166. Н.Ә.Назарбаевтың 13 қазан 2009 ж. Әл-Фараби атындағы ҚазҰу – де профессор-оқытушылар құрамы мен студенттерге оқыған дәрісі және оның негізгі бағыттары.

Елбасы Н.Назарбаевтың Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ студент\і алдында оқыған дәрісі ешкімді де бейжай қалдырған жоқ. “Себебі, сан алуан. Негізгі түйін –дағдарыс себеп\і, одан кейінгі дүниеге интеллектуалдық көзқараспен, тың талпыныспен қадам басу. Н.Назарбаевтың “Әр азаматтың денсаулығы, интеллектісі және білімі қандай болса, мем.тің әлемдік қоғамдастық жүйесіндегі жоғары бәсекелестікке қабілеті де сон­шалықты болмақ” деп, еліміздің келешектегі дамуында адами капиталдың, ұлт әлеуметінің атқаратын рөліне баса назар аударды. Бүгінде еліміз экон.лық қарқынды дамуымен де, саяси тұрақтылығымен де әлемдік қауымдастыққа кеңінен таныла бастады. Қаз.н тәуелсіздігін бекем бекітіп, саяси және экон.лық дербестікке қол жеткізді. Тәуелсіздіктің тағы бір маңызды сипаты –интеллектуалдық-идеологиялық еркіндік. Елбасы өзінің дәрісінде еліміздің осы талап тұрғысынан дамуындағы білім мен ғылымның, сонымен бірге, жас\дың белсенділігіне айрықша мән берді. Шындығында, ел болашағын озық технология\ мен инновация\ды терең меңгерген жас маман\сыз, қазіргі студент\ мен мектеп оқушы\ынсыз көзге елестету мүмкін емес. Сол себептен Елбасының жыл сайынғы жолдау\ында бұл мәселеге айрықша ден қойылып, “Болашақ”, “Интеллектуалды ұлт–2020”, “Инновациялық даму” бағдарлама\ы қабылдануының ас\ында тәуелсіз еліміздің алдағы дамуына алғышарт\ түзіл­генін байқаймыз. Жас ұрпақтың білімді, саулығы мықты болуы үшін “100 мектеп, 100 аурухана” бағдарламасымен салынып жатқан білім ордалары мен емдеу меке­мелерінің ұлттың әлеуметтік тұрғыдан еңсе тіктеуіне ықпал етіп отыр. Дағдарыстың да өтетін уақыты келеді. Сол кезде Қаз.нға қай тұрғыда дамуды таңдау қажет? Елбасы өз дәрісінде, міне, осы мәселеге кеңінен тоқталды. Әлемдік қауымдастықты дүрліктірген дағдарыс кезінде қаз.дық қоғамның ал­дында тұрған міндет\ді шешудің ұтымды жолдары, оның жаһандық экон.ны тұралатардай екпініне қарсы қажетті ресурс\ мен нақты бағдарламалар жа­сақталды. Елдегі әлеу.к тұрақтылық пен экон.лық өсім, осы жұмыс\дың дер кезінде қолға алынғаны әлеу.тік қиыншылықтан сақтап қалды. Бұл қазір дәлелденіп отыр. Енді Қаз.ның дағдарыстан кейінгі дамуы Елбасының дәрісінде 4 бағытпен айқындалды. Еліміздің қуатты экон.лық өңір\інің бірі саналатын Атырауда осы бағыт\ды іске асырудың мол мүмкіндігі бар. Мәселен, өңірде жаратылыстану ғылым\ы, экология, энергетика салаларын кең ауқымда дамытуға қажеттілік бар. Елбасы дәрісіндегі 4 бағыттың, яғни биохимия, экоэнергия, экология және адам жасын ұзарту бағытындағы жұмыс\дың біздің өңірге де қатысты тұстары көп. Қазір қуатты өңірдің ірі кәсіпорын\ында шетелдік маман\ жұмыс істеп жатыр. Уақытша табыс табуға келгендер Қаз.нда тұрақтамайтыны белгілі, сол себептен о\ды бәсекеге қа­білетті ұлттық маман\мен алмастыру міндеті тұр. Бұл міндетті отандық білім мен ғылым, дәлірек айтқанда, жоғары оқу орын\ы мен ғылыми-зерттеу орталық­тарында патриоттық сезімде тәрбиеленген білікті жастар ғана орындай алады. Өз елінің тарихы мен мәдениетін құрметтейтін, өз Отанын сүйген азамат қана елі үшін қызмет етеді. Елбасының студенттерге Абайды қ-қша түпнұсқасынан оқып, шығарманың мәнін терең ұғыныңдар деуінде ұлттық рухпен, ұлттық намыспен қанаттансын деген мақсат жатыр.

167. Қазақстандағы үкіметтік емес ұйымдар (1990-2011 жж.).Үкіметтік емес ұйым\ қазіргі уақытта елімізде барлық әлеу.тік маңызды сала\дың жұмысын жүзеге асыратын 5000-ға тарта үкіметтік емес ұйым қызмет етеді. 2002 жылы Үкімет қаулысымен үкіметтік емес ұйым\ды мем.тік қолдаудың Тұжырымдамасы бекітілді. Тұжырымдама үкіметтік емес ұйым\ды мем.тік қолдаудың мақсаты мен басымдық\ын және о\ды жүзеге асырудың тетік\і мен деңгейін айқындады. 2003ж үкіметтік емес ұйым\ды мем.тік қолдаудың 2003-2005ж.ға арналған бағдарламасы қабылданды. Бағдарламаның мақсаты – Қаз.да үкіметтік емес ұйым\дың тұрақты дамуына жағдай туғызу және мем.т тарапынан көрсетілетін қолдау мен өзара іс-қимыл негізінде о\дың қоғамдағы әлеу.тік маңызды мәселе\ді шешудегі рөлін арттыру болып табылады. Тиісті өңірлік бағдарлама\ бекітілген. Бүгінгі таңда облыс\ және Астана, Алматы қала\ы әкім\інің жанында билік пен үкіметтік емес ұйым\дың өзара іс-қимылын орнықтыратын кеңес\, ал орталық атқару орган\ында салалық үкіметтік емес ұйым\ қатысу\ымен консультативтік-кеңестік орган\ құрылып, қызмет етуде. 2003ж 14-15 қазанда Мем.тбасшысының қатысуымен тұңғыш рет Азаматтық форум - үкіметтік емес ұйым\ респ.лық съезді өтті. Форумның ұйымдастырылуы мем.тік орган\ мен үкіметтік емес ұйым\ның қоғамдық өзекті проблема\ды шешуде әріптестік негізіндегі өзара іс-қимыл тетік\ін жетілдірудің бірлескен қадам\ын әзірлеуге мүмкіндік туғызды. 2005ж 1 сәуірде ҚР.сы Пр.ті Н. Назарбаевтың отандық үкіметтік емес ұйым\ өкіл\імен кездесуі өтті. Мем.т басшысы Қаз.ның үкіметтік емес ұйым\ конфедерациясының II Азаматтық форум өткізу туралы бастамасын қолдады. 2005ж сәуірде респ.лық бюджет есебінен әлеу.к маңызды проблема\ды шешуде үкіметтік емес ұйым\дың қатысуының құқықтық негізін қамтамасыз ететін ҚР.сының "Мем.к әлеу.к тапсырыс туралы" Заңы қабылданды, II Азаматтық форумга дайындық шеңберінде Үкімет II Азаматтық форумга дайындық жүргізу және өткізу жөніндегі Ұйымдастыру комитетін қүрды. Сонымен қатар қүрамына ірі үкіметтік емес ұйым\ мен облыстық қауымдастық\ басшы\ы енген Форумга дайындық жүргізу жөніндегі қоғамдық ұйымдастыру комитеті құрылды.

