Гродназнаўства

Факт гісторыі

У жніўні 1971 года ў Гродна адбылася дэманстрацыя “хіпі”. У 2003 годзе гарадзенская журналістка Ірына Чарняўка апублікавала ў выданні“Белорусская газета” ўспаміны сведкаў:

“Сотня маладых людзей з плакатамі “Рукі прэч ад доўгіх валасоў”, “Спыніце тэрор”, “Свабоду рок-н-ролу”, “All you need is Love” - калонай ідуць да Савецкай плошчы. Маладзёны з доўгімі валасамі, апранутыя ў штаны і джынсыклёш, кашулі ў кветачкі, некаторыя з завушніцай у вуху. Хіпі. Наперадзе хлопец з пеўнем на ланцужку. На плошчы іх ужо чакаюць…

Было каля двух гадзінаў дня. Калона пачала рух ад дома, які на рагу вуліцаў Сацыялістычнай і Маркса. Гэта метраў 200 да Савецкай плошчы. Усе былі апранутыя ў джынсы ці штаны клёш і квятастыя кашулі, у калоне неслі плакаты.

Пеўня вёў на ланцужку талінец Віру – сапраўднага баявога гішпанскага пеўня, якога бацька, марак, прывез яму з паходу…

Перад тым як яго схапілі за валасы і пацягнулі ў машыну, Міша паспеў крыкнуць прыбалтам, каб беглі. І пабачыць, як бацька аднаго знаёмага прозвішчам Леута, які працаваў у Фарным касцёле, выратаваў маладзёнаў, пусціў у касцёл і зачыніў за імі браму. Потым ён выпусціў іх у іншыя дзверы, якія выходзілі на будоўлю.

У дварах на Замкавай вуліцы стаялі пустыя аўтобусы, куды запіхвалі схопленую моладзь, а потым высаджвалі кіламетрах у 15 ад горада, каб дадому дабіраліся пешкі. Тых, хто выглядаў асабліва “не па-савецку”, цягнулі ў Палац культуры тэкстыльшчыкаў, што непасрэдна на плошчы, - стрыглі, рвалі клёшы, забіралі рамні.

Аб рэзанансе, які зрабілі ў свеце ўдзельнікі “дэмантрацыі хіпі”, даведаліся з эфіра “варожых галасоў”. У БССР акцыя абмяркоўвалася толькі шэптам на кухнях і ў дварах, абрастаючы неверагоднымі падрабязнасцямі, і ў рэшце рэшт пераўтварылася ў легенду.”

«Беларусь для Масквы была толькі «эканаміч- на-адміністратыўным раёнам Савецкага Саюза». Але нават у такіх складаных умовах беларускія «шасцідзесятнікі» змаглі наблізіцца да разумення нацыянальных інтарэсаў свайго народа, рабілі нясмелыя крокі ў іх адлюстраванні сродкамі мастацтва».

Захар Шыбека.

Рэнальд Кныш (нар. ў 1931 г.)

Алена Ваўчэцкая (нар. ў 1943 г. Гродна)

Гродна ў складзе БССР (1939 - 1991 гг.)

Мастак Алесь Ліпень (1925 - 2006, г. Гродна)

– "стваральнік асяроддзя", – казалі пра яго народныя майстры, ягоныя вучні

2. Мастацтва.

Рэчаіснасцьіштодзённасцьжыцця знаходзіла адлюстраванне ў творчасці гродзенскіх мастакоў. Сярод іх Алесь Ліпень, Іван Пушкоў, Анатоль Гаршкавоз, Аляксандр Ларыёнаў, Уладзімір Качан, скульптары Анатоль Салятыцкі, Уладзімір Церабун. Узоры творчасці манументалістаў можна ўбачыць на фасадах і ў інтэр’ерах грамадскіх будынкаў, скульптуру – на вуліцах, плошчах і парках горада.

Маладыя гродзенскія мастакі на пленэры

З 1967 г. на вуліцы Ажэшкі дзейнічае Выставачная зала, дзе праводзяцца разнастайныя мерапрыемствы па прапагандзе выяўленчага і прыкладнога мастацтваў. З 1971 г. працуе абласная арганізацыя Беларускага саюза мастакоў, якая аб’ядноўвае жывапісцаў і графікаў, скульптараў і майстроў інтэр’ера, мастакоў манументальнага і дэкаратыўнапрыкладнога мастацтва.

