Сурет 2.1. Технологиялық зерттеулер қондырғысының сұлбасы

Шликерлердің химиялық және минералогиялық құрамы күрделі болғандықтан, олардың бізге мәлім әдістермен рационалды өңделуінің шешілуін қиындатады.

Зауытқа түсетін сульфидті концентраттар да күрделі құрамға ие. Мыс негізінен халькопирит пен халькозин түрінде, қорғасын – галенит пен англезит түрінде, мырыш – сфалерит түрінде және темір – халькопирит, пирит пен гематит түрінде кездеседі. Көрініп тұрғандай, барлық металдардың негізінен өңделуі қиын және олар қосымша дайындау операцияларын талап ететін қосындылар түрінде кездеседі. Мысалы, қорғасын өндірісінде, қымбат тұратын өңделім болып келетін, тотыққа қорғасын сульфидін өткізу мақсатымен шихтаны алдын-ала күйдіру қажет.

Берілген жұмыста зерттеу объектісі ретінде «Электроцинк» зауытының шликерлері мен концентратын қолданады.

Материалдардың, сонымен қатар қорғасын өндірісінің түйіршіктелген шлактарының химиялық құрамы 2.1 кестеде келтірілген.

Кесте 2.1 – Зерттелінді материалдардың химиялық құрамы

	Zn	Pb	Cu	Fe	CaO	SiO2	S
Концентрат №1	4,4	54,6	1,3	8,2	0,35	1,8	17,1
Концентрат №2	12,1	28,3	8,8	14,2	сл	3,3	30,9
Шликерлер	4,3	64,3	12,9	3,3	-	0,4	3,6
Түйіршіктелген шлак	12,2	1,7	0,2	24,7	15,6	26,2	-

Ары қарай шликерлер мен сульфидті концентраттарды тотықсыздандырып балқыту, сонымен қатар мырыш шлагы қабаты астында оларды табиғи газбен бірге өңдеу бойынша зертханалық зерттеулер нәтижелері келтірілген.

2. Шликерлерді тотықсыздандырып балқыту

Шликерлерді тотықсыздандырып балқыту бойынша зерттеулерді жүргізу қажеттілігі, қолданыстағы әдістермен қорғасынды металды фазаға жеткілікті дәрежеде бөліп алу мүмкін еместігінен туады. Шликерлер өңделуі шлак –штейн балқымасымен қорғасынның ауқымды жоғалуымен, қымбат және тапшы материалдардың, сода мен кокстың шығынымен жүреді.

Сынақты балқымалар өнімдері қара қорғасын, мыс штейні, возгондар мен үйінді шлактар болып табылады.

2.2-2.5 кестелерде осы өнімдер құрамы келтірілген. Сәйкес өнімдерге металдарды тотықсыздандыру және бөліп алу процесінің өнімдерінің шығуы 2.6 кестеде берілген.

Кесте 2.2 – Қара қорғасын құрамы, %

№ пп	Pb	Cu	Sb	As
1	98,6	0,64	0,50	0,16
2	97,9	0,81	0,47	0,14
3	98,2	0,62	0,30	Сл.
4	98,3	0,73	0,49	0,18
5	96,2	0,96	0,68	0,16
6	98,7	0,51	0,56	0,11

Алынған нәтижелер талдауының көрсетуі бойынша, алынатын қара қорғасын құрамында қоспалар мөлшері аз (0,5-1,5%), қорғасынның қара металға бөлінуі 94-97% құрайды. Штейнде қорғасын мөлшері 6%-дан аспайды. Штейнге мыс бөлінуі 80-82% құрайды. Мырыш өзінің негізгі массасында (80-85%) возгонға өтеді.

Кесте 2.3 – Штейн құрамы, %

№ пп	Cu	Pb	Fe	Zn	As	S
1	65,1	4,5	3,4	Сл	10,2	18,8
2	58,7	5,2	4,1	0,24	9,5	21,3
3	61,3	4,8	3,8	0,20	9,0	22,2
4	56,0	6,5	4,2	сл	10,8	19,3
5	57,4	6,1	5,3	сл	8,1	19,8
6	60,8	5,2	4,7	0,18	9,7	21,5

Кесте 2.4 – Шлак құрамы, %

№ пп	Pb	Fe	Cu	CaO	SiO2	Zn
1	1,7	23,5	0,9	25,0	28,1	1,5
2	1,7	24,2	1,1	23,8	29,0	1,2
3	2,1	26,1	1,4	22,9	26,4	1,8
4	1,2	25,0	1,3	25,3	30,3	0,9
5	2,5	27,3	0,7	22,4	27,7	1,5
6	2,0	25,5	1,2	24,3	27,2	1,2

Кесте 2.5 – Возгондар құрамы, %

№ пп	Pb	Cu	Zn	S
1	16,9	11,5	51,1	16,9
2	18,1	9,3	48,7	16,3
3	17,8	9,5	48,9	17,1
4	16,7	10,4	50,3	17,0
5	15,8	11,7	52,2	17,3
6	18,7	8,6	48,4	16,7

Кесте 2.6 – Шликерлерді балқыту өнімдерінің шығуы және ол бойынша металдар таралуы

№пп	Балқыма өнімдерінің шығуы								Металдар бөлінуі
	Қара қорғасын		Штейн		Шлак		Возгондар		Қара қорғасынға	Возгонға	Штейн-ге
	г	%	г	%	г	%	г	%	%	%	%
1	132,9	44,0	33,1	11,0	107,4	35,8	18,3	6,1	95,3	2,3	79,5
2	132,2	44,1	36,4	12,1	100,6	33,5	19,1	6,4	94,8	2,5	78,8
3	134,4	44,7	35,6	11,9	103,7	34,6	14,9	5,0	96,5	1,7	80,5
4	131,7	43,9	39,6	13,2	100,3	33,4	18,9	6,3	94,4	2,31	81,8
5	136,3	45,3	38,3	12,8	97,8	32,6	16,6	5,5	95,8	1,8	81,1
6	132,5	44,2	35,9	12,0	102,5	34,2	19,4	6,5	96,3	2,3	84,7

Жүргізілген зертханалық зерттеулер ұсынылып отырған әдіспен шликерлерді өңдеу мүмкіндігін көрсетеді. Бұл кезде сәйкес өнімдерге металдардың жоғары бөлінуіне қол жеткізіледі.