Анатацыя як сродак кампрэсіі навуковага тэксту

Анатацыя (ад лац. annotatіo – заўвага) – гэта кароткая характарыстыка арыгінала, якая перадае змест у выглядзе пераліку асноўных пытанняў, а часам дае і крытычную ацэнку.

Існуюць асаблівасці анатавання розных відаў выданняў:

Пры анатаванні выданняў навуковага характару і вытворчай літаратуры асабліва важна адзначыць наяўнасць дакументальных матэрыялаў, статыстычных дадзеных, улічваць галіну ведаў, да якой адносіцца тэкст, падкрэсліць форму анатуемага выдання (практычны дапаможнік, вытворчая ці метадычная інструкцыя), выкарыстоўваць прынятую тэрміналогію і дакладнае найменне працэсаў.

Пры анатаванні даведачных выданняў неабходна ахарактарызаваць іх тэматыку, паўнату і навізну звестак, крыніцы, на аснове якіх яны складзены, чытацкае і мэтавае прызначэнне.

Анатацыя зборніка артыкулаў ці матэрыялаў можа межавацца агульным указаннем яго тэматыкі, пералічэннем аўтараў, а таксама загалоўкаў артыкулаў, уключаных у зборнік. Пры неабходнасці можна даць разгорнутую характарыстыку найбольш важных артыкулаў, што ўвайшлі ў зборнік ці ўсіх артыкулаў.

Патрабаванні да анатацыі:

• структура анатацыі павінна быць лагічнай і можа адрознівацца ад анатуемага тэкста;

• анатацыя павінна быць кароткай, напісанай простай і яснай мовай, не ўжываюцца доўгія і складаныя сказы, фармальныя штампы;

• аб’ём анатацыі: 2000 - 12000 друкаваных знакаў.

Анатацыя можа быць разгорнутай і кароткай.

Структура разгорнутай анатацыі (манаграфія, дысертацыя, дыпломная работа, курсавая праца):

- тэма;

- актуальнасць праблемы;

- мэта даследавання;

- задачы даследавання;

- вывучаемыя з’явы;

- аб’екты і прадмет даследавання;

- чакаемыя вынікі;

- магчымая галіна прымянення;

- формы выкарыстання.

Структура кароткай анатацыі (кнігі, дапаможніка, артыкула):

- бібліяграфічнае апісанне (аўтар, назва, выхадныя дадзеныя);

- тэма тэксту (выкарыстоўваюцца наступныя выразы: Кніга (артыкул, тэкст) прысвечана тэме (праблеме, пытанню); ...

- праблематыка (пералічваееца кола пытанняў ці праблем, якія закранаюцца ў тэксце);

- адрасат (указваецца, каму адрасаваны, прызначаны тэкст).

Напрыклад:

Лепешаў, І.Я. Слоўнік беларускіх прыказак / І.Я. Лепешаў, М.А. Якалцэвіч. – Мінск: «Бел. асац. «Конкурс», 2006. – 544 с.

Упершыню кніга апублікавана ў 1996 г. выдавецтвам «Беларуская Энцыклапедыя». Другое, значна дапоўненае, выданне выйшла ў 2002 г. у выдавецтве «Беларуская навука».

У слоўніку апісваецца больш за 1600 найбольш ужывальных прыказак, тлумачыцца іх сэнс, пры неабходнасці даецца іх сітуацыйная і стылістычная характарыстыка. Выкарыстанне прыказак як моўных адзінак ілюструецца прыкладамі з мастацкіх і публіцыстычных тэкстаў. Паказана, у якіх парэміялагічных зборніках прыводзіцца пэўная прыказка ці яе разнавіднасці. Пры некаторых прыказках ёсць даведкі пра іх паходжанне. У слоўніку адлюстравана варыянтнасць прыказак і сінанімічныя адносіны паміж імі.

Прызначаецца для шырокага круга чытачоў.

Паміж рэфератам і анатацыяй існуюць пэўныя адрозненні:

1) у рэфераце інфармацыя выкладаецца з пазіцый аўтара арыгінала без ацэнкі рэферэнтам выкладаемага, у анатацыі – фармулёўкамі рэферэнта;

2) рэферат знаёміць чытача з асноўнымі пытаннямі, праблемамі і пад., дае адказ на пытанне, менавіта якая інфармацыя змяшчаецца ў тэксце, анатацыя ж толькі павярхоўна дае ўяўленне, аб чым гаворыцца ў арыгінале, аблягчае пошук неабходнай інфармацыі;

3) рэферат будуецца на аснове ключавых фрагментаў тэксту, анатацыя ж пішацца сваімі словамі.