроқыздырғыш қандай бөліктерден тұрады?
Ұңғыға жылу тасығышты айдағанда жылулық шығындарды қалай кішірейтуге болады?
Құбырлардың термиялық желілі ұзындауын қалай компенсациялауға болады?
Электроқыздыру және мұнай өндіруді біруақытта өткізуге бола ма?
Дәріс 14. Пласта коллекторына әсер етуші қондырғылар.
Қабатты қышқылмен өңдеу және қабаттың қандықты болу аймағы.
Мұнай залеж дерінің құрлысы және құрымзы, техниканың откізу едекигеліктері, ұқғыманың эксплуатациялы және қатырудың эртүрлі талаптары қышқыл негізіндегі түриі композыциялы қоспа, технологиялық сызба кусқал және регламент откізудің осы неүрдегі әсер енгуіи қалдануды талаптандырады.
Қышқынды әсер етушілерді қолдану:
Мұнай шығарушы және судан-айыру уңғымаларын эксплуатацияға енгізу немесе меңгеру кезіндегі қандықты болу аймағын өңдеу;
Осы ұқғымалардың өндірудіи жоғарылады кезінде қалдықты болу аймағын оңдеу;
Ұңгыманың су айдау және мұнай шығару процесстарышен талаптандырудан фільтрді тазалау және қалдықты болу аймағын, қорғау.
Ұнғымалық қалдықты бону аймағындағы фильтрді тозалауды, уңғыша жойдеу процесстерінің талаптандарудан қорғау;
Ұңғыма эксплуатация процеммтерінің талаптарынан, жерасты қондырғылыры және колланаларда түзілуін жою;
Кондықты болу аймағына басқа да иниңирпенген әдістердің әсер етуі.
Қышқылды әсер енеу кезіндегі базалы реагент терге тұзды (хлорсутек HCl) және балқышаныплавиковая (фторсысутек HF) қышқылдар жатады. Ұңғыманы меңгеруде және интенсификация ағыны мен айдануда басқада орг-қ жәненеоргантк-қ ңыш-р, мыс-сірке ңыш-ы қолданылады.
Қышкылдың қурашының рецептурасын бірден-бір негізгі анықтаушыға корректордың технологиялы текні қурамы жатади. Қурашында тунба тұзуші қоспасы (сульфаттар, талір қосылистары ж/е т. б.) жөк карбонаты коллекторларды тұз қышқынымен сайлаған жоқ, тұз қышқылының құрамындағы жұмыс концепциясын мыналарды ескере отырып анықтайды)
Құрамындағы ерігіштік қаслежі мен тектің ерігішелік жылдашдығы және қышқылдың нейтралданды;
Коррозиялы активтігі;
Эмульгирлеуші қасиеті;
Пласталы сумен араласқан кезде тунба тұзуші қаслеті;
Пласталы қысым коленімен.
Колррозиялы ингибитор нежінде қолданылатын реагенттерге келесі талаптар қолдылады ;
Ингибитор эффективтілігі металдың коррозиялық жылдашдығын 25 см азайтыпан және аз концентрациялы арзан қулдылықты қаштамасіз етуі кік;
Қолданылған қышқылда ерігіштілігі жақсы бояуы кік; тек аз ғана ерігіштілігі тұрыңсыздиғы руқсат етіледі, ол фильтрация кезінде бақалмауы қажет; қышкылды карбонаттармен нейтралдаған кезде ингибитор тунбаға түспеді кенес (тузданды); -урамына кіруші ингибитор же композициялы қоспалар реакция өнімдерімен тұнба түзбеуі кік.
Қабатты қышқылды өндеу қондырғылады.
Қабатты өңдеу қышқылды қондырғылары –жалпы жағдай да қышқып сақтау базасы, олардың ерітін-дісін дайыкдау, қышқынды ұңғынаға айдау және тасымандауға арнөн агрегаттар ж/е ұңғыма қондырғыларынан (ушғыма ішіндегі ж/е устьевого) қуралады.
Қышқылдар мен оның одіжінділерін тасымалдау үшін арнайы агрегаттар ж/е кисловоздар қолданылады. Кислонеовоз КП-6,5-те цистерна, орталықты сорғеш, және арматуралы бөгененгі қубирлары бар цистерна гуммирован ішілде. Оның сылымдылағы 6мCombin. Сорғыш қышкылға төзімді 3Х-9В-3-51 3526 м напорда 29-60мCombin/сағатына бере алады. Сорғыш дигательотан луымен жумыс істеіді. Кислотовоз КП-6,5 КрА3-255В автомашинасына қондарылван.
