Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
все файлы 2 / ЕНТ К тарих / Қазақстан тарихынан шпорлар.doc
Скачиваний:
67
Добавлен:
09.02.2016
Размер:
431.1 Кб
Скачать

XIV ғ. Аяғы-XV ғ. I-ші жартысында

XIV ғ. аяғы-XV ғ. I-ші жартысында «қазақ» деген этносаяси қауымдастықтың болғандығын айтады

Рузбихан

Қазақтың халық болып құрылуын жеделдеткен екі этникалық топ қыпшақ тайплар одағы, үйсін тайпалар одағы

Қыпшақ тайпалар одағы мен үйсін тайплар одағының бірігуі нәтижесінде құрылды

Қазақ халқы

XII ғасырға дейін «Қазақ» атауының мағынасы

«Еркін адамдар»

«Қазақ» атауы IX-X ғасырларда әлеуметтік мағынада қолданылды Шығыс Дешті Қыпшақ

XI-XII ғасырларда «қазақ» атты этникалық топ болды

Шығыс Дешті Қыпшақта

«Қазақ» сөзіне «еркін», «кезбе» деген түсініктеме берілген «Араб-қыпшақ» сөздігінде

«Қазақ» сөзі XIII ғасырдағы хорасан түркімендері арасында кездесетіні жайында айтқан тарихшы

Б. Е. Көмеков

«Қазақ»(«еркін адамдар») сөзі этникалық мағынаға ие бола бастады –

XIV ғасырдан бастап

Жәнібек пен Керей сұлтандар әбілқайыр хандығынан қазақ аталып жүрген тайпалармен бөлініп көшкенде оларға алғаш рет тағылған ат

«Өзбек-қазақ»

Қазақ халқының құрылуына байланысты «қазақ» атауы біржолата этникалық сипатқа ие болды –

XV ғ-ң II-ші жартысында

Қазақ халқының, қазақ жүздерінің пайда болуы жайында айтылатын аңыздардың бірі Алаша хан

Қазақ халқының ұраны – «Алаш»

Кейбір шежірелерде қазақ атауының орнына қолданылады – «Алаш»

Қазақ халқының құрамына енген ру-тайпалар өздерінің ен-таңбаларын салған жартас Таңбалы-Нұра

Талас-тартыс болған жағдайда үш жүз өкілдері келіп, мәселелерін шешті –

Таңбалы-Нұрада

Қазақ жүздерінің құрылу себебі, олар(қазақтар) көшіп-қонып жүрген жерлерінде өз құқықтарын қорғау үшін – Одақтар құрған

Ол Одақ – «қазақ жүздері» деп айтқан ғалым –

Ш. Уәлиханов

XIV-XV ғасырларда Қазақстанда материалдық игіліктер негізделді –

мал басына алынатын шикізатқа

XIII ғасырда қыпшақтардың сүттен қалай май алатынын, қымызды қалай жасайтынын жазды

Еуропа саяхатшылары

XIV-XV ғ-да Қазақстанда мекендеген ру-тайпалардың әдеби туындылары – ауызша таратылды.

Оның ғылыми атауы – Фольклор

Ғарыштың пайда болуы немесе Күн мен айдың және жұлдыздардың қайдан шыққаны туралы аңыз

«Күннің баяны», «Темірқазық пен Жетіқарақшы».

XIV-XV ғ-дан бері келе жатқан тәрбиелік мәні зор ертегі – «Жоямерген», «Жерден шыққан желім».

Қыпшақтар мен қияттардың қызылбастар мен қалмақтарға қарсы соғысын суреттейтін жыр «Қобыланды жыры».

XIII-XV ғасырларда дамыған ауызша поэзияның белгілі өкілдері

Асан қайғы, Кетбұға.

XIV-XV ғас-ғы жазба әдебиет туындысы

«Оғызнама».

