Билет№1
1.Қазақ тілі- мемлекеттік тіл (монолог)
Қазақ тілі – қазақ халқының ана тілі.Қазақ тілі түркі тілдер тобына жатады.Түркі тілдері тобына қарақалпақ, ноғай, татар, қырғыз, өзбек, т.б. жатады.Қазақ тіліне ең жақын тілдер: қарақалпақ, ноғай, татар, башқұрт.Қазақстанда қазақ тілі- мемлекеттік тіл.Қазақ тілі 1989 жылы мемлекеттік мәртебе алды.Қазақ тілі-өте бай тіл.Қазір қазақ тілі бала-бақшада, мектепте, оқу орындарында оқытылады.Маған қазақ тілі сабағы ұнайды. Біз сабақта оқуды,жазуды,сөйлеуді үйренеміз.
2. Көптік, тәуелдік жалғау. Қазақ тілінде қосымшаның 2 түрі бар:жұрнақ, жалғау. Жұрнақ –өзі жалғанған сөзге жаңа мағына беріп,туынды сөз жасайды. Жұрнақ тың 2 түрі бар. Олар:сөз тудырушы, сөз түрлендіруші жұрнақтар.Жалғау-сөзбен сөзді байланыстырады.Жалғау түрлері:көптік, туелдік, септік, жіктік. Қазақ тілінде 4 жалғау бар. В казахском языке 4 вида окончаний.
Көптік жалғау-(множественные окончания)-өзі жалғанған сөзге көптік мағына береді.
Даысты дыбыстар және и,й,р дыбыстарынан кейін -лар, - лер –жалғанады( после гласных и Й,Р ( балалар, байлар, қорлар)
- Л,М,Н,Ң,З дыбыстарынан кейін -дар, - дер- жалғанады (после Л,М,Н,Ң,З ( балдар, шамдар, сендер, қаздар)
Қатаң және Б,В,Г,Д З дыбыстарынан кейін -тар,- тер – жалғанады( после глухих и Б,В,Г,Д ( мектептер, клубтар)
Тәуелдік жалғау – притяжательные окончания Т.Ж-заттың біреуге немесе бір нәрсеге меншікті екенін білдіреді.( өзі жалғанған сөзге меншікті мағына береді
Жекеше - единственное число
|
Көпше – множественное число |
I. Менің – мой, моя ,мое- ым, -ім,-м II. Сенің -твой, твоя, твое- ың,-ің,-ң Сіздің – ваш, ваша – ңыз,-ңіз,-ыңыз,-іңіз III. Оның – его, ее – сы,-сі,-ы,-і |
I. Біздің- наш,наша – ымыз,-іміз,-мыз,-міз II. Сендердің-ваш,ваша- +К.Ж +ың,-ің,-ң Сіздердің –ваш,ваша -+К.Ж+ ыңыз,-іңіз,-ңыз,-ңіз III. Олардың –их- +К.Ж+ сы,-сі,-ы,-і |
Мысалы:...қаламым, әкем т.б.
Билет№2
1) Қазақ тілін зертеген ғалымдар (диалог)
1.Қазақ тілін зертеген ғалымдар көп пе? Иә, көп.
2.Олар кімдер?Олар: Василий Васильевич Радлов, Василий Владимирович Бартольд, Нығмет Тінәліұлы Сауранбаев, Гұбайдалла Айдаров.
3.Радлов кім? Радлов - турколог және Шығыс зертеушісі ғалым.
4.Ол не құрастырды? Ол төрт томдық «Түрік тілінің сөздігін» құрастырды.
5. Бартольд кім? Бартольд академик және шығыстанушы.
6. Ол нені зерттеген? Ол Шығыс халқының мәдениетін,тарихын зерттеген.
7. Сауранбаев кім? Сауранбаев- турколог,филология ғылымның докторы,философ.
8.Ол қайда сабақ берді? Ол жоғары оқу орындарында сабақ берді.
9. Ғ.Айдаров кім? Ғ.Айдаров –ғалым, профессор,филолог.
10. Оның еңбектері не туралы? Оның еңбектері түркі жазба ескерткіштері туралы.
2) Жіктік жалғау. –личные окончания-бастауыш пен баяндауыштың арасын байланыстырады.
Жекеше. Көпше.
1 жақ -мын,-мін, бын, -бін, пын,-пін 1 жақ -мыз,-міз, -быз,-біз,-пыз,-піз
2 жақ -сың,- сің 2 жақ -сыңдар, -сіңдер
Сапайы түрі:-сыз,-сіз Сапайы түрі:-сіздер, -сыздар
3 жақ жалғауы жоқ 3 жақ жалғауы жоқ
Мысалы: Жекеше. Көпше.
1 жақ Мен дәрігер-мін 1 жақ Біз дәрігер-міз
2 жақ Сен дәрігер-сің 2 жақ Сендер дәрігер-сіңдер
Сіз дәрігер-сіз Сіздер дәрігер-сіздер
3 жақ Ол дәрігер 3 жақ Олар дәрігер