Билет№9
1.Киіз үй (монолог) 1. Көшпенділердің үйі киіз үй. 2. Киіз үй сәулеттік құрылыс. 3. Киіз үй: қанқа, кереге, уық, шаңырақ, есіктен құрылады.4. Қазақта шаңырақтың маңызы ерекше 5. Қазақстан Республикасының елтаңбасында шаңырак бейнеленген. 6. Киіз үйде жазда ауасы таза, салқын. 7. Киіз үй 4, 6, 8, 10, 12 қанатты болып бөлінеді. 8. Киіз үйдің есігін ағаштан жасайды. 9. Сыртында әдемі жапқыш болады.
2.Үстеу.( мезгіл, мекен, мөлшер)
Үстеу – наречия – қимылдың түрлі белгісі, мезгілін, мекенін, мақсатын білдіретін сөз табы.
Үстеу мағынасына қарай 7 түрі бар.
Мекен үстеу-наречие места – қайда? Где? қайдан?-откуда? төменде-внизу, жоғарда- на верху
Мезгіл үстеу – наречие места қашан? –когда? Кеше-вчера, бүгін –сегодня
Мөлшер – қанша? Қаншама? Қаншалық? Қаншалап? Мысалы...
Билет№10
1. Ұлттық аспаптар. ( диалог)
1. Сен қазақ халқының аспаптарын білесің бе? Иә,мен қазақ халқының аспаптарын білемін. 2.Атап бер! 2. Олар: домбыра, қобыз, жетіген, қоңырау т.б.3. Қазақ музыкасын зерттеушісі-кім? Қазақ музыкасын зерттеушісі- Затаевич.4. Ақындар немен айтысады? Ақындар домбырамен айтысады.5. Домбыраның неше шегі болады? Домбыраның екі, үш шегі болады. 6. Абайдың домбырасында неше шегі болыпты? Абайдың домбырасында 3 шегі болды.7. Халық аспаптар музыкасының классигі-кім? Халық аспаптар музыкасының классигі- Құрманғазы.
8. Домбырамен ойнаған қандай әншілерді білесің? Домбырамен ойнаған Дина, Құрманғазы т.б. әншілерді білемін.9. Қобызды кім жасаған? Қобызды Қорқыт ата жасаған.
2.Үстеу.(қимыл-сың, себеп, күшейткіш)
Үстеу – наречия – қимылдың түрлі белгісі, мезгілін, мекенін, мақсатын білдіретін сөз табы.
Үстеу мағынасына қарай 7 түрі бар.
Себеп-салдар – причины-следствия неге? – почему? Не себептен?- по какой причине?
Қимыл-сың – қалай?-как?- қазақша- по-казахски
Күшейткіш –усилительные қандай?- какой? какая? какие? Ең-самый, өте-очень, аса -весьма
Билет№11
Ахмет Байтұрсынұлы.(монолог). 1.А.Байтұрсынов 1873 жылы Торғай облысында туды.2.Ол ғалым, аудармашы, ағартушы, және оқу құралдарының авторы.3.Әкесі оны Торғайдағы орыс-қазақ мектебіне оқуға береді.4.Содан кейін Орынборда мұғалімдер даярлайтын мектепте оқиды.5.Ол Ақтөбе, Қостанай және Қарқаралыда балаларға сабақ берді.6.Ол қазақ тілінде тұңғыш әліппе жазды.7.Орынборда «Қазақ» газетін шығарды және тіл туралы өте көп кітап жазды.8.Оның атында Қостанайда көше және университет бар.9.Ол 1937 жылы қайтыс болды.
2.Етістік – глагол
Етістік- заттың қимылын білдіреді. Сұрақтары: не істеді? не істейді? қайтті?
Құрамына қарай: дара- келді, күрделі- келіп тұр
Тұлғасына қарай: негізгі- не производные- тұр, туынды- производные- биле
Мағынасына қарай: сабақты- переходные- Т.с. – қітапты оқы, салт- не переходные- Б.с, Ж.с, Ш.с, К.с мектепке келді, болымды положительная- бар, болымсыз- отрицательные-ма,-ме,-ба,-бе,-па,-пе –барма
Билет№12
1. Менің туған қалам. ( диалог). 1. Сен қайда тұрасың? Мен Рудный қаласында тұрамын. 2. Рудный қай облысқа жатады? Рудный Қостанай облысына жатады. 3. Ол қай жылы салынды? Ол 1957 жылы салынды.4. Рудный қандай қала? Қала үлкен емес, әдемі қала.5. Қалада қандай өзен ағады? Қалада Тобыл өзені ағады.6. Рудный қаласының әкімі –кім?. Рудный қаласының әкімі –Денинг Н.Я.7.Рудныйдың ең бірінші көшесі қандай? Рудныйдың ең бірінші көшелері –Пионерская және Строительная.8. Рудный бұрын қалай деп аталды? Рудный бұрын-Семидесятипалатинск деп аталды.9 Бұл қалада қандай ескеркіштері бар? Бұл қалада Марите Бежите,Ленин, Интернациалист жауынгерлерге және т.б. арналған ескеркіштері бар. Ең ұзын көше қандай? Ең ұзын көше –Ленин көшесі.
