Пытанні да тэмы

1. Які раздзел мовазнаўства называецца фанетыкай?

2. Якая моўная адзінка называецца гукам?

3. Якія правілы вымаўлення галосных Вы ведаеце?

4. Якія правілы вымаўлення зычных Вы ведаеце?

5. Назавіце асноўныя правілы перадачы галосных гукаў на пісьме.

6. Назавіце асноўныя правілы перадачы зычных гукаў на пісьме.

Тэрміналогія

Фанетыка, гук, склад, націск, зычныя гукі, галосныя гукі, літара, графіка, арфаэпія, арфаграфія.

Практычныя заданні да тэмы

1. Запішыце словы, устаўляючы замест кропак патрэбныя літары. Абгрунтуйце свой выбар.

I. Кап…ла, бас…йн, разб…рсаць, квінт…т, др…готкі, в…рсія, эф…кт, г…рбарый, м…ндлік, ж…ўцець, шч…бятаць, д…вальвацыя, турн…, В…рсаль, ч…злы, Каломб…, прац…суальны, Жодзін…, …страмір, З…льва, с…мафор, кас…та, стр…лок, …льбрус, кат…т, скр…гат, бл…ха, эн…ргія, пан…ль, тун…ль, турн..пс, шын…ль, ф…ст, экз…мпляр, маян…з, палан…з, шымпанз…, кано…, ан…стэзія, кват…рант.

2. Падбярыце аднакараневыя словы так, каб літары е, ё апынуліся не пад націскам. Растлумачце правапіс галосных у ненаціскных складах.

Узор: веска – вясковы.

Вёска, бераг, жалеза, Нігерыя, месці, свежы, гіпербала, метад, трагедыя, заверыць, білет, лёгенькі, элегія, кветка, навела, звер, наедак, памфлет, хмель, цесны, геній, век, пабелка, замесці, завесці.

3. Устаўце патрэбныя літары. Запішыце.

Гл…дзеў удал…чынь, зашкл…ны балкон, в…лізарны дуб, в…домая п…рсона, цікавы суб…седнік, н… бачыць п…рсп…ктывы, зачарованы няб…самі, выпаў сн…жок, б…тонны мост, н…смачны яблык, в…снушкаваты твар, зімовы с…зон, раздз…ляльны знак, пял…сткі, б…з хлеба, тоўстае б…рв…но, каран…вы галосны, б…нзінавы рухавік, дас…гаць мэты, залаты п…рсцёнак.

4. Запішыце па-беларуску.

Гефест, Ерошевич, Припять, Наполеон, Бетховен, Некрасов, Валентина, Венера, Есенин, Белинский, Петербург, Смолевичи, Несмеянов, Витебск, Камерун, Ефремов, Пекин.

5. Устаўце прапушчаныя літары.

Аквана…т, а…дытар, опі…м, фа…на, рады…с, Бра…ншвейг, Да…гава, калёкві…м, літа…ры, Сіры…с, дыяры…ш, са…на, а…кцыён, га…птвахта, сакса…л, со…с, Са…даўская Аравія, Брыджста…н, перпету…м-мобіле, бакала…р, нака…т, поды…м, Сіры…с, ска…т, архівары…с, дрэдно…т, тры…мф, ваку…м, бра…нінг, Кейпта…н, А…гіевы стайні, лака…т, Мідо…с, пакга…з.

6. Раскрыйце дужкі і пакіньце ў залежнасці ад правапісу вялікую або малую літару.

(Н,н)ясвіжскі (Р,р)аён, (А,а)кадэмія (К,к)іравання, (П,п)лошча (П,п)ерамогі, (А,а)рганізацыя (А,а)б’яднаных (Н,н)ацый, (М,м)іхасёвы канькі, (Э,э)зопаўская мова, (М,м)ележава трылогія, (К,к)аралеўства (Ш,ш)вецыя, (П,п)ушкініст, (Н,н)адзіна паліто, (Д,д)зень (А,а)дкрытых (Дз,дз)вярэй, аўтамабіль “(М,м)асквіч”, (С,с)очынскія курорты, кінафільм “(М,м)іколка-(П,п)аравоз”, (Л,л)юдвіг (В,в)ан (Б,б)етховен.

Тэст (дадаткова, на выбар студэнта)

1 Варыянт

1. Знайдзіце няправільнае сцвярджэнне.

