2Ф типiндегi пилотты фрезерлер

2Ф типiндегi пилотты фрезерлер ºамтыл¹ан º½бырлар, пакерлер, муфталар, электрбату сор¹ыштарыны» монтаждау элементтерiнi» ж¸не т.б. т¾рлi ұңғымаларда фрезерлеуге арнал¹ан.

ФС типiндегi арнайы калибрлейтiн фрезерлер

ФС типiндегi арнайы калибрлейтiн фрезерлер ұңғымаларда ºал¹ан º½бырды» ¾стi»гi деформациялан¹ан д¼»бек т¼селген бетiн ¼»деуге арнал¹ан, олар¹а стандартты м¼лшер беру мен сыртыº тару ½стаушыларымен кейiнгi тарту беру маºсатымен. Калибрлейтiн б¼лiктi» ½зынды¹ы штатты ½стау аспабымен тарту¹а ¾шiн ºажеттi ½зындыººа те» (L= 400-500 мм). ²½быр бетiн азда¹ан ½зындыºта фрезерлеу ºажеттiгiнде с¸йкес келетiн ºиыстыратын б½ранда мен ¼»деу тере»дiгiн ºарастыру ºажет.

ФКК типiндегi фрезерлi тiзбектiконусты

Катонды конусты фрезерлер деформациялан¹ан орнату тiзбектерiнiң ¼тiмдiлiгiн ºалпына келтiруге арнал¹ан. Фрезерлер ¾ш т¾рлi жасалады:

ФКК – ½шында¹ы 30⁰ б½рышпен;

1ФКК – ½шында¹ы 15⁰ б½рышпен;

3ФКК – ½шында¹ы 60⁰ б½рышпен.

Барлыº фрезерлер о» ж¸не сол жаº ºиыстыру б½рандасымен шы¹арылады.

ФРЛ, РПМ ж¸не ФРС типiндегi фрезер-райберлер

ФРЛ, РПМ ж¸не ФРС типiндегi фрезер-райберлер жа»а ½»¹ыны б½р¹ылауда отыр¹ызылмалы тiзбектi “терезенi” тесуге арнал¹ан.

ФРС типiндегi ¸рбiр типм¼лшердегi фрезер-райберлер ¾ш т¾рлi шы¹арылады: коникалыº б¼лiгiнi» диаметрiмен ерекшеленетiн 1,2 ж¸не 3. Бiр типм¼лшердегi барлыº ¾ш т¾рлi фрезер-райберлердi кезектестiрiп пайдалану тесiлетiн терезенi» м¼лшерiн бiртiндеп ¾лкейтуге м¾мкiндiк бередi.

Шартты белгiлер мысалы:

ФРЛ-218. Сыртºы диаметрi 218 мм ФРЛ типiндегi фрезер-райбер.

РПМ-219. 219 мм диаметрлi пайдалану колоннасында ж½мысºа арнал¹ан РПМ типiндегi фрезер-райбер.

ФЛМ (МФУ) типiндегi магниттi фрезер-½стаушылар

ФЛМ типiндегi магниттi фрезер-½стаушылар ұңғымалардан ферромагниттi ºасиеттерге ие заттарды, соны» iшiнде ºатты ºорытпадан жасалын¹ан, алу¹а арнал¹ан.

ФМЗ типiндегi механикалыº тартумен магниттi фрезер-½стаушылар (10.84 сур.) скважинадан жыныстарды б½зушы аспаптарды» б¼лшектерi мен детальдарын ж¸не б½р¹ылау колоннасыны» элементтерiн механикалыº тарту к¼мегiмен, сонымен ºатар, ферромагниттi ºасиеттерге ие заттарды магниттi ж¾йе к¼мегiмен алу¹а арнал¹ан. µстаушылар º½рылымы қабат түбіне шаю с½йыºты¹ын берудi ºамтамасыз етедi. µстаушылар ½»¹ымаларда 10-нан т¼мен 120 ⁰С жо¹ары дейiнгi температурада пайдлану¹а арнал¹ан. µстаушылар о» немесе аныº ºиыстыруышы б½рандамен шы¹арылады. Тапсырыс берушiнi» талабы бойынша ½стаушыны» кез келген типм¼лшерi кез келген типтегi механикалыº тартумен жабдыºталады. Механикалыº тарту ¾ш типтi шы¹арылады:

ЗМ1- к¼лдене» кесiндiсi 15 мм кем емес максималды м¼лшердегi заттарды ½стау ¾шiн;

ЗМ 2- к¼лдене» кесiндiсi 30 мм кем емес максималды м¼лшердегi заттарды ½стау ¾шiн;

З-МД- к¼лдене» кесiндiсi 50 мм кем емес максималды м¼лшердегi заттарды ½стау ¾шiн;

ҰТТҚ ұңғыма түбiн тазалау º½рыл¹ысы скважинадан жыныс сыныºтарын, жынысты б½зушы аспапты» б¼лшектерiн, детальдарын ж¸не б½р¹ылау тiзбегiнiң элементтерiн механикалыº т¸сiлмен алу¹а арнал¹ан.