168. Болашақ бағдарламасының келешек үшін маңызы.ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың биылғы «Қ халқының әл-ауқатын арттыру – мем.к саясаттың басты мақсаты» атты Қ халқына Жолдауында «Нұр Отан» ХДП-ның мем.к басқару жүйесін одан әрі жетілдіретін кадр/ жасақтауға белсене араласып, партиядағы әлеуеті зор жас маман/ң ролі айрықша аталып көрсетілді. Жас ұрпақ, оның ішінде «Болашақ» бағдарламасының түлек/і еліміздің ертеңі үшін барынша белсене қызмет етуге міндетті деп есептеймін. Келешекте кәсіби білікті маман/ халықтың әл-ауқатын арттыруда шешуші роль атқара алатындай дәрежеге жетуі тиіс. Біздің қоғам үшін жас/ң саяси білім деңгейі жоғары, талғамы биік, аналитикалық ойлау қабілеті болғаны керек. Бұған тек ақпараттық-мәдениет ғана емес, нақты практикалық іс-тәжірибе арқылы қол жеткізуге болады. Сондықтан Елбасы ұсынысы б/ша «Нұр Отан» ХДП «Жастар қанатының» құрылуы пар­тия­лық-идеялық сабақтастықты қамтамасыз ету шарасынан туған қажеттілік деп білеміз.«Болашақ» бағдарламасы Елбасының жас/ға деген шынайы қамқорлығынан туған, ТМД көлеміндегі бірден-бір жас/ға арналған ж/е Нұрсұлтан Әбіш­ұлының жеке бастамасымен қабылданған ерекше бағдарлама екенін ескерсек, бұл біздің жас/мызға бұйырған бақыт деп бағалауымыз қажет. Президент атынан берілетін «Болашақ» стипендиясы – бұл жас/ң қабілет/н саралаудың ең биік деңгей/ң бірі болғандықтан үміткер/ге деген талаптың өте жоғары болуы орынды.Бағдарламаның жүзеге асырылуы арқылы жаңа буын маман/ды үздік шетелдік жоғары оқу орын/да даярлау дер кезінде қолға алынған ж/е оның Қ-ң жарқын болашағына жол ашатын шешуші тарихи қадам болып отыр. Сол бағдарлама негізінде бүгінге дейін жүздеген жас буын өкіл/і әлемнің атақты оқу орын/нда білім алып, біліктілік/н ел игілігіне жұмсауда. Бүгінгі күні ел экон.сы ертеңгі күннің сұранысына жауап бере алатындай бәсекеге қабілетті қалыпта дамып отырған болса, бұл жетістікте қазір әртүрлі сала/да қызмет атқарып жүрген «болашақтықтардың» да үлесі зор. Аталған бағдарламаның ж/е бір тиімділігі – стипендиат/ қай елде білім алса олар сол елдің экон.қ моделінен, даму ерекшелік/нен, тарихы мен мәдениетінен, ұлттық құндылық/ жүйесінен мол хабар/ болып оралады. Жас/ң таным-түсінік дең­гейінің осынша өсуі ҚРң Президенті Н.Ә.Назарбаевтың көпвекторлы сыртқы саясатын білікті­лікпен жүзеге асыруда, интеграциялық процес/ді байыппен жүргізуде қажетті интеллектуалды мүмкіндік болып табылады.2005ж бастап 4000-нан астам үміткер «Болашақ» стипендиясының иегері атанды. «Болашақ» бағдарламасы түлек/н шетелде алған біліктілік/не сәйкес ел экон.ң басымдыққа ие сала/на жұмысқа орналастыру қолға алынуда. Әсіресе, жас/ды ауылға тарту үшін ауылдық жер/де осы заманғы әлеу.к инфрақұрылым/ құра отырып, оларды жұмыс істеуге ынталандыратын түрлі әлеу.к же­ңілдік/ берілуі қажет. Бұл жеңілдік/ қатарында қосымша көтерме қаржы/ төлеу, тұрғын үймен қамтамасыз ету, жалақысын көбейту мәселе/і жақында ғана Мәжілісте қаралған «ҚРң кейбір заңнамалық ак­ті/не ауылдық елді мекен/ң әлеу­.к сала қызметкер/н әлеу.к қолдау ж/е ынталандыру мәселе/і б/ша өзгеріс/ мен толықтыру/ енгізу туралы» ҚР Заңының жобасында қарастырылды. Аталған Заң жобасы аясында ауылдық жер/де қызмет жасауға бел буған денсаулық сақтау, білім беру, әлеу­.к қамсыздандыру, мәдениет ж/е спорт саласының маман/а біржолғы көтерме жәрдемақы ж/е жеңілдетілген несие беру арқылы тұрғын үй алу түрінде әлеу.к қолдау шара/ы ұсынылып отыр. 169. «Мәдени мұра» мем.к бағдарламасы: елдің келешегі үшін тарихи маңызы. ҚР Президенті Н.Назарбаев өзінің Қ халқына Жолдауында «Мәдени мұра» арнайы орта мерзімді мем.к бағдарламасын іске асыруды Үкіметке тапсырғандығын айта келе, еліміздің мәдени мұрасы – орны толмас құнды рухани, мәдени, экон.қ ж/е әлеу.к капитал екендігін атап көрсетті. Сол-ақ екен, «домино» принципімен дөңгеленген процесс қарқын алып, 2004ж 13 қаңтарында «Мәдени мұра» бағдарламасы қабылданды. Бағдарлама мақсаты анықталып, бағыт/ы белгіленді. Бағыт дегенде, біз үшін айрықша маңызы бар тарихи-мәдени ж/е сәулет ескерткіш/н қайта жаңғырту, археологиялық зерттеу/жүргізу, фольклор, әдет-ғұрып/ды зерделеуді жолға қою, ұлттық әдебиет пен жазудың көпғасырлық тәжірибесін жинақтау секілді пункт/ б/ша белгіленген. Қаржы құйылды. Дәлірегі, осы күнге дейін бағдарламаны іске асыруға 6 млрд теңгеге жуық қаржы жұмсалыпты. Қайтарым қандай?1-шіден, бағдарламамыз тек ТМД ел/нде ғана емес, алыс-жақын шетел/де де аса жоғары бағаланды. 2006ж 19 сәуірінде Париж шәріндегі ЮНЕСКО-ның штаб-пәтерінде «Мәдени мұраның» тұсаукесері сәтімен өтіп, онда сөз алған аталмыш ұйымның Бас хатшысы К.Мацуура біздің тәжірибені өзге/ге өнеге боларлық ізгілік қадам, жас та, тәуелсіз мем.ң мәдениетке деген шынайы жанашырлығын білдіретін, көрегенді саяси ұстанымы деп бағалады. Қ-ң тарихи ж/е мәдени мұрасының АҚШ, Германия, Тәжікстан, Иран, Мысыр, Украина, Қытай, Беларусь ж/е басқа да мем/дегі таныстырылымы зор қызығушылық туғызды. 2-шіден, бағдарламаны іске асыру барысында ұлттық мәдениеттің сан ғасырлық тәжірибесін қорыту ж/е зерделеудің тұтас жүйесі құрылды. Алғаш рет гуманитарлық білімнің қазақ тіліндегі толыққанды қорын құру жөніндегі қадам/ жасалынды. 3-шіден, еліміздің жаңа тарихи-мәдени ландшафтының қалыптасуына игі әсерін тигізді. Бағдарламаның шеңберінде бір жағынан мәдени құндылық/ды қалпына келтіру ж/е сирек кездесетін бағалы дүние/ді жинақтау жөніндегі жұмыс/ жүргізілді. – 51 тарихи ж/е мәдениет ескерткіш/не жаңғырту-жаңарту жұмыс/ы жүргізілді. Олардың арасында Айша бибі, Арыстан баб, Абат-Байтақ, Есімхан, Қара сопы, Ысқақ ата кесене/і, «Абылай ханның ордасы» кешені, Семейдегі қос мұнаралы мешіт секілді бірегей ескерткіш/міз бар. Ал 2007ж Дамаск қаласындағы әл-Фараби бабамыздың кесенесі мен этномәдени орталығын салу, Каир қаласындағы Сұлтан Аз-Захир Бейбарыстың мешітін қайта жаңғырту жөніндегі жұмыс/ басталып кетті. Сонымен бірге, бағдарламаның жетістігі ретінде Қожа Ахмет Ясауи кесенесі мен Тамғалы археологиялық кешені сияқты 2 ескерткіштің ЮНЕСКО-ның Дүниежүзілік мұра/ тізіміне енгенін айта кетуге болар. Келесі болып бұл тізімге ұсынылған ескерткіш ежелгі Отырар шұраты болып отыр. – Қ аумағындағы 39 қалашық, қоныс, тұрақ пен қорғанда археологиялық зерттеу жұмыс/ы жүзеге асырылды. – Қытай, Түркия, Моңғолия, Ресей, Жапония, Мысыр, Өзбекстан, Армения, АҚШ, бірқатар Батыс Еуропа ел/не 15-тей ғылыми-зерттеу экспедиция/ы ұйымдастырылып, ғылыми ортаға бұрын белгісіз болып келген Қ-ң тарихы, этнографиясы, өнері туралы 5000-ға жуық қолжазба мен баспа басылым/ы табылды. Мәселен, бір ғана Бейжіңдегі 1-ші тарихи мұрағаттан ұлтымызға қатысты маньчжур тіліндегі 3 мың, қытай тіліндегі 300, шағатай тіліндегі 60, ойрат тіліндегі 70 құжат табылды. Моңғол елімен достық қарым-қатынас нәтижесінде Тоныкөк пен Теркін ескерткіш/ң көшірме/і Қаз/ға әкелінді. – Респ.қ маңызы бар – Тарихи ж/е мәдениет ескерткіш/ң жаңа тізімі әзірленіп, оған 218-дей нысан енгізілді. – Мұрағат құжат/ң сақтандыру көшірмесін жасау, сандық жүйеге көшіру ж/е қалпына келтіру, аса көрнекті фоножазба/ды соңғы үлгідегі аудиотасымалдаушы/ға көшіру жұмыс/ы нәтижелі аяқталды. – Тарих, археология, этнография б/ша бірегей сери/, жаңа энциклопедиялық сөздік/ді қоса алғанда 16 бағыт б/ша 300-ден астам кітап әзірленді. Бұлардың арасында: – 100 томдық «Баба/ сөзі»; – 100 томдық «Әлем әдебиеті кітапханасы»; – 20 томдық «Әлемдік философиялық мұра»; – 10 томдық «Қазақтың ата заң/ы»; – 20 томдық «Қазақ халқының философиялық мұрасы»; – 5 томдық «Әдеби жәдігер/і», «Баласағұн» қалашығын, Отырар, Орхон ескерткіш/ң толық атласын айтпай кетуге болмайды. – «Қ-ң электрондық кітапханасын» құруға нақты қадам/ жасалынып, «Ұлттық мұра» веб-порталы жасалынды. Ары қарай жазуға ақпарат тапшы болмаса да, басты-басты жасалынған жұмыс/ң өзі «Мәдени мұрадай» бағдарламасы бар елдің бағы бар екендігіне сендіре түседі. бұл: – 32 көне қалашық, қоныс/ мен қорған/да археологиялық зерттеу/ жүргізу; – арасында Қарағұл, Бытығай, Ақкесене, Қарақожа, Жүсіп ата несене/і, Қалжан Ахун мешіт-медресесі сияқты нысан/ бар аса маңызды 36 тарихи ж/е мәдени, сәулет ескерткішін қалпына келтіру;– қазақ халқының ж/е Орталық Азия көшпенді халық/ң тарихы, материалдық ж/е рухани мәдениетіне қатысты 27 қолданбалы ғылыми- зерттеу жоба/н жүзеге асыру; – ғылымның түрлі сала/ы б/ша 41 іргелі ғылыми басылым әзірлеп шығару; – 83 атаулы кітап/ шығару, әдеби, ғылыми ж/е жазба мұра/ң ең үздік үлгілерін қазақ, орыс ж/е ағылшын тіл/нде жариялау. 170.«Нұрлы көш» мемлекеттік бағдарламасы және оның маңызы:Іске асыру мерзімі 2009-2011ж.жБағдарлама мақсаты:Этника.қ көшіп келуші/ді;ҚР.ң аумағында еңбек қызметін жүзеге асыру үшін келген Қ.ң бұрынғы азамат/ын;Еліміз.ң қолайсыз аудан/ында тұратын Қ.н азамат/ын ұтымды қоныстандыру ж.е о/д.ң жайғасуына жәрдемдесу.Міндет/і: Бағдарлама.ң мақсатына қол жеткізу үшін мынадай міндет/ді шешу көзделеді:-Бағ.ға қатысушы/ды эконом.ң еңбек ресурстарына ж.е серпінді жоба/ды іске асыруға деген қажеттілік/іне сәйкес қоныстандыруды ынталандыру;-Бағдар.ға қатысушы/ды әлеум.к қолдау.ң жаңа тетік/ін әзірлеу ж.е іске асыру;-тұрғын үй құрылысына ж.е тұрғын үй сатып алуға кредит беру жолымен Бағдар.ға қатысушы/ды тұрғын үймен қамтамасыз ету;-Бағдар.ға қатысушы/д.ң тұрақты жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету;-көші-қон процес/ін реттеу.ң норматив.к құқық.қ базасын жетілдіру.Қаржыландыру көлемі: Бағдары. қаржы.у респуб.қ мен көз/і ж.е жергілікті бюджет/ қаражаты.ң, сондай-ақ ҚР.ң заңнамасында тыйым салынбаған өзге де көз/дің есебінен ж.е шегінде жүзеге асырылатын б.ды. 2009 - 2011 жж Бағдар.ны іске асыруға барлығы 197 795,6 млн.т, о.ң ішінде қосымша 118 073,7 млн.тг;.Күтілетін нәтиже/: Бағдар.ны іске асыру:-этни.қ, ішкі ж.е сырт.көші-қон процес/ін реттеуге ж.е оны өңір/д.ң әлеумет.к-эконом.қ даму мүддесіне бағындыруға;-этник.қ ж.е ішкі көшіп-қонушы/д.ң басым бөлігі.ң өмір сүру сапасын арттыруға;-бұрын Қаз.н кеткен жоғ.білікті маман/д.ң қайта оралуын ынталандыруға;-көшіп-қонушы/д.ң бейімделу ж.е кірігу қиындық/ымен, жұмыссыздықпен ж.е бытырап көшіп-қонумен байланысты әлеумет.к қатер/дің туындауы.ң алдын алуға;-ұлт.қ шоғырлану процес/і.ң одан әрі дамуын, әлеумет.к тұрақты.қ пен келісім.ң нығаюын, демография.қ ахуал.ң жақсаруын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.Бағдар.а Шетелде тұратын оралман/ды елге қайтарумен айналысады. Елімізде оралман/ды уақытша орналастыру орт.қ/ы жұмыс істейді. 2008 ж.бастап Қарағанды, Шымкент қала/ында ж.е Оңт.Қаз.облысы.ң Ақсукент ауылында оралман/ды бейімдеу ж.е кіріктіру орт.қ./ы жұмыс істей бастады. Ақтау қаласында үлгі бейімдеу орт.ғы.ң құрылысы басталды.Оралман/д.ң барлығы.ң медици.қ қызметке, білім алуына ж.е әлеумет.к қамсыздандырылуына қол жетімділігі қамтамасыз етілген; о/ жұмыспен қамтуда жәрдемдесу шара/ы қолданылатын нысаналы топ/д.ң біріне жатады. Еңбек жасындағы оралман/д.ң 66 % астамы өндіріс.ң түрлі сала/ында жұмыспен қамтылған; әрбір 4-ісі ауыл шаруаш.мен айналысады. Оралман/ кәсіптік білім алу, бала/ды мектепке дейінгі мекеме/ге орн.уда да қиындық/ға тап болып отыр.Міне, мұ.ң бәрі осы көші-қон Бағдар.сын әзірлеуге себеп б.ды. 2009 - 2011 жж кезеңінде Бағдар.ға қатысушы 23,2 мың отбасын тұрғын үймен қамтамасыз ету көзделеді. Қаз.уақытта респ.да этн.қ көшіп келуші/.ң тұрғын үй мәселесін шешу жөніндегі жоба/ жүзеге асырылуда. Мыс:, ОҚО.ң Шымкент қаласында Өзбекстан Р.нан шамамен 2 мың этн.қ көшіп келуші/ отбасын көшіру жөніндегі жоба іске асырылуда.ҚР.ң аумағында еңбек қызметін жүзеге асыру үшін келген Қаз.ң бұрынғы азамат/ы да бұл бағдар.ға қатыса алады.ҚР-сы аумағында еңбек қызметін жүзеге асыру үшін шетел.к жұмыс күшін тартуға арналған жыл сайынғы квота шеңберінде жқмыс істей алады. шекараға іргелес елді мекен/де:халық.ң санын тұрақтандыру үшін;шекараға іргелес ірі өңір/.ң әкімші.к маңызын арттыру үшін ж.е көршілес мемлекет/.ң еңбек күші артық өңір/і.ң тарапынан демография.қ қысым.ң алдын алу үшін жүзеге асырылатын б.ды; Бағдар.ға қатысушы/д.ң барлығын тұрғын үймен қамтамасыз ету көзделеді. Бұл ретте тұрғын үй қоры тұрғын үйді қалпына келтіру, салу ж.е сатып алу есебінен, ал Астана ж.е Алматы қала/ында тұрғын үйді жалдау есебінен қалыптасатын б.ды.