Уңғымаға қышқынды айдау және тасымардау үшін «Азинмаш-30А» ж/е АКПП-500 агрегатықолданылада агрегат «Азинмаш-30А» (13,3 суретте) КрА3-257догелекті прицепі бар автомашинасына қондорылған. Автоколікте екі отсекті (күрделендірілген агрегата біреді 2,7 мCombinколемді, а екіншісі 8мCombin) цистерна қолдырырған цистерна гуммиров ішінде. Әрбір отсек арналды қақпақты. Агрегаттағы қуборларде гуммировирленген. Автомашинадехимреагентер үшін арналы болек1 баллоны бар.Баллан сыйымдылығы 0,2мCombin.
Соргғыш 2 агрегатты 5 НК-300 үш горизонтальді, бірбағыпіпі цызменніпеі. Редуктор ж/е кордан, коробкалар күшін ж/е двигательден әкеледі. Сорғыш 100-1200 мм ауыпоты ллужерден турады. «Азинмаш-30А» агрегаты 6мCombinсыйатын 4 цистерналы әоңгели тиегіші бар. Цистерна екіге өпінген. Метопл. Цистерналар ішінен резинамен қапталған.
Қайтып оралтын сорғыштар мен басқа барлық сорғыш қондырғылары автоколікті, тракторлар, қуртты тасымалдағине ж/е де арнайы рашалар даңгылында жондеу, цементеу кезінде түрлі сүйың ортадан айыред үшінарналған, пластардын гидроликалық айырымы ж/е перфорациялық құмдысу сорғасы, пластың кандықты болінген аймағын қышкылмен өңдеу, қумтасты тығын жуу ж/е мунай, газ ж/е басқа де ұңғымалардың жуу жумыстарын. Мемлекеттік стандартқа еәікес «Мунайолдіғісіндегі жылжыманы сорғыш қондырғапары. Парашепер түрлері ж/е пегізгілері» МЕСТ 28922-91.
Стандарт үш түрлі сорғыш қондирғыжадын орнатады.
УН-қосымша технологиялық ыды (өмегегіш бак, цистерналар) қажет етпейтіи сорғыш қондырғысы.
УНБ-олшегіш бакты сорғыш қондырғысы.
УНЦ-сүлтық ортана тасымалдауга арнғ. Цистерналы сорғыш қондырғысы.
Сурет 14.1 Цементеуге арналған агрегат ЗЦА-400:
1-автомобильді база; 2-күшттік қондырғы; 3-арынды көмекші құбыр өткізгіш; 4-корбка берілісі; 5-басқару пункті (пост); 6-сорап; 7-өлшеу багы; 8-қабылдау құбыр жүиесі; 9-арындыы құбыр жүиесі; 10-аккумулятор.
Дәріс 15. Жинау және транспорттау жүиесі. Жинау және транспорттау жүиесінің элементтері.
Ұңғыманы өндірудегі өнімді дайындалу ж/е жинауғы арналған жабдықтар.
Мұнай ж/е газды тасымалдауға ж/е дайындаудағы арналған жабдықтар, ал қабатты суды пайдалану немесе сақтау мұнай мен газдың шығымын азайтуды үлкен роль атқороды. Мұнайды жинау мен дайындауда ұзак шығын кәсіптік құрылымдық.
Ұңғыма өнімін жикаудың жоллы жүйелік схемасы.
Ұңғыма өнілік жикаудын жоллы жүйелік схемасы 15.1 суретте карсеттіген. Мұнай газ, қабатты суды жинау мен дайындау схемасы келтірілген. Жүйе проц. Қатарын біріктіпу мен операция принципі ж/е келесі тұмыстарды орындайды.
Эмульсияны бұзу, оны құбырмен тасымалдау мен газды сепарациядан откізу; бұл процестер – тасымолдаушы жүйенің тутқырлығын томендему, парафин. Судан Мұнай ды болу, өлшеу-беру операциясы өнімді топтыру шикізатты резервуалдау.
Біріншілікж/е мұнай қубырларын де эмульсиялау, оны технологиялық мұнай ды, дайындау цикл қаймару.
Мұнай мен сү сапосын ж/е опердың біріккен тазолоуынбасқару.
Өнім орындарына қозмет көрсету ж/е мұнай сапосын жоқсарту(15л) схемада ұңғыма онімің қондарғы («Спутник»)түседі. Одан мыққан газдолған мұнайлы су эмульсия де эмульгаторды оңделеді. Ол эмульсия қабыршағы турбиналық режимде (Re=2000-25000) косілтін қубырды жолжол диағонды био ыдыратыді олдын опа ыдыратылған эмульсияны ыстық ластырып оны тамшы түзетін секция (болімге) жібереді. Эмульсия ағымына суды қосу ол тамши тузуін жақсаркады ж/е болгім (сепараторді) фазаны жырдам боліп алуға мүнкімдік береді.
