5. Дм елеуін қолданып медициналық мәліметтерді іздеп табу

Дәйектемелі медицина (ДМ) (evidence-based medicine) – бұл дәледенген мәліметтерге негізделген медицина бөлігі және осы анықталған дәйектемелерді іздеу, салыстыру, қорытындылау мен кеңінен пайдалану арқылы науқасқа көмек көрсетуде тиімді пайдалану (Еvidence Based Medicine Working Group, 1993).

Дәйектемелі медицина (ДМ) – ғылыми мағлұматтарды жинаудың, талдаудың, қорытындылау мен дұрыс түсініп қолданудың жаңа әдісі, бағыты немесе технологиясы. Дәйектелі медицина (ДМ) – бұл дәлелденген (түсіндіруге келетін), маңыздылығы бар, ең жоғарғы жетістіктерді таза пейілмен белгілі бір науқасқа сапалы медициналық көмек көрсету үшін қолдану (Sackett D.L.1996). Басқа сөзбен айтқанда, ДМ кәзіргі уақыттың бейнесі ретінде осы күннің маңызды жетістіктерін пайлануға негізделеді, өйткені «дәлелі бар дәрігерде» мәліметтердің сенімді қорлары бар.

Іздеу әдісі. Медициналық мәліметті Интернет жүйесінде іздеу..

1. Іздеудегі нысана. Қандай нысана іздеуде - не ізделеді?

-сұрақты дұрыс құрастыру – нақты, тақырыпқа сәйкес

- өзекті сөздерді тура анықтау – ізделіп отырған тақырыпқа жауап беретін, яғни маңыздылығын сипаттайтын және жиі қолданылатын

- бақылау нысаналары ( адамдар және/немесе жануарлар, ер адамдар және/немесе әйелдер, жасы).

2.Қандай қорлар бар – қайдан іздеу керек?

• Ұйымдар мен жобалардың Веб-сайттары

• Тақырыптық веб-сайттар

• Іздеу құралдары

• Оқыту қорлары

• Мәліметтер қоры

• Журналдар

• Электрондық кітаптар

• Клиникалық тәжірибе бойынша деректемелер

• Сарапталған дәлелдемелер

• Науқастарға арналған қорлар

• Тарату парақтары, жаңалықтар

Ағылшын тілді сайттар

• Altavista –http://www.altavista.com.

• Google-http://www.google.com/

• Yahoo!-http://www.yahoo.com

• Lycos - http://www.lycos.com/

• HotBot-http://www.hotbot.com

• EuroSeek-http://www.euroseek.net/page?ifl=uk

Орыс тілді сайттар

• Ароrt - http://www.aроrt.ru/

• Yandex - http://www.yandex.ru/

• Rambler- http://www.Rambler/ru

• List.ru - http://www.list.ru

• Googl e- http://www.google.ru,

http://www.google.kz/

• All Stars - http://www.stars.ru

Мекемелер / жобалар Веб-сайты

• Centres for Health Evidence (Canada)

http://www.cche.net/CHE/home.asp

• Дәйектемелі медицина мамандарының ұйымы

http://www.osdm.org

Мәліметтер қоры

• Cochrane Library

http://www.cochrane.org

• PubMed MEDLINE

http://www.ncbi.nih.gov/entrez/query.tcgi

• DARE

http://.nhscrd.york.ac.uk/darehp.htm

• PedRO

http://ptwww.cchs.usyd..edu.au/pedro/

• Кокран Бірлестігінің Ресей бөлімі

• Centres for Health Evidence

• UpfoDate

Тақырыптық веб-сайттар

• Antibiotic. Ru

http://www.antibiotic.ru

• Атеросклероз Орталығының сайты

http://www.athero.ru/

• Еvidence- Based Psychiatry Ctnter

http://www.med.nagoya-cu.ac. jp/psych.dir/ebpcenter.htm

• Еvidence- Based Pediatrics Web Site

http://www.med.umich.edu/pediatrics/ebm

• The PedsCCM Еvidence- Based Journal Club

http: //PedsCCM.wustl.edu/EBJounal-Club.htm

Іздеу құралдары

• SUMSearch

http://sumsearch.uthscsa.edu/searchform45.htm

• TRIP

http://www.tripdatebase.com/

Оқыту қоры

• The EBM Toolbox

http://cebm.jr2.ox.ac.uk/docs/toolbox.html

• EBM Center of Exellence

http://www.hsi/unc/edu/ahec/ebmcoe/pages/index/htm

Introduction toЕvidence- based Medicine-http://www.hsl.unic.edu/lm/ebm/index.htm

• SUNY Health Sciences Еvidence- based Medicine Cource

http://library.downstate.edu/ebm/toc.html

• Еvidence- based Medicine Tool Kit

http://www.med.ualberta.ca/ebm/ebm/htm

Журналдар

• АСРJounal Club

http://www.acpjc.org/

• Colltction of electronic publications

www.biomedcentral com

• Bandolier

www.jr2/ox.acuk/bandolier/

www.cmh.edu/stats/jounal.htm

• www.bmj.com/contents-by-date.0.shtml

• www.medmir.com

PubMed –АмерикаҰлттық медициналық кітапханасының биотехнология мәліметтерінің Ұлттық орталығы өңдеген ( www.nlh.gov). PubMedтің іздеу құралдары біраз дамыған, Medlin-ге кірмеген құжаттар және Интернеттегі электроднық басылымдармен танысуға мүмкіншілік береді.