ШМА типiндегi шламметаллаулаушылары ½»¹ымада б½зылатын металл объектiлерiн ж¸не б½зылушы аспаптарды» жеке ºарулану фрагменттерiн аулау¹а арнал¹ан (ºашау, фрезер ж¸не т.б.). Шламметаллаулаушылар о» немесе сол ºиыстыру б½рандасымен шы¹арылады.

Шламметаллаулаушылар келесi т¾рлерде шы¹арылады:

µзынды¹ы бойынша:

• ºûñºà (Қ) – ºашаумен бiрге жинаºтауда ºолдану ¾шiн;

• îðòà (О);

• ½çûí (Ұ)- фрезермен жинаºтауда ºолдану ¾шiн.

²иыстыру элементтерiнi» т¾рi бойынша:

• жо¹арыдан – ниппель, т¼меннен – муфта (НМ);

• жо¹арыдан ж¸не т¼меннен – муфта (ММ);

• жо¹арыдан – муфта, т¼меннен – ниппель (МН);

• жо¹арыдан ж¸не т¼меннен – ниппель (НН).

Сурет 10.3. ҰТҚ типiндегi ұңғымаларды тазалау кешенi

ҰТҚ-01 типiндегi кешендер (10.3 сур.) ½»¹ымаларды сусымалы материалдардан тазартуды ж¾ргiзуге арнал¹ан (отºабыршаºтан, º½мнан, шламнан, металл кесектерiнен ж¸не т.б.). Кешен ж½мысы ½»¹ыма мен кешен ½»¹ымаа¹а т¾сiрiлетiн СКҚ º½бырлары арасында¹ы с½йыºтыº ºысымыны» т¾суiн пайдалану есебiнен iске асырылады. Айналмалы шаюсыз ½»¹ыма¹а бiр т¾су кезiнде кешен º½ммен толтырыл¹ан 89 мм диаметрлi сорапты-компрессорлы º½бырды» 30 астамын к¼тере алады. КОТ типiндегi керi клапандар орнына, наºты бiр жа¹дайлар¹а байланысты, КОШ типiндегi керi клапандар немесе УЗ типiндегi кешiктiрушi º½рыл¹ылар орнатылуы м¾мкiн.

ЖОР типiндегi желонкалар (қауға) ÊÎÑ òèïiíäåãi ұңғымаларды тазалау кешендерiндегi º½мды, шламды, отºабыршаºтарды, жыныс, металл ж¸не кабель кесектерiн жою ¾шiн ж½мысºа арнал¹ан ж¸не ½»¹ыманы онда айналмалы шаюды ½йымдастырусыз тазалауды ºамтамасыз етедi. Науашыºтар т¾рлi аспаптармен ¼з бетiнше ж½мыс iстей алады (ºашаулармен, фрезерлермен, ЛТН типiндегi сыртºы тарту ½стаушыларымен, пакерлермен ж¸не т.б.), талап етiлетiн наºты операциялар¹а т¸уелдi.

УЗ типiндегi кешiктiрушi º½рыл¹ылар ½»¹ымаларды жыныс кесектерiнен, кабель ¾зiктерiнен ж¸не т.б. тазалау¹а арнал¹ан.

П типiндегi ºауырсындар КОС типiндегi кешендерде ұңғымаларды жоспарлы ж¸не негiзгi ж¼ндеуде ½»¹ымақабат түптерiнен механикалыº ºоспаларды алуды ½йымдастыру маºсатында ½»¹ымаларды тазарту¹а арнал¹ан. Легирленген термо¼»делген болаттан жасалады.

ГМ типiндегi гидромеханикалыº яссылар

ГМ типiндегi гидромеханикалыº яссылар ұңғымалардағы апатты жою кезiнде соººы ж¾ктемесiн º½ру¹а арнал¹ан.

