39.Х/а конференциялар және олардың түрлері

Халықаралық конференция – қорытынды шешімдер қабылдау арқылы белігілі мақсатқа қол жеткізу үшін уақытша негіздегі мемлекеттердің бірлесуі болып табылатын көпжақты дипломатия құралы. Х/а конференциялар институты басқа х/а институттармен – келіссөздер мен х/а ұйымдармен тығыз балынасты. х/а конференциялар келіссөздер институтының жалғасы ретінде, ал х/а ұйымдар х/а конференциялар институты дамуының салдары ретінде пайда болды. Х/а конференциялар мемлекетаралық ынтымақтастықтың кең таралған түрі. Жылына әлемде 1000-нан астам конференциялар өтеді және бұл сан өсуде. Бұл тенденцияның обьективті алғышарттары бар: х/а ынтымақтастық үрдісінде көптеген ортақ, бірақ бір жолғы мәселелер пайда болып жатыр, оларды шешу үшін осындай бірреттік акциялар қажет. Х/а конференция шақыру жаңа х/а ұйым құруға қарағанда аз қаражат және әрекет керек етеді.

х/а конференциялардан басқа когресс, форум, саммит, кеңес және т.б. болуы мүмкін.

х/а конференция мақсаты қандай да бір мәселенің тек формальді шешу емес, сонымен қатар оған алғышарттар жасау болуы мүмкін. Мысалы, ресми көзқарастармен алмасу және осы мәселе бойынша мемлекет ұстанымдарының жақындауы. Бұл жағдайда х/а конференцияны көпжақты келіссөздерден айыру оңай емес. Алайда, келіссіздердерге жиі барлық қатысушылар үшін мәні бар мақсаттардың жоқ болуы тән.

Х/а қатынастардағы х/а конференциялар бейбіт, саяси, экономикалық, дипломатиялық және аралас болуы мүмкін. Әдетте, х/а конференциялардың мақсаттары:

• х/а келісім текстін әзірлеу және қабылдау (1945 жылы сәуір-маусым ар. өткен Сан-Франциско Конференциясында БҰҰ Жарғысы)

• белгілі х/а мәселені немесе мәселелерді талқылау және ортақ мәлемдеме қабылдау (1992 жылғы қоршаған орта мен даму бойынша БҰҰ конференциясының Рио-де-Жанейро Декларациясы)

• белгілі х/а мәселе немесе мәселелер бойынша пікір мен ақпаратпен алмасу және ұсыныс жасау(1990 жылғы адами өлшем бойынша ЕҚЫК конференциясының Копенгаген құжаты)

х/а конференциялар белгілері:

• х/а үкіметаралық конференцияларда мемлекеттер және халықаралық құқықтың басқа да субъектілері өкілетті өкілдер ретінде көрсетілген.

• Нақты мақсаты көзделген уақытша бірлестік. Теория жүзінде ұзақтығы х/а ұйымнан да артық болуы мүмкін.

• Көпжақты дипломатия құралы болғандықтан, мин 3 қатысушы болуы керек

• әр конференцияның регламенті болады. Регламент – конференция жұмысын және қорытынды шешімдерді қабылдауын реттейтін ережелер жиынтығы

• талқыланатын мәселелер бойынша мемлекеттердің келістірліген позициясын белгілейтін шешім қабылданады.

Х/а конференциялар жіктелуі:

Қатысушылардың географиялық орналасуы бойынша:

• әмбебап

• аймақтық

• аймақаралық

• жергілікті

Талқыланатын мәселелер сипаты бойынша:

• саяси

• әскери

• ғылыми-техникалық

• адам құқықтары

• қарусыздану және т.б.

Қабылдау тәртібі бойынша:

• ашық

• жабық (мысалы, конференция өткізетін х/а ұйымға мүшелік)

Өкілдер деңгейі бойынша:

• мемлекет және үкімет басшылары деңгейінде

• министрлік пен ведомстволар деңгейі

Ұйымдастырушылық-құқықтық нысаны бойынша:

• сессиялық (бірнеше этаптан тұрады)

• ad hoc (инициатор-мемлекетпен немесе х/а ұйыммен бір рет шақырылады)

Процедуралық ережелер:

• паритет принципі (делегациялар басқарушылары бір деңгей, бірдей құзыретке ие болуы керек)

• делегаттар құзыреті ресми құжаттарда белгілену керек.

• Иммунитеттер

Регламент:

1. күн тәртібін белгілеу

2. басқарушы және қосымша органдарды және олардың құзыретін сайлау

3. конф хатшылығының мәртебесін және функцияларын белгілеу

4. конф жұмысының ұйымдастыру-құқықтық формасы

5. шешім қабылдау тәртібі

6. конф ресми және жұмыс тңлдерін анықтау

7. қатысушылар, бақылаушылар және басқалардың мәртебесі

8. процедура ережелерін өзгерту және толықтыру

Конференция жұмысын оның қатысушыларымен сайланатын тұлғалар мен коллегиалды органдар:

• төраға

• оның орынбасарлары

• президиум

• комитет бастықтары