1.3. Maǵlıwmatlardıń túrleri. Buyrıqlardıń formatları hám túrleri. Adreslew. Basqarıw aǵımı. Úzilisler.
Kompyuterlerde ańlatılıw múmkin bolǵan maǵlıwmatalardıń túrleri eki túrge bóliw múmkin:
1. Cifrlı maǵlıwmatlar, yaǵniy sanlar menen ańlatıwshı maǵlıwmatlar.
2. Cifrlı bolmaǵan maǵlıwmatlar.
Cifrlı maǵlıwmatlar hám olardı kompyuterde qanday ańlatılıwın kórip shıǵamız..
Pútin sanlar. Cifrlı maǵlıwmatlardıń tiykarǵısı – bul pútin sanlar. Pútin sanlar kompyuterlerde ekilik sanlar kórinisinde saqlanadı. Olar ádette 8, 16, 32 hám 64 bitli uzınlıqlardan birine iye bolıwları múmkin. Kompyuterde pútin sanlar ishorali hám ishorasiz kórinislerde ańlatılıwı múmkin. 32-razryadlı swz (rus tilida – slovo) járdeminde 0 den 232-1 ge shekem bolǵan ishorasiz, hámde -231-1 den +231-1 ge shekem bolǵan ishorali pútin sanlardı ańlatıw múmkin.
1.12.-súwret.
Pútin bolmaǵan sanlar. Pútin bolmaǵan sanlardı (3,14; 0,495; 0,00056; … ) ańlatıw ushın jıljıtıwshı tochkalı sanlar qollanıladı (rus tilinde - chisla s plavayuщey tochkoy). Olardıń uzınlıqları 32, 64 yoki 128 bitge shekem bolıwı múmkin.
1.13-súwret. Jıljıwshı tochkalı sannıń IEEE standartındaǵı formatlar.
Mısallar: 3,14 = 0,314 * 101
0,495 = 0,495 * 100
0,00056 = 0,56 * 10-3
2014 = 0,2014 * 104
314; 495; 56; 2014 - mantissalar.
1; 0; -3; 4 – eksponentalar (dárejeli, tártipler).
1.14-súwret.
Onlıq sanlar. Bunda onlıq sistemasında jazılǵan hár bir cifr, ekilik sistemadaǵı tórt cifr menen almastırıladı. Eki onlıq cifr menen Eki onlıq cifr bir baytqa jaylasırıladı. Bul ekilik-onlıq dep ataladı. (rus tilinde – dvoichno-desyatichnıy format).
Mısallar: 25 --- 0010 0101
367 --- 0011 0110 0111
1987 --- 0001 1001 1000 0111
1.15-súwret.
Cifrlı bolmaǵan maǵlıwmatlar hám olardıń túrleri.
Simvollı maǵlıwmatlar. Tesktler menen islesiwde, maǵlıwmatlar bazaların basqarıwda hám basqa usılarǵa uqsas hallarda simvollı maǵlıwmatlar menen islesiwge dus keledi. Simvolli maǵlwmatlarǵa mısal etip ASCII (American Standard Code for Information Interchange) hám UNICODE kodların keltiriw múmkin. Olardıń uzınlıqları sáykes túrde 7 (8) hám 16 razryadlı bolıwı múmkin. (1.1-keste).
Qatarlar kórinisindegi maǵlıwmatlar yaki qatarlar kórinisindegi ózgeriwshiler. Bul túrdegi maǵlwmatlardıń aqırında arnawlı belgi yaki qatardıń uzınlıǵın kórsetiwshi bólimi bar. Kompyuterde usı qatarlar ústinde– kóshirip jazıw, izlep tabıw hám olardı redaktorlaw ámellerin orınlawshı buyrıqlar bar.
Logikalıq maǵlıwmatlar. Logiyakalıq maǵlıwmatlar eki mániske iye bolıwı múmkin: ras yaki jalǵan (true yaki falshe), yaǵniy 1 yaki 0.
1.1-keste. ASCII simvollarına durıs keletuǵınn kodlardıń kestesi.
Pentium 4 processorında qolalnılatuǵın maǵlıwmatlardıń túrleri. Pentium 4 processorı IEEE 754 standartına tiykarlanǵan - ekilik ishorali hám ishorasiz pútin sanlardı, ekilik-onlıq sanaq sistemadaǵı sanlardı hám jıljıwshı suriluvchi tochkalı sanlardı ańlata aladı [16]. Bul processor tiykarında qurılǵan kompyuter 8/16 – razryadlı kompyuter esaplanıp, sonday uzınlıqqa iye bolǵan pútin sanlar menen isley aladı. Onda kóp sanlı arifmetikalıq buyrıqlardı, Bul ámellerin hám salıstırıw ámellerin orınlaw múmkin. Pentium 4 processorı 8-razryadlı ASCII simvolları menen isley aladı, onda simvollardan ibarat bolǵan qatarlardı kóshirip jazıw hám izlep tabıw sıyaqlı arnawlı buyrıqlarıda bar.
1.2-keste. Pentium 4 processorı cifrlı maǵlıwmatlardıń túrleri.
Buyrıqlardıń formatları hám túrleri. Buyrıq – ámel kodı, bul ámelde qatnasıp atırǵan operanda yaki operandalar qayjerden alınıwı hám nátiyje kayjerge jazıw kereklig haqqındaǵı informaciyadan ibarat boladı [3,10,18]. 1.16-súwret buyrıqlar toplamı qáddine tiyisli buyrıqlar formatlarınıń bir neshe túrleri keltirilgen.
1.16-súwret. Buyrıqlar formatlarınıń tórt túri.
a) adressiz buyrıq; b) bir adresli buyrıq;