Яссы º½рылымдары соººыларды жо¹ары, т¼мен, т¼мен немесе жо¹ары ж¸не т¼мен ж¾ргiзуге м¾мкiндiк бередi.

Яссы екi ж½мыс режимiне ие: механикалыº ж¸не гидромеханикалыº, со»¹ы режимде ж½мыс ретiнде шаю с½йыºты¹ыны» ºысымы алынады.

Àóûòºóøû – тегiс немесе науашат¾рдегi сына т¾рiндегi аспап, ұңғыма¹а б½р¹ылау º½бырларымен немесе кабельмен т¾сiрiледi. Екiншi ½»¹ыны б½р¹ылауда ашуда, тiзбектiгi ж¸не б½р¹ылау аспабында¹ы терезеде ºажеттi райбер ауытºуларын ºамтамасыз етуге арнал¹ан.

Ауытºулар, сонымен ºатар, пайдалану тiзбегiндегi терезенi тесуде ½»¹ымаларды» негiзгi ½»¹ысыны» осiнен ºажеттi ауытºуды ºамтамасыз етуге арнал¹ан, сонымен бiрге, екiншi ½»¹ыны б½р¹ылауда аспапты» ауытºуында. Ауытºулар қабат түбiне отыр¹ызуда ж½мыс iстейдi (таби¹и немесе ºолдан жасалын¹ан).

У01-168, УК1-168, УООП1-168 ж¸не УОП1-168 типiндегi шарнирлi емес ºармаºтар. Ұңғымадан 19 мм диаметрлi тартальды арºанды ж¸не 22 мм диаметрлi каротажды (ұңғымалардың қабырғасында жүргiзiлген физикалық сынаулар) кабельдi, ал пайдалану тiзбегiнде 168 мм дейiн, алу¹а арнал¹ан.

Басылыстар, ½»¹ымада апаттан кейiн ºал¹ан объектiлердi» жо¹ар¹ы ½шыны» ºалпында¹ы басылысты» алюминий ºабы¹ында алын¹ан баспа-та»ба бойынша аныºтау¹а арнал¹ан. Басылысты» негiзгi т¾йiндерi заттарды» баспа-та»басын алу¹а арнал¹ан б¼лшектермен корпус ж¸не ºысу º½рыл¹ысы болып табылады.

Негiзгi әдебиет 1 [§1, §2, бет. 254-278], 2 [§1-4, бет. 282-405], 4 [§10.1-10.8, бет. 547-773]

Қосымша әдебиет 10 [бет. 178-257]

Бақылау сұрақтары:

1. Ұңғымадағы ағымды жөндеу деп ненi айтамыз?

2. Ұңғымадағы ағымды жөндеудегi агрегаттар?

3. Ұңғымадағы ағымды жөндеу жұмыстары?

4. Жөндеу жұмыстары алдында қандай дайындық жұмыстары жүредi?

5. Салмақты көтеру жабдықтарына қандай жабдықтар кiредi?

6. ТКЖ қандай құралдар қолданады?

7. Арнайы жабдықтарға қандай жабдықтар жатады?

8. Ағымды жұмыстағы ауыспалы жұмыстар?

9. Құбыр ұстағыштардың атқаратын жұмыстары?

10. Фрезермен яссының ауытқуымен тағайындалуы ?

Дәріс 11. Ұңғыларды іргелі жөндеу.

Ұңғылардың жер астындағы жөндеудің мақсаттары:

-ұңғының және ішкі ұңғылық жабдықтардың жұмысқа қабілеттілігін қалпына келтіру;

-ұңғының және жабдықтардың сынуларын алдын алу және ұзақ уақыттықты көбейту;

-ұңғы дебитінің деңгейін бірінші уақыттағы деңгейге жеткізу немесе бірінші уақыттағы деңгейден асыту;

Сонымен бірге ұңғы деген ұғымның ішіне тек шегендеу құбырлары және ұңғы ғана емес, сонымен басқа қабаттың жақын аумағы және перфорация аумағында жатқызуға болады.

Мұнай өндіруші кәсіпорынның жұмыс істеу қабілеттілігін ұңғының жөндеуаралық жұмыс периоды арқылы аңықталады.