171.Қазіргі Қ-ң демографиялық дамуы. Қ-дағы демографиялық ахуал соңғы жыл/ы респ үшін туудың едәуір томендеуіне, өлімнің көбеюіне ж/е халықтың көші-қондық кетуінің артуына орай қолайсыз ретінде бағаланып отыр. ҚР Статистика жөніндегі агенттігінін алдын ала дерек/і б/ша ҚР халқының саны 2000ж 1 қаңтарында 14896,1 мың адамды құрады. Респ.да 16426,5 мың адам тұрған 1993ж басымен салыстырғанда, халықтың саны 1530,4 мың адамға н/е 9,3%ға кеміді.1999ж туудың XXғ соңғы онжылдыгындағы ең төменгі коэффициенті байқалды, туу 1000 адамға 14,0-ден келді, бұл республикада туудың ең биік шыңы белгіленген 1987ж деңгейдің 54,5%ын құрайтын болды.1999ж халықтың табиғи өсуінің коэффициенті төмендеді ж/е 1000 адамға 4,3 болып ең төменгі шегіне жетті. 1999ж өлімнің азаюына қарамастан, оның деңгейі жоғары күйінде қалды. Өлім коэффициенті 1990ж деңгейден 22,8%ға жоғары, 1000 адамға 9,7 болды.Халық өмірінің орташа үзақтығы қысқарып барады. Оның деңгейі 1998 ж 64,4 жасты, ал ер адам/да небары 59 жасты қ9рады. Шығ Қ, Солт Қ обл./нда халықтың табиғи азаюы басталды. Мұндай тенденцияның сақталуы жағдайында таяудағы болашақта ел бойынша тұтас алғанда халықтың құлдырап азаюы күтілуде. Респ.да тұратын қазақ/ң саны 1999ж халық, санағының дерек/і б/ша 7985,0 мың адамды н/е респ халқының жалпы санының 53,4%ын құрайды. Респ.дағы орыс/ - 4479,6 мың адам н/е 30,0%.Мұның алдындағы санақпен салыстырғанда қазақ/ң, уйғыр/ң, дуңген/ң, узбек/ң саны өсті. Неміс/ң саны күрт, жалпы алғанда 3 есеге азайды. Орыс/ң, украйн/ң, татар/ң ж/е басқа ұлт/ң саны да азайХалықтың этникалық қүрылымындағы өзгеріс/ге орал ман/ң қоныс аударуы ж/е басқа ұлт/ң өз/ң тарихи отанына көшіп кетуі себеп болды.Тұтас алғанда халық санының төмендеуі табиғи өсімнің төмендеуінен ж/е халық көші-конының теріс сальдосынан болып отыр.

