4. Assembler tilinde programmalastíríw tiykarlarí
4.1. Assembler túsínígí jáne onıń wazıypaları
Joqarı dárejelí tíller esaplanǵan C, C++ hám Java sıyaqlı programmalastırıw tíllerínde jazılǵan bír operatordı ámelge asırıw ushın, bír neshe mashína buyrıqların orınlaw kerek boladı. Hár bír operatorǵa bírden mashína buyrıǵı tuwrı keletuǵın tíl bolsa-assembler tílí dep ataladı. Hár bír assembler tílí yamasa assemblerlar, mashína buyrıqlarınıń atları qısqartırıp jazılǵan- mnemoníkalarǵa, yaǵnıy máníske íye qısqartırılǵan sózlerge tíykarlanadı [1, 16, 18]. Mısalı: qosıw- ADD, alıw-SUB, kóshíríp jazıw- MOV, bír ma`níske arttırıw-INC hám basqa mashína buyrıqları sıyaqlı. Assembler tílínde da- konstantaların, ózgeríwshílerdí, yad adreslerín ańlatıwshı metkalardı xarakterístíkalaw ushın, símvollardan íbarat atlar qollanıladı. Assembler tílínde jazılǵan programmanı assemblerlaw yamasa translyatsíya (kompílyatsíya) etíw nátíyjesínde, real apparat ortalıqta – Pentium 4, Otqarazola, UltraSPARC yamasa 8051 protsessorlarınan bírí ornatılǵan kompyuterde atqarılıwǵa tayın ekílík sanlarda kórsetílgen programma payda boladı. Usı halattı UMPK-80M oqıw míkroprotsessorlı komplektí ushın jazılǵan, 4.1-suwretde keltírílgen programma járdemínde túsíndíríw múmkín. Bul programma operatív yad apparatınıń 0V00 adresí boyınsha jazılǵan sandı oqıydı, onıń bíykarın anıqlaydı, hámde nátíyjení 0V01 adresí boyınsha operatív yad apparatına qaytarıp jazıp qoyadı.
Programmalardı jazıwda barlıq sanlar on altılıq sanaq sístemasında ańlatpalanadı. Programmadaǵı buyrıqlar- bír, ekí yákí úsh baytlı bolıp, uyqas halda yadtıń bír, ekewi yamasa úsh yacheykasın íyelewlerí múmkín. Bunı 4.1-suwrettegí programmanı assemblerlaǵandan sońǵı jaǵdayın kórsetíwshí 4.2 hám 4.3- súwretler tíykarında túsíníp alıw múmkín.
4.1-súwret. Yadta jazılǵan sannı biykarlaw programması
4.2-súwret. Assemblerlengen programma
Buyrıqlardıń formatları qanday ekenlígín tusíníp alıw ushın, programmanı 4.4-suwrettegí bír qatarda, bír buyrıq keltírílgen kóríníste jazıp alamız. Bunda hár bír buyrıqtıń baslanǵısh adresí kórsetíledí hám buyrıqtıń uzınlıǵına qaray (1, 2 yamasa 3 baytlı buyrıq), ol yadınıń ízbe-íz jaylasqan 1, 2 yamasa 3 dana yacheykasın íyeleydí.
4.3-súwret. Programmanı yad adreslerí boyınsha jaylasıwı
4.4-súwret. Programmanı bír qatarda, bír buyrıq keltírílgen kóríníste jazılǵan jaǵdayı
Assembler tílínde íslew ańsat emes. Qandayda bír programmanı assembler tílínde jazıw, sol programmanı C, C+ va Java sıyaqlı programmalastırıw tíllerínde jazıwǵa salıstırǵanda kóp waqıt talap etedí. Assemlerda programmanı tuwrı ísleytuǵın halatqa keltíríw de (rus tílínde- otladka programmí) júdá kóp waqıt talap etedí. Sonday eken assemblerda programmalastırıw ne ushın kerek- degen soraw payda boladı. Buǵan tíykar etíp tómendegí ekí sebeptí kórsetíw múmkín: assembler tílínde dúzílgen programmalar ońímdarlıǵınıń joqarı bolıwı (rus tílínde- vísokaya proízvodítel'nost' programm) hám olarda kompyuterdíń apparat qurallarına tuwrıdan-tuwrı shaqırıq ete alıw ímkaníyatınıń bar ekenlígí. Joqarı ílmíy tájiríybege íye bolǵan programmist, assembler tílínde, joqarı úst tílínde dúzílgen programmaǵa salıstırǵanda, talay kem yad íyeleytuǵın hám ádewír tez ísleytuǵın programmalardı dúzíwí múmkín. Kóp hallarda jazılǵan programmanıń kemrek yadın íyelewí hám tez atqarıla alıwı múmkínlígí júdá zárúrlí áhmíyetke íye boladı. Házírde kóplegen ornatılatuǵın ámelíy programmalar, mısalı- smart-kartalardaǵı hám uyalı telefonlardaǵı programmalar, hár-qıylı apparatlardıń drayverlarí hám BÍOStıń emlewlerí (rus tílínde- protsedurí) áne sonday programmalar qatarına kíredí.
Assembler tílín úyreníw menen bíz, kompyuterdíń qanday íslewín jáne onıń íshkí dúzílísí, yaǵnıy arxítekturası qanday ekenlígín jetílísken úyreníw múmkínshílígíne íye bolamız.