XIV-XV ғасырларда қыпшақ тілінде жазылған туынды – «Оғызнама»

XIV-XV ғ-да жазылған өзбек ақыны Хорезмидің туындысы – «Мұхабатнама».

XIV-XV ғ-дағы еңбектердің ішіндегі халықаралық қатынастары сөздік ретінде пайдаланылғаны

«Кодекс Куманикус»

Орта ғасырдан бізге жеткен аспаптық музыка туындылары күйлер

«Ескендір»

Алтын Орда дәуірінен бері келе жатқан күйлер –

«Жошы ханның жортуы», «Сағыныш».

XIX ғасырға дейін ислам дінінің қазақ даласында таралуы жайында жазған «Ислам діні» мақаласының авторы –

Ш. Уәлиханов.

«Шыңғыснама» кітабының авторы

Өтеміс қажы.

«Дешті уәләяты Берке ханға бағынған кезде дінсіздердің көп бөлігін ол ислам дініне кіргізді» деп жазды

Өтеміс қажы

(«Шыңғыснама»)

XIV ғасырда исламның таралуына қатты көңіл бөлінді – Өзбек хан мен Моғолстан ханы Тоғылық-Темір билігі кезінде

Мұсылман дініне кіріп, басына шалма тақпағандарға қатаң жаза қолданған хан –

Тоғылық-Темір

Қазақстанның байырғы тұрғындары аспан әлемін түсінді

«Көк тәңір»

Қуаңшылық жылдары қасиетті бұлақ басына ақ құйып, тәңірге сиынып, көктен жаңбыр сұрау ырым

«Тасаттық»

Тіл-көз тимес үшін балалардың мойнына тағылған зат – «Бойтұмар»

Киелі аң-құстың тісі, тырнағы, қауырсыны түрінде болып келген баланың мойнына тағылып келген зат – «Бойтұмар»

Қарахан мемлекетінің кезінде салынған сәулет өнерінің ескерткіштері –

Айша-бибі, Бабаджа қатын кесенелері

XIV-XV ғасырларда салынған ірі архитектуралық құрылыс – Дәуітбек кесенесі

Отырар қаласының Батыс жағында 3 км жерде орналасқан кесене –

Арыстан баб кесенесі

Ел аузындағы аңыз бойынша Арыстан баб өмір сүрді –

VII-VIII ғ-да

Арыстан баб кесенесінің құлап қалған күмбезін XIV ғ-да қайта салғызған

Әмір Темір

XIV-XV ғасырлар аралығында Әмір Темірдің бұйрығымен салынған сәулет өнерінің тамаша үлгісі

Қожа Ахмет Яссауи кесенесі

Қожа Ахмет Яссауи кесенесін салдырған

Әмір Темір

Қожа Ахмет Яссауи кесенесі орналасқан қала

Түркістан

Әмір Темір Қожа Ахмет Яссауи кесенесін салуға бұйрық берген жыл

1397ж.

Қожа Ахмет Яссауи кесенесінде залдың ортасында тұрған тайқазан жасалды – 1399ж.

Төменарық кентінің солтүстік-батысында 8 км жерде орналасқан кесене – Көкксесене

XIV-XV ғасырлар аралығында сәулет өнерінің басты ерекшеліктері

Алаша хан кесенесі, Жошы хан кесенесі

Күмбездің қабырға сыртын әсемдеу ісінде қазақтың дәстүрлі ою-өрнегі кең қолданылған

Алаша хан күмбезі

XV ғ. II жартысында салынған, жартылай сақталған ескерткіш

Рабиға сұлтан Бегімнің кесенесі

Қазақстан аумағында XIII-XIV ғ.ғ. халық ауыз әдебиеті мен әдебиеті дамыған тіл – Қыпшақ тілінде

«Хұсрау мен Шырын» шығармасының авторы –

Кутб

Көккесене қай жерде орналасқан

Сығанақта

XIV-XV ғасырлар аралығында Алаша хан кесенесі салынған өзен

Қаракеңгір

Қазак хандығының құрылған уақыты.