172. Қазіргі Қ-ң көші-қон саясаты. ҚР көші-қон саясатының тұжырымдамасы көші-қон процес/ң негізгі қағидат/ң, басымдық/ң, тетік/ң, міндет/і мен әдіс/ң негізгі жүйесін тәртіпке келтіру мен реттеуді білдіреді. Осы тұжырымдамада көші-қон процес/н реттеу деп-Қ-ң ағымдағы ж/е алыс перспективалық қажеттілік/не жауап беретін ж/е көшіп-қонушы/ң құқық/н іске асыруды қамтамасыз ететін бағыт/да адам/ң қоныс аударуын ынталандыруға не шектеуге бағытталған әкімшілік ж/е әлеу.к экон.қ, шара/ кешені түсініледі, Көші-қон процес/і мем.к қауіпсіздікке, қоғамдық келісімге, елдегі экон.қ ж/е демографиялық ахуалға әсер етеді.Көші-қон саясаты Қ-ң мем.к сыртқы ж/е ішкі саясатының құрамдас бөлігі болып табылады, оны іске асыру мемл-ң басым міндет/ң бірі болуға тиіс.Көші-қон саясатының субъекті/і-орталық ж/е жергілікті атқарушы орган/ болып табылады. Мем.к орган/ң көші-қон саясатын іске асыру жөніндегі әріптес/і қоғамдық бірлестік/ болуға тиіс.Тұжырымдама адам құқық/ы мен бостандық/н сақтау негізінде, жалпы мем.к мүдде/ді ескере отырып, көші-қон саясатының негіз/н айқындайды.Тұжырымдама еліміздің тұрақты дамуға көшу кезеңіне ж/е экономиканың тұрақтануы мен өсуінің ұзақ мерзімдік перспективасына есептелген.Тұжырымдама таяудағы перспективаға мем.тің саяси болмысын ж/е әлеу.к-экон.қ жағдайын негізге алады, олар ҚРдағы көші-қон процес/н реттеу жүйесінің шектеуші/і болып табылады. Көші-қон саясаты ҚРның Конституциясына, халықаралық құқықтың жалпыға танылған қағидат/ы мен норма/на, ҚРның халықаралық шарттарына, ҚРң Заң/на ж/е өзге де нормативтік құқықтық кесім/ге негізделген. Тұжырымдама көші-қон процес/н реттеудің отандық ж/е шетелдік тәжірибесін ескереді. Көшіп-қонушы/ң құқық/н сақтау мен қорғауға, оларды нәсілдік, ұлттық, тілдік белгі/і, шығу тегі, діни нанымы, саяси сенімі, белгілі бір әлеу.к топқа жататындығы б/ша кемсітушілікке жол бермеуге; көші-қон процес/н ж/е халықаралық міндеттеме/ді реттеу саласында заң/ң ереже/н орындауды қамтамасыз етуге; жеке адам мен мем.ң мүдде/н ұштастыруға, өкімет билігінің барлық тармақ/ы мен қоғамдық бірлестік/ң күш-жігерін біріктіруге;ҚРхалқының мүддесін қорғауға, тең құқықты ынтымақтастық негізінде халықтың көші-қоны алмасуындағы Қ мен әріптес-мемлекет/ң басымдық/н келісуге:жергілікті халық пен көшіп-қонушы/ң құқық/ы мен заңды мүдде/н қамтамасыз етуге негізделеді.

173. ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаевтың 2011ж «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз!» Қ халқына Жолдауының мәні мен мазмұны. Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың халықтың әлеу.к әлауқатын арттыруға бағытталған, парасат пен көрегендікке толы «Болашақты бірге қалаймыз» атты Жолдауында жария етілген тың бастау/ кез келген салада жаңа мүмкіндік/ ашады. Жолдау қоғамның алдына жаңа міндет/ қойды, ұстанымы жоғары талап/ жүктеді. Атап айтсақ, онда басты назар әлеу.к, денсаулық сақтау, білім беру, тұрғын үймен қамтамасыз ету сынды айшықты мәселе/ге арналды. Ауыл шару.ғы саласын өркендету, индустрияландыру мен инфрақұрылымды дамыту есебінен орнықты экон.қ өрлеуге қол жеткізу, адам/ң бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін жағдай жасау қажеттігі айтылды. Елбасымыз Н.Назарбаев биылғы Жолдауында халықтың әлеу.к әл-ауқатын жақсарту мәселесіне ерекше маңыз берді. Ол үш басымдық бағытында өрбитін болды. 1-шісі – білім беруді дамыту, 2-шісі – денсаулық сақтау саласын жақсарту, 3-шісі – тіл/ді дамыту. Бұл ретте білім беру мен денсаулық сақтау сала/н қаржыландыру көлемі ұлғайтылып, тіл/ді дамытудың тетік/і айқындалатын болады Елбасы өз Жолдауында 2011ж ел Тәуелсіздігінің 20 жылдығын үлкен табыс/мен қарсы алу үшін арнайы комиссия құрылғанын, жалпыұлттық іс-шара/ жоспары бекітілгенін атап өтіп, инвестор/ мен бизнес-қауымдастық.ң ж/е қазақстандық.ң күшін біріктіре отырып, осы шара/ды өз дәрежесінде жүзеге асыруға шақырды. Біздің жас мемлекетіміздің – ҚРң ж/е оның халқының жүріп өткен жолында, қол жеткізген толайым табыс/ң басында Елбасымыз Н.Назарбаев тұрғаны бәрімізге аян. Осы тарихи қысқа мерзімде тәуелсіз Қ Президент Н.Назарбаевтың басшылығымен небір қиынқыстау кезеңдерден сүрінбей өтіп, толағай табыс/ға жетті, қарқынды даму жолына түсті. Ел де, заман да, қоғам да жаңарды. Н.Назарбаев Қазақ елін, қазақ халқын, Тәуелсіз Қ-ды бүкіл әлемге танытты.

174. ҚР нарықтық қатынас/ға көшуінің негізгі кезең/і. Проблема/ы, қайшылық/ы, жетістік/і мен нәтиже/і. 1990ж басында «әміршіл» экономиканың әлеу.к-экон.қ құрылымы елді дағдарысқа әкелгені ж/е одан шығу үшін тек қана нарық жолымен даму қажет екені белгілі болды. 1991ж 16 желтоқсанда ҚР.ң тәуелсіздігі жарияланып, экономикада кең ауқымды нарықтық реформа/ басталды. Мемл.т меншігіндегі мүлікті жекешелендіруге бағыт жарияланып, Конституция алғаш рет жеке меншік құқығын айқындады, нарықтық қатынас/ды дамытуға бастапқы қадам/ жасалды. Жалпы Қаз.дағы өтпелі нарықтық қатынас/ға көшу кезеңі 1991ж ортасы деп айтуға болады. Осы жылдың сәуірінде «Қазақ КСР-да 1991-1992ж арналған мем.к меншікті жекешелендіру бағдарламасы қабылданды. Бағдарламаның басты мақсаты нарықтық экономиканың әлеу.к базасы болып есептелетін жеке меншік ие/і мен кәсіпкер/ буынын құру болды. Бұл бағдарламаны орындау 1991-1992ж басты мақсаты болуына байланысты үкімет оны белсенді түрде жүзеге асыруға кірісті. Экономиканы тұрақтандыру мақсатында Респ үкiметi нарыққа өтудiң тұжырымдамасын жасап шығарды. Нарықтық экон.ң п.б кезеңі. Нарықтық экон.ң негізіне - жеке меншік, тауар шару.ғы мен еркін баға жатады. Оның қалыптасуындағы басты рөлді тауар-ақша қатынасының дамуы атқарды. Көптеген шару.қ/ мал басын көбейтумен, сауда-саттық үшін астық өсірумен айналыса бастады. Жәрмеңке/ кеңінен ұйымдастырылды. Айырбас сауданы біртіндеп ақшалы сауда ығыстыра бастады.XIX ж/е XXғ аралығында алғашқы темір жол/ салынды. Олар Қ шару.н жалпыресейлік ж/е әлемдік нарықпен байланыстыруға қол жеткізді. Тау-кен ж/е фабрика-зауыт өндірісі п.б. Алғашқы эл станса/ы іске қосылды. Дегенмен, экон.ң негізін ауыл шару.ғы құрады. Ол техника жағынан артта қалумен ж/е шикізаттық бағытта болумен сипатталды. 175. ҚР Президентінің Қ-ның индустриалды-инновация- лық даму бағдарламасы.ҚР Президентінің 2003ж 17 мамырдағыЖарлығымен бекітілгенҚР.ң Индустриялық-инновациялықдамуының 2003-2015ж арналған бағдарламасыныңнегiзгi мақсаты – кәсiпкерлiк ахуал, бәсекелестiк орта қалыптастыру, жеке меншiк секторды қосылған құны жоғары өндiрiс/ құруға ынталандыратын қоғамдық институт/жүйесiн құру.Мiндет/i 2000 жылмен салыстырғанда 2015ж еңбекөнiмдiлiгiн кемiнде 3 есе арттыру;өңдеушi өнеркәсiптiң негiзгi қор/ң өнiмдiлiгiн арттыру;кәсiпкерлiк ахуалды, құрылымды қалыптастыру ж/е жеке секторды ынталандыратын әрi бәсекелестiк артықшылықты жетiлдiретiн қоғамдық институт/ды қамту, қосылған құнға барынша қол жеткiзе отырып, нақты өндiрiс/де қосылған құн/ тiзбегiндегi элемент/дi игеру;ғылымды көп қажет ететiн ж/е жоғары технологиялық экспортқа негiзделген өндiрiс/ құруды ынталандыру; елдiң экспорттық әлеуетiн қосылған құны жоғары тауар/ мен қызмет/ң пайдасына қарай әртараптандыру;сапаның әлемдiк стандарт/на көшу; дүниежүзілiк ғылыми-техникалық ж/е инновациялық процес/ге қосыла отырып,өңiрлiк ж/е дүниежүзiлiк экономикамен ықпалдасуды күшейту. Iске асыру мерзiмi 2003-2015ж 1-кезең - 2003-2005ж, 2-кезең - 2006-2010ж,3-кезең - 2011-2015ж. Индустриалды-инновациялық жедел даму бағдарламасы 2015ж қарай жалпы ішкі өнімді 7трлн теңгеге дейін жеткізуді көздейді. Үдемелі индустриаландардыру – бұл дамудың, ж/е ең алдымен, сана-сезім өзгерісінің сапалы жаңа кезеңі. Міне сондықтан да бұл бағдарлама – көп мақсатты, ұлттық бірлік идеясының өзіндік материалдық іске асуы болып табылады. Бағдарлама бизнестің, биліктің, халық/ң бірлігуіне ықпал жасайды.