а) беларускі алфавіт налічвае 32 літары;

б) дзесяць галосных літар служаць для абазначэння 5 гукаў;

в) адзін гук можа абазначацца рознымі літарамі;

г) гук [р] у беларускай мове вымаўляецца толькі цверда.

2. Знайдзіце словы, у якіх колькасць літар і гукаў не супадае.

а) ілюзія;

б) іхні;

в) імшара;

г) іскра;

д) ягады;

е) ясень;

ж) яліна;

з) явар;

і) яны

3. Укажыце літару правільнага адказу

Паводле цвердасці і мяккасці ўсе літары падзяляюцца на:

а) цвердыя і мяккія;

б) цвердыя, мяккія і зацвярдзелыя;

в) толькі мяккія, мяккія, цвердыя і зацвярзелыя.

4. Знайдзіце няправільнае сцвярджэнне.

Галосныя е,е,ю,я абазначаюць 2 гукі:

а) у пачатку слова;

б) у канцы слова;

в) пасля галоснай літары ў сярэдзіны і ў канцы слова;

г) пасля раздзяляльнага мяккага знака і апострафа;

д) пасля ў.

5. Знайдзіце словы, напісанне якіх супадае з вымаўленнем.

Грыб, стог, грыбнік, лыжка, дзед, агляд, смех, носьбіт, песня, дыктант.

6. Знайдзіце пятае лішняе:

а) сціслы, снежны, змена, знявага, скіба;

б) летчык,сшыць, кніжка, перакладчык, сшытак;

в) лядоўня, вішня, лісяня, лінія, песня;

г) вясна, Пятрусь, лясны, бядак, вязка;

д) цень, ціна, цар, цемра, цешча

7. Якія фанетычныя працэсы адбываюцца ў наступных словах.

Аглушэнне звонкага, азванчэнне глухога, змякчэнне цвердага, аглушэнне і змякчэнне адначасова:

а) загадка, дарожка, возчык, рэзкі, адказы;

б) касьба, просьба, жаніцьба, малацьба, барацьба;

в) песня, змена, смеласць, цверды, лазня;

г) снег, след, сцяг, злегку, услед.

8. Укажыце групы слоў з фанетычным падаўжэннем.

а) рассыпаць, аббіць, раззлаваны, бяззубы, гадзіннік;

б) калоссе, ралля, пытанні, збожжа, смецце;

в) стагоддзе, прыбярэжжа, бязлессе, суквецце, палонны.

Тэст 2 варыянт

1. Адзначце словы, у якіх літара я абазначае 2 гукі.

1) авацыя

2) ясень

3. вярба

4. вязьмо

5. явар

2. Адзначце словы, у якіх пішацца Е :

1. ідэ…лаг

2. патры…т

3. стады…н

4. кі…ск

5. ма…р

3. Адзначце словы, у якіх пішацца О :

1. мн...газначны

2. ч…рнабровы

3. п…ўнаметражны

4. д…ўгавечны

5. ст…тысячны

4. Адзначце словы, у якіх пішацца і :

1. ад…мжэць

2. транс…арданскі

3. за…мальны

4. вы…шаў

5. звыш…дэалізаваць

4. Адзначце словы, у якіх пішуцца прыстаўныя літары :

1. малое …львяня

2. …уліца

3. …удава

4. пакрыты …ржой

5. …уласны

4. Адзначце словы, у якіх пішацца У :

1. верш “Спадчына” …схваляваў

2. шэры во…к

3. зноў …схадзіўся вецер

4. гарадская …скраіна

5. шлях … мястэчка

7. Адзначце словы, у якіх пішацца мяккі знак:

1. раз…юшаны

2. на ўзгор…і

3. Ул…яна

4. разаў…ю

5. парц…е

8. Абазначце словы, у якіх прапушчана літара:

1. раз…браенне

2. адэс…кі

3. лес…віца

4. а…цадзіць

5. ра…шпілены

9. Адзначце словы, у якіх пішацца Я:

1. в…сна

2. м…дуніца

3. з…млякоп

4. в..чэра

5. мал…ўнічы

10. Адзначце словы, якія пішуцца з вялікай літары:

1. вершы (К,к)упалаўскія

2. (Р, р)ыгор (Б, б)арадулін

3. (А, а)лесевы лыжы

4. (Н, н)адзіны сестры

5. (С, с)карынаўская прэмія

Тэст