1465-1466 ж.

ХV ғ-ң соңына карай қазақ хандығына енген калалар. Созак,Сығанақ.

Қазақ хандығының негізін қалағандар

Керей, Жәнібек.

Керей мен Жәнібекті қарсы алған

Моғолстан ханы Есен бұға

Қазақ хандығының құрылуы жәйінда айтқан тарихшы Мұхаммед Хайдар Дулати

Қазақ хандығының құрылу қарсаңында наймандар мекендеген өңір

Ұлытаудан Есілге дейінгі жерлер

ХV ғ-да қалыптасқан саяси-тарихи жағдайлар ықпал етті қазақ ханының ұлттық мем-т болып құрылуына

Қазақ халқының саяси бытыраңқылығын жойып мем-т етіп міндеті тиді Керей мен Жәнібек сұлтандардың үлесіне

Қазак хандығының құрылуына алғы шарттардың бірі

Әбілқайыр хандығы мен Моғолстанның ішкі-сыртқы жағдайындағы оқиғалар

ХV ғ-ң басьнда Ақ Орда мем-ті ыдырап оның кұрылды Әбілкайыр хандығы

Қазақ хандығының бастапқы кезде алып жаткан жері

Шу мен Талас өзендерінің аумағы

Қазақ хандығының кұрылуы мен нығаюны мына жағдайларды тоқтатты

ішкі феодалдық талас-тартыс

Қазақ Хандығының құрылу кезіндегі халықтың өмірінде маңызды мәселеге айналды Сырдария бойындағы қалалармен қатынас жасау

ХV ғасырдың екінші жар-ғы қазақ хандығының негізгі карсыласы

Шайбани хан

Қазақ хандығы үшін маңызды болған, Шайбани ұрпақтарымен талас-тартыстың негізі -

Сыр бойындағы калалар

ХV ғ-ң аяғында Қазақ хандығының күш-қуатын, саяси беделін нығайтып әлемге танытты

Сыр бойындағы қалалар

ХV ғ-ң бас кезін қазақ хандығының тағына отырған Жәнібек ханның ұлы

Қасым

Бұрындык ханның билік құрған жылдары

1480-1511 ж.

Сығанақтан кейінгі қазақ хандығының астанасы Түркістан қаласы.

Қасым ханның билігі жүрген жоқ

Қырғыздарда

ХV ғас-да Қазақ хандығының эк-лық жағынан күшеюіне жол бермеуге ұмтылды Мұхаммед Шайбани

Түркістан халқы қазақ саудагерлерімен ешкандай сауда келісімдерін жасамайтын болсын, олармен осы жерлердің тұрғындары арасында карым-қатынас болмасын" ,- деп жарлық шығарған –

Мұхаммед Шайбани

Шайбани ханның казақ жеріне шабуыл жасаған жылдары 1503,1505,1506 жылдар

1510 жылы Шайбани хан Иран шахымен болған шайқаста қаза тапкан

Шайбан

Моғолстан ханы Есен бұға кайтыс болған

1462 жыл.

Керей мен Жәнібек хандарға косылған адам саны

200 мың.

ХV ғасырдың 70 жылдарында қазақ хандарының басып алған жерлері

Сырдария мен Қаратау өңірі.

1511 жылы қазақ хандығының билігін қолына алған хан Қасым

Қазақ хандығының жер көлемін кеңейте түсуге бар күшін жұмсаған хан

Қасым

1510 жылы Мухаммед ІІІайбани Қасым ханнан қай жерде жеңілді Сығанак түбінде

Қасым хан тұсында қазақ хандығының саяси-әкімшілік және сауда экономикалық орталығы болған

қала Сығанақ

Қасым ханның қол астындағы халықтың саны

1милл.