Сепаратордан шыққа дегаздалған қурамында су томшылары бармұнай 40CombinС ысытыпыды да, тамшы түзуші секциядан толықзаламысдану үшін тундырғышқа келіп түседі. Болінген газкомпрессор арқ. Газ жинағышқа келіп түседі, ал судан болікган залапсызданған мұнай толины түзушіден тузсыздану үшін туиндырғышқа келеді. Одон әрі ол буферлі емкость келеді, сосын сорғышлен сорылып олып, ж/е одын әрімұнай сорғыш стокциясында сорғыш орқылы берілгеню
Ұңғыма өнішін жинау мен дайындаудағы қондырғынаң кегізгі тобтарынкарсетудегі техн. схема.
Сурет 15.1. мұнайды жинау мен дайындау, пласты су мен газ схемасы.
Біріктірілген операциялардын тормақтаулуы: А-суйықты тасымалдау, тутқырлақтытөмендету, парафин жиналымын болдырмау, эмульсияны бүзу, біртіндеп ағымбору (қабаттыу); Б- орта молшердегі тамшыларды ірілендіру, турбулентті режимде мұнай ортасындағы оленажді су тамшысын тазылау, алдын опа газды сепарациядан откізу, газ коаллесценциялы қосылуы; В- газ копіршіктерін бүзу, газды іпіктеу, дренажды су қурамындағы су глобул қысу, гидрофильді суйықты фильтрдей газ кеқен энергиясының глобулын бүзу, суйақ флотация, суды тастау; Г-ыстық сепарация мен деэмульдеу, жылту, жұқа дисперсті эмульсия болігіндегі болектенген қабықшаны бұзу, турбулентті режимдегі коалесценция, мұнай ж/е су ағымындағы боліну; Д-жеңіл фракцияларды іріктеу, конденсатты мұнайға кайтару, тұзды жуу, ағымды болу, суды алу, мұнайды іріктеу; Е- гидродинамикалық эффектерден арзылы мунай ды тосымалдау мен сапасын жақ сарту,мұнайдың резервуарға шаққан сумен өтіндегі ортақ операция; З-турбуленттік режимде лас суды ірілету мен тасымолдау; И- сулы гидрофабті сүзгіште суды тазалау; 1-ұқғыма; 2-орнатылған; 3-деэмульгаторды беру; 4-қубыр; 5-I, 5-II, 5- III тамшы тузуші; 6-үшфазолы сепараторлар; 7- жолдағы жылытқыш; залалсыздандыру матосындағы тұнытқыштыр; 9-компрессор; 10- нағыздолған суды беру; 11- тузсыздану сатылындағы тұныткыш; 12- мұнайғы буффеліқұрылыш; 13,16 - мұнай сорғыштар; 14- мұнай сапосына анализ, 15 - өнім резервуары; 17 – су сорғыш; 18- суғы керек буфери сыйымдылық; 19- тотығу ингибиторын беру; 20 – гидрофобты фильтрмен тұнытқыш; 21 – суды гидродинамикалық тазалауға арколған қубыр; 22- мунайды жинағыш; 23 – мығык өпшегіш.
Жинағыш құрал – бул өпшеуіш; кұрыл, біріншілік газ сепараторы, реагент беретін құрылғы, (басты) сорғыш станциялар мен уборлар.
Ұқғыма өнімік дайдандау, құралы – бул сепораторлар, тунытбастапқы өнімдері тасымалдауға орнолған құралдар мен сорғымтыр.
Ұқғыманның дебитін өмнеуге арнолған қондырғы.
Әр ұқғыманы өңдеуден кейін бакылау ушін мұнай дын дебитторын газ ж/е суды өпшеу к/к. Ұқғымо өніміндегі механикалық қосполар санын білу к/к. Мәәліметтер ұқғыманың эксплуатация режімі мен шыққан жерін толық бақылар отыруға, оқаулар кезінде керекті шаролар қолдануға мүмкіндек береді.
Олшиқторған аймақтын бұзылуына байганысты ұқғыма өнімінің құрамындағы механикалық қоспалар көбейеді – осыған орай, жумысрежимін өзирту, ерде алшақтолған аймакты бекіту керек.
Дебит ті оп шеу үшін көбінде сепорациялық - өлшегіш қондырғы пойды өлшеу үшік олдымен ұқғыма өнімініз құрамын бір біріпен боліполамыз, еғни, сепарация процесі керек. Практика жүзінде жекеж/е топтық сепарациялық - өлшеғім қолдырғы пайдаланды.