Ұңғының жөндеуаралық жұмыс периоды дегеніміз – бұл ұңғының бірінші жөндеуден екінші жөндеуге дейінгі нақтылы жұмыс істеген уақыты. Бұл ұзақтық бір уақыт периоды кезіндегі (квартал, жарты жылдық) ұңғы-күндерді осы уақыт периодында жүргізілген жер асты жұмыстарына бөлгенге тең. Жөндеуаралық период ұңғының қолдану уақыты, бұзылудың анықталу уақыты, жөндеуді күту уақыты және жер асты жөндеуге кететін уақыт бойынша анықталады. Сонымен бірге бұзылу ретінде жабдықтардың бұзылуы ғана емес, тиісті регламентте немесе техникалық құжаттарда көрсетілген мұнай өндіру мөлшерінен төмен мұнайдың өндірілуі де бұзылу ретінде қарастырылады. Бұл бұзулулар параметрлік деп аталады, олар тек қана тозған жабыдққа байланысты емес, сонымен бірге ұңғы жұмысының көрсеткіштерінің өзгеруімен де байланысты.

Ұңғыларды іргелі жөндеуі (ҰІЖ) деп - шегендеуші тізбектердің, цементті сақиналардың, түп алдындағы аумақтың жұмыс қабілеттілігін қалпына келтіруін, қауіпті жағдайларды жоюын, бөлек қолдану және айдау кезіндегі жабдықтардың көтерілуін және түсірілуін деп атайды.

Айтылған бағыттардың (жөндеу, ұңғы-операция) жөндеу жұмыстарының бірліктері бұл - жүріп жатқан ұңғының іргелі жөндеудің бригадасымен жүргізілген дайындау, негізгі және қорытынды жұмыстар немесе планмен қарастырылған және акт бойынша қабылданатын бригадаға тапсырушылармен ұңғыны берген уақыттан жұмыс бітірілгенге дейінгі интенсификация бөлімі (звено по интентенфикации).

Кесте 11.1

Шифр

ҰІЖ бойынша жұмыс түрлері.

ІЖ1 ІЖ1-1 ІЖ1-2 ІЖ1-3 ІЖ1-4 ІЖ2 ІЖ2-1 ІЖ2-2 ІЖ2-3 ІЖ3 ІЖ3-1 ІЖ3-2 ІЖ3-3 ІЖ3-4 ІЖ3-5 ІЖ4 ІЖ4-1 ІЖ4-2 ІЖ5 ІЖ6 ІЖ6-1 ІЖ6-2 ІЖ6-3 ІЖ6-4 ІЖ7 ІЖ7-1 ІЖ7-2 ІЖ7-3 ІЖ7-4 ІЖ7-5 ІЖ7-6 ІЖ7-7 ІЖ7-8 ІЖ7-9 ІЖ7-10 ІЖ7-11 ІЖ8 ІЖ8-1 ІЖ8-2 ІЖ9 ІЖ9-1 ІЖ9-2 ІЖ9-3 ІЖ9-4 ІЖ10 ІЖ10-1 ІЖ10-2 ІЖ11 ІЖ12

Тұйықталу-жөндеу жұмыстары Қабаттың бөлек суланған интервалдарын сөндіру Бөлек қабаттарды сөндіру Цемент қабаттың герметикалықсыздығын жөндеу Қолдану, аралық тізбектерінің артында кондуктор арқылы цемент сақинасын үлкейту Қолдану тізбегінің герметикалықсыздығын жөндеу Герметикалықсыздықты тампон арқылы жөндеу Герметикалықсыздықты пластырь қондыру арқылы жөндеу Герметикалықсыздықты азырақ диаметрлі шегендеуші тізбекті түсіру арқылы жөндеу Қолдану немесе жөндеу кезінде жіберілген апаттарды жою Қолдану процессі кезінде пайда болған апаттан кейін ұңғыдан жабдықтарды шығару Шегендеуші тізбекпен апаттарды жою Түпті және ұңғы оқпаның метал заттар тазалау Ұңғыны қолдану кезіндегі жіберілген басқа да апаттарды жою жұмыстары Ұңғыны жөндеу кезіндегі жіберілген аппаттарды жою Басқа жер асты қабаттарына көшу және қабаттарды бөлшектеу Басқа жер асты қабаттарына көшу Қабаттарды бөлшектеу ОРЭ, ОАЭ қондырғыларын, пакер-кесушілерді енгізу және жөндеу Бұрғылаумен байланысты жер асты жұмыстардың комплексі. Ұңғылардың жаңа оқпандарын зәру (кесу (зарезка) ) Цемент стакандарды бұрғылау Тау жынысында оқпанның тереңдеуімен тізбектің башмақын фрезерлеу Артезиан ұңғылары және шурфтарды жабдықтау және бұрғылау Түп алдындағы аумақты өңдеу Қышқылды өңдеуді өткізу ГРП-ны өткізу ГПП-ны өткізу Түп алдындағы аумақты виброөңдеу Түп алдындағы аумақты термоөңдеу Түп алдындағы аумақты еріткіштермен жуу Түп алдындағы аумақты ПАВ еріткіштермен жуу Термогазхимиялық әдістермен өңдеу (ТГХВ; ПГД және т.б.) Түп алдындағы аумақты өндеудің басқа түрлері Айдаушы ұңғылардың өнімділік профилін теңестіру Атылып қойған ұңғыларды қосымша торпедамен тесу және перфорация Ұңғыларды зерттеу Қоюлық түрін және өнімдік қабаттардың қазбаларын зерттеу, ұңғылардағы геологиялық тіліктерді дәлдеу Ұңғының техникалық жағдайын бағалау Басқа қызметке қолдануға ауыстыру Ұңғыларды айдаушыларға аудару Ұңғыларды техникалық аумақты алуға аудару Ұңғыларды бақылауға, пьезомерияға аудару Ұңғыларды жылу тасығыш және ауа қолдануға аудару Айдаушы ұңғыларды жөндеу және қолдануға кіргізу Бу- және ауа-айдағыш ұңғыларды құмға қарсы жабдықтармен жабдықтау Бу- және ауа-айдағыш ұңғыларда құм тығындарын жуу Ұңғыларды консервациялау және реконсервациялау Жұмыстың басқа түрлері