1538-1580 ж. қазақ хандығын басқарған хан

Хақназар

ХVІ ғ-ң ортасында Жайық пен Еділ бойындағы шайқастан кейін Қазақ хандығы қосып алды Ноғай Ордасын

Моғол ханы Абдр-Рашид Жетісу мен Ыстықкөл маңындағы жерлерді басып алу ниетімен Қазақ хандығына қарсы соғыс бастады

ХVІ ғас-ң 50-60 жылдары

ХVІ ғ-ң аяғында Жетісу казақтарының жағдайының ауырлай түсуінің себебі Ойраттардың тонаушылык жорықтарының жиілеуі

ХVІ ғ-ң орта шенінде қазақтарға карсы Сібір ханы мен Моғолстан билеушілерінің шапқыншылық жорықтарының жиілеуі себебіне Хақназар хан

ІІІайбан әулетімен қатынас орнатуға ұмтылды

Баба сұлтанның адамдары Хақназар ханды өлтірді.

Хақназар қайтыс болғаннан кейін хан тағына сексенге келген Шығай отырды

Шығай хан қайтыс болды

1582 ж.

Монғол ханына қарсы соғыстарда Хакназардың айырылып қалған жерлері

Жетісудың біраз жері

Батыс елдері алғаш қазақ мемлекеті туралы кай ханның тұсында білді

Қасым

1570 жылдардың аяғында Хақназар билігінде болған жер Жетісудың батысы.Абдаллах ханның қазақ ханына сыйға берген жері

Түркістан аймағы

Абдаллах хан Самарқан өлкесіндегі Африкенб уәлоятын сыйға тартқан хан

Тәуекел

Тәуекел билік құрған жылдар 1582-1598 ж.ж.

1597-1598.ж.Тәуекел хан Абдаллахқа қарсы соғысқа дер кезінде кай жерде Абдаллах әскерін талкандады –

Ташкент қаласының түбінде

1583 жылы Тәуекел хан Абдаллах хандығына шабыл жасап басып алған калалар Сауран,Түркістан,Отырар,

Сайрам

Қазақ Хандығының беделін және күш-куатын арттырып, Тәуекелдің беделін көтергсн жеңіс –

Ташкент түбіндегі Абдаллах әскерін жеңуі

Абдаллах өлген соң Тәуекел хан Мәуараннахырға басып кірген жыл

1598 ж.

Есім хан билік кұрған жылдар 1598-1628 ж.ж.

ХVII ғ-ң басындағы (Есім хан кезіндегі) Қазақ хандығындағы билік жүйесінде-

Екі хан билік құрды

ХVІІ ғ-ң басында өзін тәуелсіз хан етіп жариялап, Ташкент қаласын астана етті

Тұрсын хан 1613 ж.

Есім хан қазақ хандығының әскери күш қуатын арттыру үшін көңіл бөлді

Сұлтандар мен төрелерге еркіндік берді

Қазақ-бұхар соғысы болған жыл 1603-1624 ж.ж.

Бірінші қазақ-бұхар соғысы болған жер -

Айғыржар

Бірінші қазақ-бұхар соғысы өткен жыл -

1603 ж.

ХVІІ ғ-ғы Тұрсын ханның сенімді тірегі -

саны көп, айбынды қатаған руы

Тұрсынның өзін хан жариялауымен катар тағы бір антты бұзуы -

ақша шығаруы

Тұрсын ханның бүлігі тарихта аталды -

"Қатаған қырғыны"

Есім хан қалмақтарды талқандаған жыл -

1627 жыл

Қазақ хандығының кұрылымы - "Жеті саты"

Қазақ хандығында ата аймақты баскаратын адам –

Аксақал

Қазак хандығында он немесе бес аймақтан кұрылған ру

"Ханталапай" сөзі

Ханды сайлағанда малын бөлісіп алу

Ханың жасагы

Төлеңгіттер

Хандарды кімдерден сайлаған Ақсүйектерден

Қазақ хандығындағы ұлыстың билеушісі -

Сұлтан

Ұлыс неден құралған - Арыстан

Орта жүздің құрамындағы тайпалар -

Арғын, найман ,уақ, керей, қыпшақ.