Гарадская сімволіка, вобразы горада на Нёмане ўвасабляліся ў творах народных рамёстваў: пляцення з лазы і саломы, мастацкай апрацоўкі скуры і воўны, кавальства, разьбы па дрэве, апрацоўкі камянёў, керамічнай справы.

3. Тэатр і тэлебачанне.

У другой палове ХХ стагоддзя Гродна працягвае традыцыю тэатральнага горада. Два памяшканні

– будынак былога манежа А. Ты-

Часам прыём адкрытага кіравання лялькай спалучаецца з дзеяннем акцёра ў жывым плане. З цікавасцю ўспрымаюць гледачы такія пастаноўкі, як «Цудоўная дудка» В.Вольскага, «Чортаў скарб» У.Караткевіча, «Доктар Айбаліт» В.Карастылёва, «Церамок»

С.Маршака, «Лекар паняволі» Мальера, «Тутэйшыя» Я. Купалы.

У 1945 г. пачалі выходзіць перадачы абласнога радыё, а ў 1957 г. пачаў працу гродзенскі тэлерэтранслятар.

4. Музыка.

Гродна ў складзе БССР (1939 - 1991 гг.)

абласная філармонія. Яна займаецца арганізацыяй і правядзеннем канцэртаў, музычных фестываляў, святаў горада. У складзе філармоніі – ансамбль песні, музыкі і танца «Белыя росы» пад кіраўніцтвам Яўгена Штопа.

5. Музеі.

У Гродне музеяў было няшмат. Гэта гісторыка-археалагічны музей, створаны яшчэ Юзафам Ядкоўскім, музей гісторыі рэлігіі і

атэізму, які размяшчаўся ў мурах былога базіліянскага манастыра, першым дырэктарам якога стаў Аляксей Карпюк.

Былі музеі і музейныя пакоі ў навучальных установах. Сярод іх народны музей генерала Д. Карбышава ў СШ № 15. Пачэснае месца займае Дом-музей Ажэшкі.

У канцы 1980-х гадоў налічвалася 425 творчых гурткоў і калектываў, 20 з іх насілі званне народ-

Кампазітар Аляксандр Шыдлоўскі (18.6.1911 - 29.9.2002 гг. Гродна)

Імя ў гісторыі

Чэслаў Неман (Чэслаў Выдрыцкі) – нарадзіўся ў 1939 годзе ў Старых Васілішках на Шчучыншчыне. Чэслаў Неман - вя- лікірок-музыка,кампазітар,спявак, мастак, паэта, скульптар.У пачатку 50-х гадоў навучаўся ў Гродзенскім педагагічным вучылішчы. Адкуль яго выгналі за антысавецкія настроі. «У гродзенскім педвучыліш-

чы ўвесь час ён чуў пра партыю, пра Маркса, Леніна... А гэтага ён не Чэслаў Неман

любіў. Ён быў веруючым хлопцам.

Таму і не вытрымаў. Я не памятаю, каб адлічэнне з вучылішча стала для яго трагедыяй», - узгадваюць пра Немана яго землякі.

«Нягледзячы на розныя непрыемнасці, дзяцінства я ўспамінаю з настальгіяй... Гэта быў рай на зямлі», – сказаў Чэслаў Нёман у адным з інтэрв’ю.

У1958 годзе сям’я Выдрыцкіх скарысталася магчымасцю выехаць

уПольшчу. У Гданьску, дзе яны пасяліліся, Чэслаў скончыў музычную школу. Там пачалася яго неверагодная кар’ера, у выніку якой Чэслаў Выдрыцкі назаўсёды стаў Чэславам Нёманам.

У1979 г. Чэслаў Нёман наведаў з гастролямі СССР. Былі канцэрты ў Вільні, Ерэване, Менску, Маскве. Заехаў і ў родныя Старыя Васілішкі. Тут яго сустракалі, як сапраўднага героя. Нягледзячы на ўдалыя канцэрты і сардэчны прыём землякоў, СССР так і застанецца для Чэслава Нёмана суцэльным жахам. Нават у 2000 г., адказваючы журналістам на пытанне, чаго ён больш за ўсё баіцца, Нёман заявіў: “Таго, што я раптам ізноў малады і жыву ў СССР… Калі б я не з’ехаў, а мне тады было 19 гадоў і пагражала служба ў савецкім войску, я б, напэўна, знік у нейкім нецікавым месцы неабдымнай Расеі”. Чэслаў Неман памёр у Польшчы ў 2004 годзе.