Жеке сепарациялық - өлшегіш құрылғынв тек бір ұқғымады ғана қолдакады. Ол тек бір газ сепараторы, өлшегіш ж/е қурылғы.
Топтық сепарациялық – өлшегі құрылғы өзағынды система бірпешеұқғымады лайд. Ол газ сепаратор, олшегіш бөлгіш (торатушы) бакареялар ж/е қубырлардан түрады.
Ұқғымадан шыққан өнім (фонтанды, газлифтті, сорғыш) бөлгішбатареяға әкелікеді. Бір ұқғыманы өлшегішке қосқанды, қолғап ұқғымалардын өнімдері оропосты оршеусіз коллектогрға түседі.
Шағым ұқғыманың кіші линиялық қысым системасындағы өнім жинағым болады. Ол апшегіш шынылар мен рейколордан түрады. Шыны трубкадағы мұнайдың дейгейіне қарал ұқғымалардың дебітін онықтый ды. Қазғыма жүйеде автоматта сапорациялық - өлшегім құрылғы қолд.
Мұнай өндіретін ұқғымалыр өнімік өпшегім қурал, мысорры «Спутник» жіберді, онда ұңғышағы берілетің көпелік периодты олшейді, суйықтығы судың ж/е бос газдардың пойыздық құрамын онықтайды. «Спутник-А», «Спутник-В», «Спутник 540» ж/е «Спутник –Б40-24» қолд. «Спутник Б40 (15.2 сур.) к қондырғы қарастырамыз.
Ол берілген программа бойынша ұқғыманы өпшеуге автоматты түрде қосылады ұқғыма дебитін автоматты өпшейді. «Спутник-Б40» қондырғысында мұнайдыс автоматты олған өлшегіш орнатыған, ол, мұнай, анықтайды, турбиналақ, судық пайыздық қаамын, уздікеі, анықтайды турбиналақ шығын өлшегіште 15 мүнай гидроциклоннан шыққан газдардың санын автоматты түрде өпшейді. Суйықтың турбинолық шығын өпшеғіш СТШ 1-50 в «Спутник –Б40» гидроциклон сепараторыныңсұйықтың жағында технологиялық сыйымдылық орналаеқан.
«Спутник-Б-40» сонымен қатар «Спутник-Б» ж/е «Спутник- А», аркылы ұкғыманың суланғаң ж/е суланбаған дебитін бөлек өлшеуге б/б. 2 ұқзыма супонған, ал қолдан 12 ұзғыма «Спутник-Б» қосыпдан таза мұнай береді, 1 қайта клопон қопмен жабылады ж/е сулы үқғымадығы өкімсулы ликтемен 12 задвижка (субулия) ОРҚ 3 жикағыш коллекторғы жіберіледі. Ұңғы өнімі таза мұнай ға берілген, оны көп жолды ПСМ ұқтыма бүдысына жібереді, одан оп 6 жинығыш коллекторгы түседі, 23 сусоң мұнай коллекторға келеді.
Сурет 15.2 «Спутник-Б40» схема.
1-қайты клапандар; 2-суырма; 3-ПСМ көл жолды ұқғымағы ауыстыру; 4-ұзгыманы роторпы қосулғыш; 5-өышегіш; 6-ортақ, сызык; 7- 8 - сулы мұнай коллекторы; 9- ж/е 12 -Ұжабаң) суарма; 10 ж/е 11- (ошық) суорма; «і – гидроциклонат сепаратор; 14 – қосым төменде реттегіш; 15- шығынопиягіш газ; 16- золотниктер; 17-қалқағым; 18- суйыкмығын есептеу; 19-поршененді қақпа; 20- ылгал өлмегіш; 21 –сулы; 22-электргі двигатель; 23- сусыз мұнай коллекторы; м- ұқғымадин сызығытор.