Дешті Қыпшақ үшін сауда аймағы ған кала

Сығанақ.

Иасы қай ғасырдан бастап Түркістан атанды

XIVғ.

(ХVII ғ. екінші жартысында казак хандығының aстанасы көшірілген қала

Түркістан

Тәуекел ханның тұсында берік камал, ірі сауда орталығына айналған кала

Сауран

Есім ханның баласы Жәңгірдің билік кұрған жылдары 1628-1652 ж.ж.

1643.ж.жоңғарларға карсы ерлікпен шайкаскан хан Жәңгір

Орбұлақ шайкасында жоңғар әскерлерінің ту сыртынан шабуыл жасаған батыр Жалаңгөс

Жәңгір қайтыс болғаннан кейін билік кұрған хан Тәуке

Хандықтың ішкі өмірі мен сыртқы саяси өмірінің аса маңызды мәселелерін шешетін адам

Билер

Жеті жарғы бойынша заң шығару құкығы және барлық қазақ коғамындағы мүшелеріне бұйрық беруге міндетті

Хан

Қазақтың ханын сайлауға барлык рудың -

атақты сыйлы шонжарлары катысты

Маусымдық жайылымның қысқы қонысы

жайлау

Маусымды жайылымның көктемгі қонысы -

көктеу

ХVІ-ХVП ғ-да қазақтар шаруашылығының таза малмен айналыскан түрі -

көшпелі

Отырар каласының VШ ғасырдың басындағы атауы. – Тарбанд

ХVІІ ғ-ң II жартысындағы қазақ мем-де ұлы ханның билігін әлсіретіп,ішкі-сыртқы саясатта беделін түсірген - кіші хандардың дара билік жүргізуі

Жоңғарларға карсы күрестегі ерлігі үшін халықтың Жәңгірге берген атауы –

Салқам Жәңгір

Жәңгір ханның санаулы сарбаздары Жоңғардың 50 мың эскерімен шайқасқан жер - Орбұлак

ХVІІ ғ-ң 70-ші жылдары әскерлері басып алған калалар саны

Тоғыз кала (1680-1715).

Тәуке ханның кезіндегі Қазақ хандығының астанасы - Түркістан

Тәуке ханның үш жүздің басын косқан жиналысын (құрылтайын) шақырып отырған жер –

Күлтөбе

Тәуке ханның заңдар жинағы "Жеті жарғы"

Жеті жарғыны жасауға қатыскан билер –

Ұлы жүзден- Төле би, Орта жүзден Қазбек би, Кіші жүзден Әйтеке би

Тәуке ханның кезіндегі билердің міндеті - сот билігі, атқарушы билік.'Жеті жарғы" бойынша хан –

бас қолбасшы болды

1710 жылы қазақ жүздерінің өкілдерінің Қаракұм маңында бас косып талқылаған мәселесі -

жау шабуылына тойтару

ХVII ғас-ң ортасында Жоңғар мемл-ң күш-қуатының біршама артуына себеп болған қоңтайшы –

Батыр

Аягөз маңында қазақтар мен жоңғарлар арасында үш күнге созылған күрес болған жыл -1718 ж.

Бұланты шайқасынан кейін қазақ жүздерінің өкілдері жауға қарсы күресті күшейту жөнінде

шешім қабылдаған жер.

Қарақұм

Ордабасы тауына жиналған қазақ жүздерінің өкілдері барлық жасақтың бас қолбасшысы етіп сайлаған адам

Әбілқайыр

Белгілі тарихшы Қадырғали Жалайри “Жылнамалар жинағында”

Көшімді таратады

Шайбани ұрпағынан Көшім Сібірдің ханы болған кезден бастап Батыс Сібірдің жергілікті халқына тарата бастаған дін

Ислам діні

1694 жылы І Петрмен елші Аталықов арқылы сауда байланысын жасаған

Тәуке хан

І Петр шығыспен сауда қатынасын өрістету үшін Қазақстанның маңызы

Кілт және Қақпа” деп санады

“Жеті Жарғы” бойынша құрылтайға кімдерді қатыстырмады?

