6. Сістэма права і сістэма заканадаўства

У адпаведнасці з Законам Рэспублікі Беларусь «Аб нарматыў-

ных прававых актах», які быў прыняты ў 2000 г., заканадаўства

азначаецца як сістэма нарматыўных прававых актаў__якія рэгулю-

юць грамадскія адносіны. У сваю чаргу, сістэму заканадаўства, як

уяўляецца, гэтаксама, як і сістэму права, можна азначыць праз

адзінства нарматыўных прававых актаў, а таксама іх падзел на нейкія

структурныя часткі. Адзінства сістэмы заканадаўства вызначаец-

ца найперш тым, што сістэма нарматыўных прававых актаў фар-

муецца пераважна дзяржавай, ствараецца адзінай сілай (дзяржа-

вай) і падрымліваецца ў працоўным стане гэтай самай сілай. Адзін-

ства дзяржаўнай волі забяспечвае адзінства сістэмы заканадаўства.

Паколькі ўсе дзеючыя ў грамадстве нормы права выкладаюц-

ца ў некалькіх крыніцах права (прававы прэцэдэнт, прававы звы-

чай і г. д.), то ва ўсёй сістэме нарматыўных прававых актаў, г. зн.

сістэме заканадаўства, фармулюецца (змяшчаецца) толькі частка

дзеючых у грамадстве норм права, тая частка норм права, якія «ап-

рануты» ў форму самых розных відаў нарматыўных прававых ак-

таў. Разам з тым, у нарматыўных прававых актах побач з правіламі

паводзін, якія разлічаны на дакладна неакрэсленае кола асоб і не-

аднаразовае прымяненне, змяшчаюцца і нарматыўныя прадпісанні

індвідуальнага прававога характару. З савецкіх часоў юрыдычная

навука карыстаецца дактрынальным правілам, згодна з якім да нар-

матыўных прававых актаў адносяцца такія акты-дакументы, якія

выдаюцца кампетэнтнымі органамі дзяржавы і службовымі асо-

бамі, у якіх утрымліваецца (змяшчаецца) хаця б адна норма права.

Дадзеныя акты-дакументы таксама ўключаюцца ў склад паняцця

«сістэма заканадаўства».

Сказанае дазваляе сфармуляваць (паказаць) суадносіны паміж

сістэмай права і сістэмай заканадаўства наступным чынам. Паміж

сістэмай права і сістэмай заканадаўства існуе адзінства, але існуе і

несупадзенне.

Адзінства паміж адзначанымі сістэмамі назіраецца ў тым, што

сістэма заканадаўства з’яўляецца знешняй формай існавання сістэ-

мы права. Без сістэмы заканадаўства і акрамя сістэмы заканадаў-

ства большасць сучасных дзеючых сістэм права існаваць не ў ста-

472

не. Праз знешнюю форму свайго існавання сістэма права аказвае

ўздзеянне на грамадскія адносіны, у сістэме заканадаўства яна зна-

ходзіць сваё ўвасабленне.

Сістэма права і сістэма заканадаўства не супадаюць найперш

па аб’ёму. Яны перасякаюцца. Супадзенне па аб’ёму назіраецца

толькі ў той частцы, у якой дзеючыя ў грамадстве нормы пазітыў-

нага права фармулююцца менавіта ў нарматыўных прававых ак-

тах. Сістэма права без сістэмы заканадаўства не будзе поўнай, а ў

рамана-германскай прававой сям’і сістэму права без сістэмы зака-

надаўства ўвогуле цяжка ўявіць.

У сістэмы права і сістэмы заканадаўства розныя першасныя

элементы. Першасным элементам сістэмы права з’яўляецца норма

права, а першасным элементам сістэмы заканадаўства – нарматыў-

ны прававы акт. А паколькі норма права і нарматыўны прававы акт –

гэта шчыльна знітаваныя, але ўсё ж розныя прававыя рэаліі, якія

маюць розную прыроду і розны набор сутнасных і якасных пры-

мет, то яны маюць розныя структурныя і функцыянальныя сувязі і

аб’ядноўваюцца ў розныя структуры. Для сістэмы заканадаўства

характэрна вертыкальная структура, якая складаецца пад уздзеян-

нем юрыдычнай сілы нарматыўных прававых актаў, якая, у сваю

чаргу, вызначаецца пад значным уздзеяннем структуры органаў

улады. У сістэме права такой структуры не існуе. Бо юрыдычную

сілу норм права без юрыдычнай сілы крыніц права вызначыць

нельга. Яна вызначаецца апасрэдавана.

Разам з тым у сістэме заканадаўства існуе гарызантальная

структура, у якой выдзяляюцца галіны, падгаліны і інстытуты за-

канадаўства і якая шмат у чым супадае з галіновай структурай пра-

ва. Але паміж гэтымі структурамі існуюць і несупадзенні. Далёка

не кожная галіна права цалкам супадае з галіной заканадаўства. У

галіновай структуры права не існуе комплексных утварэнняў (галін

права), у той час як у гарызантальнай структуры права існуюць

комплексныя галіны заканадаўства і нават нарматыўныя прававыя

комплексы, да ліку якіх адносіцца, напрыклад, адміністрацыйнае

заканадаўства.