176. ҚР.ғы білім, ғылым, мәдениет ж/е денсаулық сақтау ісінің дамуы. Қ Президенті респ.ны әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына енгізу туралы міндет қойған болатын. Білім беру жүйесін жетілдіру осы мақсатқа қол жеткізуде маңызды рөл атқарады. Жыл озған сайын білім саласын қаржыландыру өсуде. Білім саласы қызметкер/ң орташа айлық жалақысы көбеюде. Ал, мектеп/ң материалдық-техникалық базасы айтарлықтай жетілгенін айтуымыз к.к. Барлық мектеп/ күрделі жөндеуден өтті, жаңа жабдық/мен, жиһаз/мен жабдықталды. Сонымен қоса, мектеп кітапхана/ы жаңа әдебиет/мен толықты, оқу-әдістемелік құралдар, басқа да заманауи оқу жабдық/ы алынды.Қазіргі таңда мәдениеттің ұлттық даму шеңберінен шығып, әлемдік өркениеттік үрдіс/ді қозғап отырғанына өзіміз куәгерміз. Бірыңғай мәдени-ақпараттық кеңістік құру — Қаз.ң мәдениет саласындағы негізгі стратегиялық мақсаты. Тек осы жолмен ғана елдің рухани қуатын анықтап, дербес ұлт ретінде әлемдік қауымдастық қатарынан орын алуға болады. Бұл мақсаттың үдесінен шығудың бір жолы — қазақ халқының этномәдени тұрғыдан қайта жаңғыруы өте қажет. Бұдан бұрынғы идеологиялық жүйенің күйреуі рухани өмірдің дүр сілкінуіне, ұлттық салт-дәстүрдің жаңғыруына түрткі болды.Еліміздегі денсаулық саласы дамудың жаңа кезеңіне аяқ басты. Денсаулық сақтау саласын дамыту Қаз.ғы басым бағыт/ң бірі екенін Елбасымыз өз сөзінде айтқан болатын. Сондықтан да, соңғы жыл/ы денсаулық сақтау саласын стандартқа сәйкестендіру бағытында қыруар жұмыс/ тынды. Денсаулық нысан/ы материалдық-техникалық жаңа жабдық/мен қамтылып, білікті кадр/мен толықты. Соның бәрі медициналық қызметтің сапасын жақсартуға ықпал етіп отыр. 177. Қазақстан Республикасының білім жүйесіндегі реформалар.

1999ж респ.парламенті «Білім туралы заңның» өзгерген редакциясын қаб/ды.жаңа заң бой/ша нег/і мектеп 9 сынып көлемінде аяқталып, 10-11сыныптар бағдарлы мектеп болып жұмыс жасайтын б/ды.

2004-2005 оқу ж респ.бой/ша барлық мектептерде оқу 1, 8сыныптарға арн.жаңа буын төл оқулықтары мен оқу кешен комплекс құралдарымен жүргізілді. 2004ж. «Қ.респ.ң 2015ж.ға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы» қаб/ды.Бұл құжат бой/ша орта білім беру 4+6+2 құрылымы б/ша 12 ж.ға созылатын б/ды.

Техникалық ж/е кәсіптік білім беруде білім алушының жаңа технологиялар талаптарының деңгейінде ж/е еңбек нарығының дамуына сәйкес білікті кәсіптік даярлығын қамтамасыз ету үшін, қажетті жағдайлар жасау көзделді.Жоғары білім беретін буында да түбегейлі құрылымдық өзгерістер енгізу қараст/ды.

Ғас/ңбасында Респ/да 8 мыңнан аст.мектеп жұмыс істеп тұрды,оларда сабақ, негізінен қазақ,орыс,өзбек,ұйғыр тілдерінде оқытылды. 3млн.нан астам оқушы б/ды.Қ/ң тәуелсіздікке қол жетуімен қазақ халқ/да білімберу,ғылым мен мәдениет өз дамуының даңғыл жолына шықты.Олар бұрынғы Кеңес Одағы кезеңіндегі партиялық идеология мен саяси қағидалардың қыспағынан құтылды.Соңғы жж оқу мазмұны өзгерді,білім стандартты жасалды,оқытудың жаңа әдістемесі енгізілді.Бірыңғай орта мектептермен қатар гимназиялар,лицейлер,жеке ж/е авторлық оқулықтар шығ/ды.Мектептерде бұрын КСРО тарихы оқытылып келсе,енді қазақ халқының өз тарихы терең талданып оқытылатын болды.Қ/ң Білім ж/е ғылым министрлігінің мәліметтері б/ша 2000/01 оқу жж елде жалпы білім беретін мектептердің саны 8007болған.олардң 3545 қазақ,(44,2%), 29%ы орыс мектебі болған.2001ж орта білім беру жүйесін ақпараттандыру қолға алынды.Жыл сайын респ/қ бюджет қаржысының есебінен отыз мыңнан астам педагогтың қайта дайындықтан өтуі мен біліктілігігің арттырылуы жүзеге асырылуда.