Клиникалық деректемелер қорының негізгі интернет-сайттары

• National Electronics Library for Health (UK)

http.//www.nelh.nhs.uk

• Guldelines (UK)

http.//www.eguldlines. co.uk

• Austrlian National Health Medical Reseach Council Clinical Practice Guldelines

http.//www. health gov. Au/hfs/nhmrc/publicat/cp-home.htm

• Scottish Intercolleglate Guldelines Network (SIGN)

http.//www.sign.as.uk

• Guldeline Library - NewZeland Guldelines Group

http.//www.nzgg.org/nz/library/cfm

• Canadian Medical Association infobase of Clinical Practice Guldelines

http.//mdm.ca/cpgsnew/cpgs/index.asp

Іздеу әдістері

• Мәліметтерді мәліметтер қорынан іздеу үрдісі іздеу жүйелерінде қолданылатын ережелер негізімен бірдей:

• іздеу аймағына қажетті терминді жазу (гипертензия, витаминдер). Бірақ, көп жағдайда, бұндай кең тақырыпта іздеу өте сирек қолданылады, сондықтан мағлұматты туралап, тақырыптың іздеу аймағын кішірейту (туралау) арқылы

• табу қажет (мысалы, «бүйректік гипертензия» или «С витамины, қантамырлар, жетіспеушілік».

Іздеу аймағын кішірейту (туралау)

Байланыстырушыларды қолдану

Оператор Ағылшын нұсқасы Қысқа жобасы

• ЖӘНЕ AND &

• НЕМЕСЕ OR I или +

• ЖОҚ NOT ~ или -

• NOT - «жоқ» байланыстырушылары қажет емес тақырыпты шығарып тастау үшін қолданылады: Мысалы, жалпы холецистоэктомия емес тек лапароскопиялық холецис-тоэктомия қажет: Іздеу тапсырмасы: laparascopic and cholecysctetomy not laparotomy. Бұндай тапсырмалар іздеу аймағын кішірейтеді, туралайды.

• AND, OR

• AND - «ЖӘНЕ»: Мысал: гипертензия емі – hypertension AND treatment

• OR -«НЕМЕСЕ» Мысал: адельфан немесе клофелинды қолдану, яғни бірінші немесе екінші термины зерттеулердің барлығы: adelphan OR clofeline.

Іздеу аймағын кішірейту (туралау): «Limits»

Іздеу аймағын кішірейту (туралау) түрлері:

• Зерттеу түрлері бойынша (РБС, шолулар ж/е т.б.)

• Жасы бойынша

• Іздеу тереңдігі (жылдар)

• Тілі

• Нысана (адам және /немесе жануар

• Қор бөлімдері бойынша

• Жынысы бойынша «ер және/немесе әйел»

Өзекті (тақырыпты) сөздер(MeSH)

MeSH - Metdical Subject Headings

( медициналық тақырыптық бөлімдер) – бұл өзекті (тақырыпты) сөз:

• Іздеу 2 кезеңмен жүреді: 1- эмпирикалық термин алынады, содан кейін қорытындыға қараймыз және 2-сізге жарайтын басылымдарда өзекті (тақырыпты) сөздерді анықтап, осы сөздер арқылы әрі қарай іздеуді жалғастырамыз.

• Өзекті (тақырыпты) сөздерді қысқарту қызметі ($.tw.) – оның түбірі бойынша іздеу – бұл егерде сөз немесе сөйлем әр түрде кездесетін болса. Мысал:

hypno$.tw. іздеу қорытындысы мына түрде болдады: hypnosis, hypnotic, hypno-therapy, hypnoyize ж/е т.б.

Іздеу әдісі -кезсңдері

1 кезеңі: өзекті (тақырыпты) сөздерді, MeSH, іздеу әдістерінің қосымша құралдарын қолданып (басылымға шығу датасы, зерттеуге қатысушылар ж/е т.б.) нақты клиникалық сұрақ құрастыру.

2 кезеңі: Сіздің талабыңызға қажет мәлімет қорын таңдау ( мәліметті іздеу жүйесі, мәліметтер қоры, журнал) және осы қормен жұмыс жасау ережесін қолданып тапсырмаңызды құрастырып іздеу аймағына кіргізесіз.

3 этап: алынған қорытынды бағалау

Интернетте іздеу жұмыстарындағы қателер

• Маңызды операторларды дұрыс қолданбау

• Өте жалпылама терминдер

• Омонимдер

• Тіркеу (үлкен/кіші әріптер)

• Терминдердің жақын орналасуыов

• Сәйкес емес іздеу құралы

• Қорытынды жоқ болса – орфографияны тексеріңіз