Қарусыз келгендерді

Жоңғарлардың қазақ жеріне шабуыл уақытша бәсеңдеткен жағдай

Тәуке ханның қырғыз, қарақалпақтармен одақтас болуы

Жоңғарлардың 1680 жылғы шабуылынан аман қалған қала

Түркістан

1710 жылы жоңғарларға қарсы күресу үшін үш жүз өкілдерінің бас қосқан жері – Қарақұм

1635,1643,1652 жылдары қазақтарға қарсы жорықты басқарған қонтайшы

Батыр

1718 жылы жоңғар-қазақ шайқасы болған жер

Аягөз

1724-1725 жылдары жоңғарлар басып алған қала – Түркістан, Ташкент

“Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама” аталған жыл 1723 жыл

Сарысу өзенінің бойында жоңғарлармен шайқас болған жер

Бұланты

1728 жылы қазақ жүздері өкілдерінің жоңғарларға қарсы күресу үшін бас қосқан жері

Қарақұм

Сібір елін монғолдар жаулап алғаннан кейін Жошы ұлысына кіргенін жазған шежіреші – Рашид ад-Дин

Искер қай хандықтың астанасы? Батыс Сібір хандығының

1854 жылы ұрыста Ермакты жеңген батыр

Сәтбек

Сібір ханы Көшім біржола

жеңіліске ұшыраған жыл

1598 жыл

Ресейдің саудасын дамытуда Қазақстанды “кілт және қақпа” деп атаған

патша І Петр

Т.Чебуков бастаған орыс елшілігінің Қазақстанға келген жылы

1573 жыл

1594 жылы Мәскеуге Тәуекел ханның елшілігін басқарып келген адам

Құл-Мұхаммед

1595 жылы Тәуекел ханға келген орыс елшілігін басқарған – В.Степанов

1640 жылы салынған бекініс – Гурьев

“Кодекс куманикус” қай тілдегі шығарма?

қыпшақ

ХV, ХVІІ ғасырларда Алтын Орда, Ақ Орда дәуірінде ресми әдеби тіл ретінде қолданылды – қыпшақ тілі

“Жамиғат тауарих” жинағының авторы

Қ.Жалайри

ХҮ ғасырда жазылған “Тарих-и-рашиди” еңбегінің авторы – Мұхаммед Хайдар Дулати

694 жылы Тәуке хан І Петр мен елші Аттилов арқылы қандай келісім жасады?

сауда байланысын күшейту

1490 жылы Азов қаласында дүниеге келген жырау – Доспамбет

Есім ханның Кіші жүздегі ел басқарушы, биі болған жырау – Жиенбет

Эпостық жыр

Ер Сайын”

Лиро-эпостық жыр

Айман–Шолпан”

Қазақ халқының өмірінде музыканың айрықша орын алатынын жазған сяхатшы – Якуб

Қ.Жалайридің еңбегі – “Шежірелер жинағы”

Қ.Жалайри “Жылнамалар жинағы” атты еңбегін орыстың қай патшасына тарту етті? – Б.Годуновқа

ХVІ-ХVІІ ғасырларда қазақ-монғол қарым-қатынастарының тарихы баяндалған “Тарих” атты еңбектің авторы

Шах–Махмұд Шорас

ХVІ ғасырдың 40-жылдары жазылған “Тарихи Абулхайрхани” еңбегінің авторы–

Усман Кухистани.

Қазақ жерінің Ресей құрамынакіруінің алғышарттары

1718 жылы салынған бекініс- Семей

Өскемен бекінісі салынды

1720 жыл

1710 жылы қазақ жүздерінің белгілі өкілдері

Қарақұм маңында бас қосты.

Қазақ жасақтары