178. Қаз.н – әлемдік қауымдастықта. Қаз.н өз тәуелсiздiгін алғаннан кейінгі 20ж.ішінде сырт.саясат бағытында айтарлықтай жетiстiк\ге қол жеткізді. Тарих үшін 20 ж.өте қысқа мерзiм, әйтсе де, осы кезең Қаз.ң әл.к қау.қң егемендi субъектi ретінде қалыптасуы үрдісінде ең маңызды мерзiм болып таб.ды.. Өзара сенімділік қағида\ына негiзделіп, теңдестірілген көп векторлы сырт.саясат.ң арқасында Қаз.н әл.к қау.тың жоғ.деңгейдегі халықаралық мойындауына қол жеткізді.ҚР.ң Пр.ті Н.Ә.Назарбаев атап өткендей, геосаяси тұрғыдан алғанда Еуразия құрлығы.ң орт.ғында орналасуы арқасында Қаз.н iс жүзiнде Шығ пен Бат.ң аралығындағы өзiндiк 1көпiрге айналды. Осы жағдай Ресей, Қытай, АҚШ, ЕО ел\і мен мұсылман әлемі секілді ірі әлем.к ж.е аймақтық держава\ арасындағы күрделi геосаяси жағдайда сындарлы мүдде\ теңдігін сақтауға мүмкіндік береді Осы тұрғыда назар аударатын 1жайт – Қаз.н өз тәуелсiздiгін жариялағаннан кейін Кеңес одағы.ң ядро.қ қару-жарақ қоймасы мен жаппай қырып-жою қару\ы.ң (ЖҚЖҚ) едәуір бөлігін мұрагерлікке алды. Осындай жағдайда жас мемлекет.ң алдында атом қаруын сақтай отырып, әлемдегі 4шi ядро.қ держава болу н\е кеудемсоқтықтан бас тартып, ядросыз әлемге қадам басу секілді өте үлкен таңдау тұрды. Пр. Н.Назарбаев.ң сол кезеңде жаппай қырып-жою қаруынан бас тарту туралы шешiмі әл.к қау.қ тарапынан үлкен қолдауға ие болған еді. Респ басшылығы.ң өз еркімен ядро.қ қарудан бас тарту мен Семей ядро.қ полигонын жабу арқ. ядро.қ қарусыз, қауiпсiз әлем құру жолындағы табанды шешімі ЖҚЖҚ-дан  өз бастамасымен бас тартқан ел ретінде құрметті алғ.орынды иемденуге мүмкіндік берді. Сонымен қатар тағы да атап өтетін өте маңызды 1жайт – ол бiз.ң Елбасымыз.ң ұсынысы б.ша БҰҰ Бас Ассамблеясы.ң 29-тамызды ядро.қ сынақ\ға қарсы халықаралық әрекет\ күні етіп жариялау бд.ды. Тәуелсіздік.ң алғ.жыл\ынан бастап Қаз.н өзін халықаралық қатынас\д.ң маңызды мүшесі ретінде көрсете білді. Бүгінгі таңда еліміз жетекші интеграциялық құрылым\ мен әлем.к қауымдас.қ өміріндегі өзі.ң сындарлы қызметi.ң арқ. заманауи әлемi.ң экон.сы мен саясатында белсендi рөл атқаруда. Респ.мыз.ң  халықаралық  мәртебесi.ң жоғ.екендігі.ң мыс.ы ретінде Қаз.ң ТМД, ШЫҰ, ЕврАзЭҚ, ЕҚЫҰ ж.е ИКҰ сияқты беделді халықаралық құрылым\ға төраға ретiнде сайлануын алуға б.ды. Сонымен қатар өз кезегінде Қаз.ң бастама.ы да әл.к қау.қ тарапынан қолдауын тауып отыр. М/ы, ҚРң Пр.ті Н. Назарбаевтың 1992ж БҰҰ Бас Ассамблеясының 47-шi сессиясындағы Азиядағы өзара әрекеттестік ж\е сенім шара\ы жөніндегі кеңес шақыру туралы бастамасы әлем ел\інің қолдауына ие болды. Жаһандық саяси кеңiстiктің жаңаруы жағдайындағы Н. Назарбаевтың бұл ұсынысы ерекше өзектi болды. Елбасының  Еуразиядағы бейбітшілікті сақтау мәселе\і мен халықаралық қауіпсіздіктің кең белдеуін қалыптастыру жолындағы белсенді саясаты әл.к қау.қ алдында Қаз.ң бейбітшілік сүйгіш мем.т рет.гі жағымды беделінің қалыптасуына ықпал етті. Қазіргі таңда АӨСШК ұйымына 20дан астам азиялық ел мүше- мем.т\ ретінде кірсе, әлемнің түрлі құрлық\ының оннан астам мем.\тері бақылаушы\ болып табылады. Сонымен бiрге Азиядағы өзара әрекеттестік және сенім шаралы жөніндегі кеңес жұмысына БҰҰ, ЕҚЫҰ және АЕЛ секілді халықаралық ұйым\ ат салысуда. Респ.мыздың азиялық және еуропалық қауіпсіздік құрылым\ында жауапты мүше ретінде араласуы оның беделін арт.п, түрлі пікіралмасу алаң\ындағы өкілеттілігін кеңейтті. Ел.ң басшылығы мен дипломатиялық кешенінің ерен еңбегінің негізінде еліміз көп жақты ынтымақтастықтың жаңа сапалы деңгейiне шықты. Респ.ң халықаралық деңгейдегі беделінің өскендігін Қаз.ң 2010ж ЕҚЫҰ-ға төрағалық етуі тағы да бір рет дәлелдеді. Бұл беделдi еуропалық ұйымның модераторы рөлiн орындай отырып, ҚР Пр.тi Н. Назарбаев Астанада ЕҚЫҰ-ға  мүше-мем\дің мем.т және үкiмет басшы\ының саммитін өткiзу туралы бастама көтерді. ЕҚЫҰ-ның саммитіне ұйымның 56 мүше-мем.і мен ынтымақтастық жөніндегі 12 әріптес-елдің мем.т және үкiмет басшысы, ресми тұлға\ы, сонымен бірге басқа да халықаралық және аймақтық ұйым\дың өкіл\і қатысты. Он жылдық үзiлiстен кейiнгі ЕҚЫҰ ел\інің басшы\ы кездесуінде, қауiпсiздiкке сенiм және ашықтық негiзiнде қарайтын Ұйымының жалпыны қамту жолын қайта растаған «Қауiпсiздiктiң қауымдастығына апарар жолда» атты Астана декларацияны қабылданды. Қаз.ның ЕҚЫҰ-ға төрағалығы мен Астанадағы өткізілген басқосу әл.к қау.қ пен шетел мем\iнiң ықпалды көшбасшы\ы тарапынан жоғары бағалағды. ЕҚЫҰ, ИКҰ және ШЫҰ секілді беделдi халықаралық ұйымдардағы өз төрағалығы аясында Қазақстан аймақтық қауiпсiздiк жүйесiнiң нығаюуына және де көп жақты ынт.ң бұдан ары орнығуына өзіндік үлесін қосып келеді. Мысалы, ШЫҰ-ның төрағасы ретіндегі Қаз.ң негізгі басымдықтарының бірі – Орталық Азия аймағындағы бейбітшілікті, тұрақтылықты және қауіпсіздікті сақтау. Бұл мәселеде Ұйым.ң БҰҰ, ЕҚЫҰ, АӨСШК, ИКҰ, НАТО, ҰҚКҰ ж/е де басқа да халықаралық интеграциялық құрылым\мен өзара тығыз әрекеттестік орнатуы маңызды рол атқ.ды 2011 ж. жазда Қаз.н Ислам конференциясы ұйымына төрағалық еті мандатын қабылдап алады. Бұл жағынан алғанда, еуропалық қауіпсіздіктің негізгі құрылм\ның бірі – ЕҚЫҰ-на өрағалық етудің белсенді кезеңін бастан өткерген қаз.дық дипломатияның ИКҰ басшылық ету барысында «өркениеттер пікіралмасуы» жаңа тетігін жұмысқа қосуға қажетті тәжірибесі болады. Осы жерде айта кететін тағы бір маңызды мәселе – қаз.дық басшылықң соңғы жыл\да жүргізіп келе жатқан өркениет\ мен дін\ арасындағы пікіралмасуды тереңдету мен дамыту саясаты аса маңызды сыртқы саяси қарекет екендігі. Қаз.н 2003, 2006 және 2009 жыл\ы әлемнің негізгі конфессия\ының діни өкіл\ін жинаған «Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшы\ының» үш съезін өткізген болатын. Өткен съез\ барысында Қаз.н През.ті Н.Наз.ң бастамасы б.ша өркениетаралық ж/е дінаралық қатынас\дың барынша өзекті мәселе\і талқыланды. Бұл форум\дың негізгі мақсаты әлемдік дін\дің өзара бейбіт дамуы және де дін\ диалогын жүзеге асырып, бірлескен шешім\ қабылдауға қажетті тұрақты жұмыс істейтін халықаралық дінаралық институт құру болып табылады. Әлемдік және дәстүрлі дін\ көшбасшы\ының IV съезi 2012 жылды Астана қаласында өткізу жоспарланған. Қаз.н сыртқы саясатының тағы бір маңызды векторы ретінде ТМД кеңістігіндегі интеграция мәселесін алуға болады. Қаз.н Пр.ті Н.Назарбаев алғаш рет 1994ж наурызда Мәскеу мем.тiк университетi қабырғасында Еуразия одағын құру туралы бастамасын көтерген болатын. Еуразиялық бастамаң нақты жүзеге асуы.ң мысалы ретінде бірнеше мемлекетаралық құрылым.ң жұмыс жасауын, оның ішінде ЕврАзЭҚ және соның негізінде құрылған Қаз.н, ресей және Белорусь ел\інің Кедендік одағын атауға болады. Осылайша, Қазн бүгiнгi таңда сыртқы саясаттағы алдына қойған барлық мақсат\ына жетті деп сеніммен айтуға болады. Бұған осыншама қысқа мерзімде қол жеткізілген халықара.қ бедел мен ел.ң әлемдік танымалдығы мысал болады. Қаз.н әлемдік саясатта маңызды рөл атқ. бас.ды, және де ҚРның кейбір бастама\ы да әлемдік қауымдастық тарапынан қолдау тапты. Қаз.н Пр.ті Н.Назарбаев.ң сындарлы саясат.ң арқ.да Қаз.н Орт Азия секілді тұрақсыз аймақтағы тұрақ.қ пен қауіп.к аралына айналып қана қоймай, сонымен қатар экон.сы қарқынды дамып, халқының әл-ауқаты үнемi артып келе жатқан гүлденген мем.ке айналып келеді. 179.ҚР.ң БҰҰна ж/е басқа да халықаралық ұйым/ға кіруі. 1992ж 2 наурыздағы БҰҰ Бас Ассамблеясыныц 46-сессиясында ҚРын БҰҰ-ға мүшелікке алу жәніндегі қарарға қол қойылды. Халықаралық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге ерекше мән бере отырып, Қаз.н БҰҰ-ның бейбітшілікке бағытталған қызметіне белсенді түрде қолдау көрсетті. 1996ж Қаз.н БҰҰ-ның, бейбітшілікті қолдайтын шара/на қатыса алатын резервтік келісім/ жүйесіне қосылған 51 - мемлекетке айналды.1998ж 16 қарашада БҰҰ БА-ның 53-сессиясы «Халықаралық ыңтымақтастық ж/е тұрғын/ды сауықтыру Қаз.ғы Семей аумағының экологиясы мен экон.қ дамуы мақсатындағы жұмыс/ды үйлестіру» деп аталган қарар қабылдады. Қаз.н басқа да халықаралық ұйым/ң белсенді мүшесіне айналды. 1998ж республика БҰҰ-ның Экон.қ ж/е әлеу.к кенесі жанындағы комиссия құрамына кірді. Қаз.ң БҰҰ-ның бала/ға көмек қорымен ынтымақтастығы кең түрде даму үстінде. Респ.да «Бала мен ана денсаулығы», «Базалық білім беру», «Сумен қамтамасыз ету ж/е санитария ісі» ж/е басқа да бағдарлама/ б/ша жұмыс/ жүргізілді. 1997ж Қаз.н БҰҰ-ның бала/ға көмек қорының Атқару Кеңесіне мүше болды.1996ж мамырда ЮНЕСКО делегациясының Алматыға сапары кезінде үлкен ғаламдық ЮНЕСКО бағдарлама/н («Адам және биосфера», «Халықаралық гидрология») жүзеге асыру жөнінде келісім/ге қол жеткізілді. 1997ж қарашада ЮНЕСКО-ның ПариждегіБас конференциясындаҚаз.н ЮНЕСКО-ның Атқару Кеңесінің мүшелігіне қабылданды. 1994-1995ж ЕҚЫҰ-ның төмендегідей құрылым/мен тұрақты ынтымақтастық байланыс/ орнады: аз санды ұлт/ жөніндегі институты, демократиялық институт/ мен адам құқығы бюросы. 1999ж қаңтарынан бастап Алматыда ЕҚЫҰ орталығы тұрақты жұмыс істейді.