Белгіленген жұмыстардан басқа тізбектің перфорациясымен байланысты жұмыстарды атап кету керек. Олар іргелі жөндеу бригадасымен екі жағдайда жасалады. Егер жаңа ұңғыларда бұрғылау бригадасымен ұңғыны беру уақытынан және қолдануға қайта қосу арасындаға уақыт бір ай болса. Бұл жағдайда мұнайға толық ұңғының тұрып қалуы кезінде, әдетте түп алдындағы аумақтың сапасын төмендетеді де іргелі жөндеу бригадасының керекті жұмыстарын өткізуінде қажеттілік туады. Сондықтан перфорация және мұнай ағының шақыру жұмыстарын ҰІЖ бригадасы орындайды. Екінші жағдайда перфорация перфорация аумағының изоляциясы және оның сіңімділігінің төмендеуі кезінде өткізіледі.

Ұңғының жер асты жөндеу жұмыстары үшін көп жағдайда оймалы (резьбовыми) құбырлары бар агрегаттар қолданады.

Қазіргі кезде агрегаттың екі түрі қолданады:

-құбырларды және штангаларды салуға арналған стационарлы көпіршіктермен (мостками) жабдықталған стационарлы мұнара және өзі жүретін базада құрастырылған қозғалмалы лебедка;

-дөңгелекті немесе табан шынжырлы базада қондырылған өзінің үстінде мұнара мен лебедканы алып жүретін қозғалмалы агрегат.

Біріншілер көтергіштер, ал екіншілер жер асты жөндеу агрегаттары немесе жай агрегат деп аталады.

Іргелі жөндеу агрегатының құрылыстық сүлбесі келесі құрылымдардан тұрады – арнайы күштік агрегат немесе қозғалғыш (ходовой) қозғалтқышының жабдық жетектеушісі бар өзі жүретін база агрегаты, іс атқарушы механизмдарға трансмиссия, көтергіш лебедка, тәл жүйесі және ілмекпен (крюк) жабдықталған діңгек (мачта), ротор, компрессор, сорап, свабирациялау үшін лебедка (лебедка для свабирования), қондырғыны жұмысшы және тасымалдау күйіне қондыру үшін арналған жүйе, басқару және бақылау пульті, көтері-түсіру жұмыстары үшін аспаптар мен механизмдер. Іргелі жөндеу үшін арналған аспаптар түрі мен өлшемдері бойынша әр түрлі болады және іргелі жөндеу базаларында сақталады. Ұңыға тек осы ұңғыдаға жеке жұмыстарға керек аспаптар ғана тасымалданады (фрездер, бұрғылау аспабы, ұстаушы аспап, мөрлер).

