Тау-кен µндірісінде гидромеханиканыњ мањызы, басќа пєндермен µзара байланысы
Ќазіргі кезде тау-кен µндірісінде гидравликалыќ ж‰йені ќолданатын машина жєне агрегаттар ќолданылады; ары ќарай гидромеханизация дамиды, кµмір мен тау-кен шыѓарындыларыныњ µтуі гидромонитор арќылы іске асады, ал транспорттау мен тау-кен массасын кµтеру – гидротранспорт арќылы орындалады. Кµмірдіњ мањызды бµлігі мен кен пневматикалы энергияны ќолдану арќылы алынады. Тау-кен ж±мысы бойынша мамандар гидравликалыќ ќ±рылѓы мен агрегатты есептеу ‰шін, сол сияќты гидромеханизация процесін ж‰ргізу ‰шін, гидромеханиканы ќолдануды жаќсы мењгеруі ќажет. Гидромеханика тау-кен ж±мыстарыныњ гидромеханизациясын зерттеуде, кептіру процесінде, ашыќ жєне жерасты ж±мыстарында, суды азайту мен су тµгудіњ, гидрогеологияныњ, гидрож‰йеніњ, насосты, желдеткіш жєне компрессорлы ќ±рылѓыда, кенішті аэрологияда, желдеткіш жєне шахтаны газсыздандыруда, пайдалы ќазбаны байытудыњ негізі болып саналады.
Т±тас ортаныњ гипотезасы
Кењістіктіњ бµлігін ‰зіліссіз тотыратын материалды н‰кте ж‰йе континуум деп аталады (т±тас орта). Осындай т±тас орта наќтылы бар материалдыњ моделі ретінде ќолданылады. М±ндай идеализациялар кµптеген практикалыќ тапсырмаларды шешуде мањызды. М±ндай модельмен с±йыќ ѓана емес (су, м±най, жєне басќа), газ тєрізді ортаны (ауа, табиѓи газ) жєне ќатты денелерді (таужыныстарын) сипаттауѓа ќолданылады. Біз с±йыќты кењістікті ‰здіксіз толтырушы материалды бµліктіњ деформацияланѓан ж‰йесі ретінде ќараймыз. М±ндай єдістіњ д±рыстыѓы су молекуласы мµлшерініњ жєне кейбір кµлемді салыстыру арќылы расталады: егер су тµртб±рышын 0,01 мм деп алсаќ, онда 3,3 1013 молекула болады. Осылай ќозѓалып келе жатќан с±йыќ кµлемін есептеуге болады. С±йыќ моделін ќолдану д±рыстыѓы – т±тас орта гидромеханика практикасымен расталады.
С±йыќтыњ негізгі ќасиеті Тыѓыздыѓы
Тыѓыздыќ – с±йыќ жєне газбен толтырылѓан массаныњ кењістікте таралу сипаттамасы. Ортаныњ орташа тыѓыздыќ мєні аз кµлемді мµлшерде массаныњ Δm кµлемге ќатынасымен аныќталады ΔΩ:
(1)
Еркін н‰ктеде с±йыќ тыѓыздыѓы мына формула бойынша аныќталады:
(2)
Ќозѓалыстаѓы ортаныњ тыѓыздыѓы температура мен ќысымѓа байланысты, соњѓысы – ортаныњ ќозѓалу сипатына.
Ж‰йеде тыѓыздыќ µлшемі СИ – кг/м3.
Судан басќа барлыќ с±йыќтыњ тыѓыздыѓы температаура кµтерілген сайын t азаяды. Су ‰шін t=40C ауытќушылыќты жоѓары тыѓыздыќты н‰кте бар (кесте 1).
Кесте 1
Ќалыпты ауа ќысымында температураѓа байланысты судыњ тыѓыздыѓы
|
Тыѓыздыѓы |
Температура t, 0C | |||||
|
0 |
2 |
4 |
6 |
8 |
10 | |
|
с, кг/м3 |
999,87 |
999,97 |
1000,0 |
999,97 |
999,88 |
999,75 |
1 кестеніњ жалѓасы
|
Тыѓыздыѓы |
Температура t, 0C | |||||
|
15 |
20 |
25 |
30 |
35 |
40 | |
|
с, кг/м3 |
999,15 |
996,97 |
997,12 |
995,76 |
994,13 |
992,35 |
1 кестеніњ соњы
|
Тыѓыздыѓы |
Температура t, 0C | |||||
|
50 |
62 |
74 |
80 |
90 |
100 | |
|
с, кг/м3 |
988,20 |
983,38 |
977,94 |
971,94 |
965,56 |
958,65 |