Өлшегішке қойылған кез келген ұқғымоның сұіықтығын ротор 4 ұқғым қосқыштан13 сепаратор 13 жібереді. Сепаратордан газ жығатын жерде қосым томендеусы 14 реттегіне орнатылған, сепаратор мен 15 соз мығышын орасындағы тұрақты төмендеуін қолдойды. 16 ж/е 16 а золотникті механизм тұрақты қысым томендеуін береді, 19 поршенді қақлақты тұрақты томендеу беріледі.ұқғымалардығы суйықтықтықты келесі түрде олшейді. 17 –қолқығым шеткі томен жағында орколосқонда қалқығым механизмі жоғарғы вилка жоғары золотниктің басады, соңында 14 реттегіштегі жоғары қысым 19 поршенді қақпақтың оқ жоқ бөлігіне беріледі ж/е. Қысым 19 поршенді қақпоқтың оқ жоқ болігіне біріледі ж/е суйык түсүін тоқтатады ж/е 18 турбиналық шыгым өлшегім жумыстын тоқтатады суйық кезден бостап сепаратордағы суйыктык деңгейі өседі. Суйықтыө деңгейі меткі жоғары жағына жеткенде копқығыштың төменін вилка механизімі 16а золотник басылады, 14 реттегіштегі доғарғы қысым 19 поршена қақпақтыз сол жөқ болігіне әсер етеді ж/е оны ашады; суйыктыктың жуйесі басталады ж/е турбиналық шығымолшегіш өзінен өткен субықтықты есептіп алады.
«Спутник» мұнайдың сусыздануын райызың 20 ылғанөпшегіш орнитыпған, ұқғымадан мыққан борлық өнім садан отеді. Сонымен қатар «Спутник-Б40-24» бар, ол «Спутник Б-40» тек қосылатын ұқғыма санышен ғаже ерекшелінеді, яғни, «ң ұқғыманың орнына 24 ұқғыманы іске қосуға болады. Ал қолған мәліметтер тура «Спутник - Б40» смеқты.
«Спутник –А» ж/е «Спутник В» қондырғылары. «Біроқ «Спутник В» ұзғымаға берілген суйлықтығының көлемдін олшегіші қолданады. Ол турбиналың шығын өлшегішке қорағанда мұнай дың қүрамында парафин коп болмося дәр қорытынды береді. Егер парафин көп болса ол опшегіш қондыргынық ыдына қарай ауыткиды ж/е дәл қпмем бермей. Соңғы жылдары коптеген фирмалар, соның ішінде ө конверсиялы, ұзғымы өнімдерініздебитін өпшейтін қондырғы құру мен шығару төқрегінде көптеген жумыстар жургізіп жатыр мосалы ұялы олшейтін қондырғы ҰӨҚ, ол мұнай ұқғымаларында онділіпген мұнай ж/е газ суйықтықты автоматты ж/е қол режиміндк өпшеуге арналған.
Ұсепы коңдыргыдан басқа стационарлы қондырғы шығарылып жатыр онде оналогиялы техникалық түсіпіктеме бар, бірақ ұқғыма бутағында жумыс істеді, мұнай шакифольдеріне ауыстырылатын қосымша қондырғымен жабдықтолған.
Мұнай өндірісінде ұқғыма дебітін өптеуіш СКЖ көп қолданады, Татарстанды «ИТЭС» ИПО мығарған.
Казіргі кезде мұнай газ ондіретін аймақтарды қозғарлары. ПСМП-ТП қондырғысы мұнай ұқғымаларыныз өнідірілуін метрологиялық бакылау үшін ж/е суйықтықты тәуліктікі дебитін жоғары дәрежені өндірісін опшеуде, мұнай ж/е суды сұйықтық пен мұнайдаң іпеспелі газын тура массалық өпшеуде қолданады. Қондырғы технологиялық блок пен аппараттық бөлімдер, автокөліл тиегішінде екі турады.
Жоғары газ фактор ұқғыма дебитін опшеу үшін, қозғыпмалі апаратор қопданышуы онди апдын она бөлімге мен газ опшемінен турады. Қалған газды суйықтық ЗУ АСМА-ТЛ (Т) қалыпты ошиегіні жуйесіне келеді.
АСМА қондыргысы ұқғыма суйықтығын оталмыс масса бірлігі мұнай ж/е су, суйықтықтың тәуліктік бақыпау.
Негізгі әдебиеттер 1 [1-2, 280-295 бет], 2 [1-5, 436-459 бет], 4[8.1-8.5, 401-467 бет]
Қосымша әдебиеттер 10 [ 402-451 бет].
Бақылау сұрақтары:
1. Жинау жабдықтары қандай негізгі элементтерден тұрады?
2. Ұңғыманы дайындауға арналған негізгі қандай элементтерден тұрады?
3. Ұңғыма дебитін өлшеуге арналған жабдықтар?
4. Жинау жүиесіндегі таңдау тәсілі қандай факторларды анықтайды?
5. Өзіндік ағымды жинау жүиесі?
6. Жоғары арымды жинау жүиесі?
7. Сұйықты газдан бөлу жабдықтары?
8. Ұңғыма өнімінің көлемін өлшеу әдісі?
9. Мұнайды тұзсыздандыру жабдықтары?
10. Құбыр жүиесінің классификациясы?