Дайындау жұмыстарының комплексі

Ұңғы сағасының техникалық жағдайын тексеру

Сағалық жабдықтардың техникалық жағдайы

ИӘ ЖОҚ

Сағалық жабдықтарды жөндеу

Ұңғының оқпаның жөндеуге дайындау

Шаблон-мөрмен ұңғы оқпанының техникалық

жағдайын тексеру

Шаблон-мөр түпке жетті

ЖОҚ ИӘ

Шаблон-мөрдің түсірілуі (диаемтр 6-12 мм кішірек

Ұңғы беттерінде парафиннің қатты бөлшектерінің шөгінділері бар

ЖОҚ

ИӘ

Шаблон-мөр түпке жетті

Ұңғы беттерін парафиннің қатты бөлшектерінен тазарту

ИӘ

ЖОҚ

Жаңа жоба бойынша есептеу

Қабаттың өнімділігін аңықтай отырып ұңғыны жуу (керек болса)

Кәсіпшілік-геофизикалық зерттеулер қажетті

ЖОҚ ИӘ

Кәсіпшілік-геофизикалық және гидродинамикалық

зерттеулер қажетті

Қолдану тізбегі герметизацияланған

ИӘ

ЖОҚ

Бөлгіш көпірді орналастыру

Қолдану тізбегінің бұзылған жерінің тереңдігі белгілі

ИӘ

ЖОҚ

Қолдану тізбегінің герметикалықсыздығын дәлдеу бойынша зерттеулер.

Изоляцияның сапасын аңықтау бойынша зерттеу

Қолдану тізбегінің герметикалықсыздығын жою жұмыстары.

Изоляцияның сапасын аңықтау бойынша зерттеу

ЖОҚ

Қолдану тізбегі герметикалы

ИӘ

Бөлгіш көпірдің бұрғылау

Басқа түрлі жөндеу жұмыстарын жүргізу

Типтік жобада ұңғыны жуу белгіленген

ИӘ ЖОҚ

Ұңғыны жуу

Жүргізілген жөндеу жұмыстарыныың сапасын аңықтау бойынша зерттеу керек

ЖОҚ

ИӘ

Жүргізілген жөндеу жұмыстарыныың сапасын аңықтау бойынша зерттеу

Қорытынды жұмыстар комплексі

Сурет 11.1 Іргелі жұмыс жүргізу кезіндегі жұмыстардың істелу кезектігі

Негізгі әдебеит 1 [1,2, 254-278 бет], 2 [1-4, 282-405бет], 3 [10.1-10.8, 547-773бет].

Қосымша әдебиет 12 [178-257 бет].

Бақылау сұрақтары:

1.Жер асты жөндеудің мақсаты?

2.Жөндеуаралық период анықтамасы?

3.Іргелі жөндеу деп не аталады?

4.Тізбектің перфорациясы қай кезде істеледі?

5.Іргелі жөндеу агрегатының құрылыс сүлбесі?

6. Іргелі жұмыс жүргізу кезіндегі жұмыстардың істелу кезектігі?

7.Апаттарды жою кезінде ұңғыларда қаңдай жұмыстар жүргізіледі?

8.Іргелі жөндеу кезіндегі ротор және вертлюгтың міндеті?

9.Іргелі жөндеу кезіндегі сораптар және компрессорлардың міндеттері?

10.Іргелі жөндеу кезінде майысуға икемді жалпақ муфтасыз құбырларды қолдану?

Дәріс 12. Қабат қысымын ұстап тұру үшін арналған жабыдқтар.

ҚАБАТҚА ӘСЕР ЕТУ ҮШІН АРНАЛҒАН ЖАБДЫҚТАР:

Мұнайдың кеннен айналыс темпін және мұнай және газдың қайтарып беруін үлкейті үшін өнімділік қабаттар әр түрлі әсерлерге тап болады: қабат қысымын су және газ айдау арқылы ұстап тұру, ішкі қабат жану, термохимиялық және химиялық әсерлер, толқындық, гидроакустикалық әсерлер, қабаттың гидравликалық айрылуы және т.б. Жоғарыда айтылған әсерлерді орындау үшін көптеген әр түрлі жабдықтар керек. Айта кететін жәйт, жұмыстардың бір бөлігі жер асты жөндеу жұмыстары кезінде орындалады.

ҚАБАТ ҚЫСЫМЫН ҰСТАП ТҰРУ ЖӘНЕ МҰНАЙДЫ СУ ЖӘНЕ ГАЗБЕН СЫҒЫП ШЫҒАРУ ҮШІН АРНАЛҒАН ЖАБДЫҚТАР.

Мұнай кен орның колданған кезде мұнай бергіштігін арттырудың ең тиімді жолы бұл – қабат қысымын қабатқа су және газды айдау арқылы ұстап тұру. Осы кезде қабаттың қолданудың арындық режимі болады, ол әлсіреген режиммен салыстырғанда үлкен мұнай беріліске ие болады.