180. Тәуелсіз ҚРң құрылуы мен қалыптасуындағы Тұңғыш президент Н.Назарбаевтың рөлі мен қызметі.Еліміз тәуелсіз Қаз.ң құрылуы мен қалыптасуындағы тұңғыш Президентіміз Н.Ә.Назарбаевтың рөлі өте маңызды. Саяси тартыс жағдайында Н.Назарбаевтың, КСРО ыдыраған кезде Қаз.н сияқты халқының 40%н орыс тiлдi тұрғын/ құраған респ.ны соғыссыз, адам шығынысыз тәуелсiздiк алуына мүмкiндiк жасаған, сол кезеңдегi саяси жағдай мен оқиға/ң ағымын, Қаз.н халқына ұлтаралық татулық пен ауызбiршiлiк арнаға бағыттай алған ерекше қабiлет иесi болды. Тәуелсiздiк алған 1991ж Қ үшiн ең басты мәселе Кеңес/ Одағы кезiнде қалыптасқан Қазақ КСР-нiң аумағы мен шекарасын сол күйiнде өзгертпей сақтап қалу болатын. Осы мақсатқа жету үшiн Ресей Президентi Ельцинмен жақсы қарым-қатынаста болу керектiгiн Н.Назарбаев өте жақсы түсiндi. 8 желтоқсанда Беловежьеде Ресей, Украина, Белоруссия үштiк одағының құрылуына байланысты үш славян респ.сы басқалардан бөлiнiп, өз алдарына одақ құрмақшы болды. Мәскеудегi Внуково әуежайына 1991ж 8 желтоқсаны күнi кешқұрым ұшып келген Н.Назарбаевты әуежайда Ельциннiң өкiлi күтiп алып, Нұрсұлтан Әбiшұлын Ельцинмен телефон арқылы байланыстырған кезде Ельцин мен Шушкевич маңызды құжат/ды қабылдауға 4-шi болып қол қоюды ұсынған. Олардың қандай келiсiмге келiп, қандай маңызды құжат/ға қол қоятындығын бiлген Н.Назарбаев Дмитрий Валовоймен болған бiр әңгiмесiнде оған: "1991ж 25 қарашасынан кейiн Ельцин, Кравчук ж/е басқа да респ/ң басшы/ы, Кеңес Одағы респ/ң басын бiрiктiрiп ұстайтын, бiрақ одақтық президент болмайтын нұсқаны iздестiре бастаған болатын", — деп айтқаны бар. 13 желтоқсанда Ашхабадта бас қосқан мемлекет басшы/ы Орт.қ Азия мемл/i конфедерациясын құру туралы жоба/ды қарастыра бастаған едi. Өз/ң асығыс қимыл жасағанын түсiнген Б.Ельцин, Л.Кравчук, М.Горбачевтың өкiл/i сағат сайын Ашхабадқа -Н.Назарбаевқа телефон соғып тұрды. Сөйтiп, Н.Назарбаевтың саяси күш-жiгерiнен КСРО-ның Еуропа-Азия кiндiк/i бойынша ыдырауына жол берiлмей Орта Азия мемл/i ТМД-ға толыққанды құрылтайшы/ боп кiретiндiгi шешiлдi. Ұйымдастырушылық жұмысының барысында 1991ж 21 желтоқсанда 9респ Алматы декларациясына қол қойды. Нәт.де Орта Азия респ/ы осындай қиын-қыстау кезде Н.Назарбаевтың үлкен саяси көрегендiк әрекетiнiң арқасында түркiславян тайталасына жол берiлмедi. Н.Назарбаевтың үлкен Н.Әбiшұлының КСРО-ны «келмеске кетiрiп», Орта Азия мен славян ж/е Кавказ респ/н бiр-бiрiмен байланыстырған ұйымдастырушылық қабiлетiн, TМД-ны құру жолындағы көрнектi рөлiн бүкiл әлем жұртшылығы жоғары бағалап, мойындады. Тәуелсіз ҚРң алдында үлкен келелі міндет/ тұрды. Олар – елдің ішкі жағдайында Егемен Қ мемл.ң тұтастығын нығайтып,нарықтық экономикаға көшу, көпұлтты мемл.ң бірлігін сақтауда барлық мүмкіндік/ді пайдалану.Ал,сыртқы саясаттағы басты міндет/ – Қаз.ң бүкіл дүние жүзі ел/мен байланыстарын одан әрі дамытып,алдыңғы қатарлы өркениетті мемл/ң қатарына қосылу,елдің қауіпсіздігін қорғау,әлемде бейбітшілікті сақтай отырып,ядролық соғысты болғызбау.Республика халқының ерік-жігері осындай аса маңызды міндет/ді жүзеге асыруға бағытталды. Бiз сәулетi дәулетiне сай, iргесi берiк, әлемде мерейi үстем болған мемл.дiң дамуындағы биiк белес/ мен жетiстiк/дi Елбасының есiмiмен тiкелей байланыстырамыз.

302