2. Етістіктің шақтары:- времена глаголов-іс-қимылдың уақытын білдіретін етістіктің тұлғасы. Қазақ тілінде 3 шақ бар. Олар: Осы шақ -Настоящее время-сөйлеп тұрған кездегі іс-қимылды білдіреді.
1.Ауыспалы осы шақ – переходно – настоящее время с помощью суффиксов – а, -е, - й + Жіктік жалғау
2. Нақ осы шақ – собственно – настоящее время имеет две формы: простую и сложную
Дара – простая форма образуется только от 4 глаголов: отыр, тұр, жатыр, жүр + Жіктік жалғау
Күрделі – сложная форма обозначает длительность действия или его повторяемость. Она образуется при помощи основного и вспомогательного глагола. Основной глагол образуется с помощью суффиксов – ып, - іп, - п + вспомогательный глагол отыр, тұр, жүр, жатыр + Жіктік жалғау
Келер шақ –Будущее время-сөйлеп тұрған уақыттан кейін болатын іс-қимылды білдіреді.
Ауыспалы келер шақ – переходно – будущее время образуется так же как переходно – настоящее время
Болжалды келер шақ – обозначает вероятное действие причем степень вероятности является неопределенной в сочетание со словом « возможно»
Мақсатты келер шақ – будущее время намерения – выражает действие обозначающее намерения, переводится на русский язык как « хотеть, намереваться, собираться что – либо сделать» Образуется с помощью суффиксов
мақ, -мек – после гласных и р, й, л, у; бақ, -бек – после з,ж,м,н,ң: пақ,- пек- после глухих
Өткен шақ – прошедшее время-сөйлеп тұрған уақыттан бұрын біткен іс-қимылды білдіреді.
жедел өткен шақ – очевидно – прошедшее время обозначает действие, имевшее место в прошлом, образуется с помощью суффиксов – ды, -ді, -ты, -ті + Жіктік жалғау ( краткая форма личных окончаний)
жіктік жалғаудың ( қысқа түрі) – краткая форма личных окончаний
бұрыңғы өткен шақ – давнопрошедшее время обозначает действие которое завершилось в прошлом. Образуется двумя способами:
а) с помощью суффиксов – қан, - кен,- ған,- ген + Ж.ж : ә) с помощью суффиксов – ып,-іп, -п + Ж.ж
3. «Отыр,жаз,айт,апар» етістектерің үш шақта қойып жаз.
Отыр
1-ж
Мен отырамын (ауыспалы осы шақ)
Мен отыратынмын (ауыспалы өткен шақ)
Мен отырмақпын (мақсатты келер шақ)
2-ж
Сен отырасын (ауыспалы осы шақ)
Сен отыратынсын (ауыспалы өткен шақ)
Сен отырмақсын (мақсатты)
2-ж (сыпайы түрі)
Сіз отырасыз (ауыспалы осы шақ)
Сіз отыратынсыз (ауыспалы өткен шақ)
Сіз отырмақсыз (мақсатты келер шақ)
3-ж
Ол отыр (жалаң нақ осы шақ)
Ол отырды (ауыспалы өткен шақ)
Ол отырмақ (мақсатты келер шақ)
ЖАЗ
1-ж
Мен жазып отырмын (күрделі нақ осы шақ)
Мен жазармын (болжалды келер шақ)
Мен жазғанмын (бұрынғы өткен шақ)
2-ж
Сен жазып отырсын (күрделі нақ осы шақ)
Сен жазарсын (болжалды к.ш.)
Сен жазғансын бұрынғы (ө.ш.)
2-ж (сыпйы түрі)
Сіз жазып отырсыз (күрделі нақ осы шақ)
Сіз жазарсыз (болжалды келер шақ)
Сіз жазған отырғансыз (бұрынғы ө.ш.)
3-ж
Ол жазып отыр (күрделі нақ о.ш.)
Ол жазар (болжалды к.ш.)
Ол жазған (бұрынғы өткен шақ)
Айт
1-ж
Мен айтып жатырмын(күрделі нақ осы шақ),айтамын(ауыспалы келер шақ),айттым(жедел өткен шақ).
2-ж
Сен айтып жатырсың(к.н.о.ш.), айтасың(а.к.ш.),айттың(ж.ө.ш.).
2-ж(сыпайы түрі)
Сіз айтып жатырсыз(к.н.о.ш.),айтасыз(а.к.ш.),айтыңыз(ж.ө.ш.)
3-ж
Ол айтып жатыр(к.н.о.ш.),айтады(а.к.ш.),айтты(ж.ө.ш.)
Апар
1-ж
Мен апарып отырмын (к.н.о.ш.),апармақпын(мақсатты келер шақ),апарыппын(бұрынғы өткен шақ).
2-ж
Сен апарып отырсың(к.н.о.ш.),апармақсың(м.к.ш.),апарыпсың(б.ө.ш.).
2-ж (сыпайы түрі)
Сіз апарып отырсыз (к.н.о.ш.), апармақсыз(м.к.ш.),апарыпсыз(б.ө.ш)
3-ж
Ол апарып отыр (к.н.о.ш.), апармақ (м.к.ш.),апарды(б.ө.ш.)