Айдаушы ұңғыларға суды айдау үшін өзендердің, теңіздердің, көлдердің, су горизонттардың табиғи сулары және мұнай дайындау технологиялық обьектілердің ағынды сулары қолданылады.

Мұнайды сумен ығыстыру жабдықтарының комплексі келесі құраушылардың тұрады: су алғыш бөлім, су әкелгіш магистралі, мұнай қабатына айдауға суды дайындау тазартқыш ғимараттар, кәсіп аумағында жоғарғы қысымды шоғырлама сорапт станциялары, суреттегіш гребеноктары бар ажыратып-таратушы құбырлар, бұл құбырлардан су айдаушы ұңғыларға барады. Ұңғылар фонтандық типті сағалық арматурамен, СКҚ тізбегімен және көп жағдайларда шегендеуші тізбектің негізгі бөлігін айдалатын судың үлкен қысымынан қорғайтын пакермен жабдықталады.

СУ ДАЙЫНДАЙТЫН СУ АЛҒЫШТЫҢ ЖАБДЫҚТАРЫ.

Қабат қысымын су айдау арқылы ұстап тұруы үшін қолданылатын су, әдетте су қоймаларынан (өзен, көл, теңіз) немесе сулы қабаттан алынады. Кен орынды қолдану кезінде өндірілген мұнаймен бірге шығатын қабат, яғни техникалық су қабат қысымын ұстап тұруы үшін де қолданылады.

Су су қоймаларынан арнайы дайындалған учаскелерден беттік ортадан тепкіш сораптармен алынады, бұл сумен бірге құм және тағы да басқа механикалық қоспалар өтпеуі үшін жасалады. Сорапты станция су қоймасының жағлауында немесе қалқып жүрген станцияда орналасу мүмкін. Қалқып жүретін сорапты станцияларда беттік қуаты жоғары сорапты агрегаттар қондырылады. Әдетте бұл электрожетектеушісі бар ортадан тепкіш сораптар. Қалқып жүретін сорапты станция суды бетке қарағанда тұрғылықты бір тереңдікте алады, бұл су қоймасындағы су деңгейінің тербелуіне байланысты емес.

Көп жағдайда арна астындағы сулар алынады, олар біршама тазалау болып келеді. Бұл жағдайларда су қоймасына немесе өзенге жақын жерде ұңғы бұрғыланады немесе құдық қазылады, ал су сифонды жүйемен немесе беттік сораптармен (егер су деңгейі жоғары болса), немесе әр түрлі типті ұңғылық сораптармен алынады.

Сифонды алу кезінде арна астындағы ұңғылар вакуум-қазандармен қосылады, бұл қазандарда 0,04-0,047 МПа разрядтау пайда болады.

Вакуум 0,03 м3/м берлісті вакуум-сораптармен және үлкен 0,086 МПа разрядтаумен ұсталынады. Ұңғыдағы су вакуум-қазандарға өзі жетіп, одан кейін беттік сораптармен сорылады.

Сифон арқылы су алу өзінің іргелі шығындары жағынан ұңғылық сораптармен су алуға қарағанда 20-30% аз болады. Су аз деңгейлі болған кезде АҚС және ЭОТС типті батпалы сораптар қолданады.

Сораптың шифрында келесі белгілеулер қабылданған: АҚС – артезианды құбырды сорап, бірінші сан – 25-ке бөлінген, ұңғының миллиметрдегі диаметрі, келесісі – метрмен алынған динамикалық деңгей астындағы сораптың минимальды батуы, ал соңғысы – сорап сатыларының саны.

ЭОТС сорабының шифрында келесі белгілеулер қабылданған: Э- электрожетектеушісі бар сорап, ОТ – ортадан тепкіш, С- су алу үшін, бірінші сан – 25-ке бөлінген, миллиметрмен берілген шегендеуші құбырдың ішкі диаметрі, екіншісі -куб метр сағатында берліген беріліс, үшіншісі – метрмен берілген сорап арыны.

Ішке айдау үшін беттік сулардан басқа қабат сулары да қолданылады. Көп жағдайларда апты (аптского), альбты (альбского) және сеномандық (сеноманский) ярустардың сулары алынады. Бұл судың температурасы шамамен 40С болады. Судың химиялық құрамы мұнай кен орнының суларының құрамына ұқсас. Олардың араласуы кезінде мұнай коллекторын қоқыстайтын тұнба түспейді. Бұл ярустардың қабат суларында оттегімен күкіртті сутек табылмаған. Бұл сулар беттік суларға қарағанда жақсы ығыстырушы және жуушы қасиеттерге ие болады. Су бергіш қабаттар 700-1500 м тереңдікте орналасқан. Жақсы сіңімді қабаттар 300-500 м қалыңдықты болады. Ұңғылардың бір бөлігі фонтандайды, бір бөлігінде су алу үшін ЭОТС сораптары қолданады.

Қабат суларының қолдануы судың қабатқа айдауын оңайлатады, ал кей кезде бұл операцияны мүлдем қажетсіз етеді.

Қабатқа айдалатын суға келесі талаптар қойылады:

-Ол мүмкіндік бойынша таза болу керек және де үлкен мөлшердегі механикалық қоспалары, мұнай және темір қосылыстары, болмауы керек. Мысалыға ақаулы құмдақтың механикалық қоспаларының шеткі құрамы 20-30 мг/л, тотыққан темір құрамы – 1мг/л, мұнай – 50 мг/л дейін;

-жабдықтардың тотықпауы үшін құрамында күкіртті сутек және көмірсутегі болмауы керек;

-Құрамында өзінің өмір сүруі кезінде күкіртті сутекті бөле алатын органикалық қоспалар болмауы керек (балдырлар және бактериялар).

-Қабат суығына қатынасты химиялы инертті болу керек.

Сурет 12.1-де су тазартқыш станциясының типтік схемасы көрсетілген. Су көтергіш сораптардан (1) су аралыстырғышқа (3) жіберіледі. Ол жерге су ағынымен бірге дозалаушы аспаптан (2) коагулянттар және реагенттер түседі, олар судағы асылған бөлшектерді бекітеді, судың жұмсаруына және оның темір тұздарынан босатылуын қамтамасыз етеді. Суспензиялы жарықтандырушыда (4) коагулянт сумен интенсивті түрде араласады, осының нәтижесінде жарықтандырушы шахтада үлпектер тұнады. Су құм (немесе көмір) фильтрі (5) арқылы өтеді. Тазартылған су резервуарға (6) жиналады, ол жерден ол сораппен (7) кәсіпке жіберіледі.

Сурет 12.1. Беттік суларды тазарту станциялардың принципиальды сүлбесі:

1-су жүргізгіш; 2-дозатор; 3-араластырғыш; 4-жарықтандырғыш; 5-фильтр; 6-таза судың резервуары; 7-екінші су көтергіштің сорапты станциясы; 8- фильтрды жуу үшін арналған сорап; 9- кір суды жинау үшін арналған стояк; 10 – науа (лоток).

Ең күрделі жарықтандырғыш-ғимараттар (сурет 12.2.), үлпектерді жасап оларды жою және механикалық қоспаларды судан айыру үшін арналған. Аралыстығышты өткен реагентпен өңделген су, орталық стоякпен (1) тесіктері бар құбырлар (9) арқылы үлпек пайда болу камерасына (5) түседі. Үлпек пайда болу камерасынан су тесігі бар түп (10) арқылы жарықтандырғыштың асылған тұнба аумағына шығады. Үлпектерді асылған жағдайда ұстап тұру үшін тесікті түптің әрбір тесігінің үстінде судың айырылған ағыны жасалады. Үлпекті су осыған дейін қалыптасқан асылған тұнбадан өткенде фильтрленіп біртіндеп жарықтандырады (тазаланады). Жарықтандырылған (тазартылған) су перифириялы науаларға (3) жиналып, судың тазартылуы аяқталатын фильтрге бағытталады. Жарықтандырғыштағы артық тұнба орталық шахта (2) арқылы аумаққа (7) жүреді. Бұл жерде су түтікшілер арқылы (4) науаларға сорылады, ал тұнба түтікше (8) арқылы суағышқа немесе лайды алаңға жіберіледі. Жарықтандырғышты босату үшін клапан (6) қарастырылған.

Аумақтағы (7) тұнбаның биіктігі 2-2,5 м , ал жарықтандырғыштың аумағының биіктігі 1,5-2,5 м болады, осы параметрлерге қарап жарықтандырғыштың габариттерін көзге елестетуге болады.

Сурет 12.2. Су жарықтандырғыштың құрылысының сүлбесі.

ҚАБАТҚА СУДЫ АЙДАУ ҮШІН АРНАЛҒАН ЖАБДЫҚТАР