VIII system pieniężno - kredytowy

SYSTEM PIENIĘŻNY - jest to ogół norm prawnych określających podstawową jednostkę monetarną i jednostki pomocnicze, ich nazwy, wartość, sposób zabezpieczania emisji pieniądza, jego moc zwalniania z zobowiązań, zakres cyrkulacji i jego wymienialność na pieniądz innych państw.

Pieniądz kruszcowy (złoto lub srebro) – staje się niewystarczający do obsługi rynku. Rozwój handlu powoduje rozwój. Rozwój handlu powoduje rozwój banków, które na masową skalę wprowadzają weksle i czeki, zastępujące pieniądz kruszcowy; pojawiła się nowa forma pieniądza- banknot.

WEKSEL - jest to dokument dłużniczy wyrażający bezwarunkowe zobowiązanie zapłaty wymienionej w nim sumy pieniężnej do rąk określonej osoby, w oznaczonym terminie i miejscu, potwierdzone podpisem wystawcy.

Często kłopoty i ryzyko związane z realizacją wekslu przejmują banki, kupując weksle przed terminem płatności i po niższej cenie niż suma na jaką zostały wystawione.

CZEK-jest to papier wartościowy zawierający bezwarunkowe polecenie wypłaty przez bank określonej kwoty pieniężnej okazicielowi czeku lub osobie na nim wskazanej; ze środków (rachunku) wystawcy czeku.

RODZAJE CZEKÓW:

• imienne – na określonego remitenta, tj. osobę na którą czek wystawiono (jest on w swoim obrocie i wyrazie pewniejszy)

• na okaziciela –mogą być przekazywane przez zwyczajne wręczenie innej osobie (jest to o tyle ryzykowne, że w przypadku zagubienia czeku, osoba, która go znajdzie może bez problemu pobrać całą kwotę, na którą był wystawiony.

Czek jest specyficznym rodzajem weksla. Jest on wekslem bankowym i służy do wielokrotnych rozliczeń bezgotówkowych.

Funkcjonuje także PIENIĄDZ ELEKTRONICZNY poprzez zapis wartości na karcie magnetycznej. Rachunki bankowe zawarte są w komputerze i są obciążane lub uznawane za pomocą kart magnetycznych.

Między bankami a ludnością stosuje się 3 formy transakcji pieniężnych:

1. Bankomaty -wpłaty, wypłaty i przelewy za pomocą plastikowej karty identyfikacyjnej.

2. Terminale-końcówki komputera bankowego zainstalowane w punktach sprzedaży (zwłaszcza supermarketach), umożliwiają sprawdzenie stanu konta kupującego i obciążenie jego rachunku bankowego.

3. Bankowość domowa – końcówki komputera bankowego zainstalowane są w domu klienta (podstawowy wymóg to posiadanie komputera ze stałym dojściem do Internetu).

PRAWO KOPERNIKA-GRESHMANA - pieniądz gorszy wypiera z obiegu pieniądz lepszy.

Jeżeli w obiegu występuje pieniądz podwartościowy, pełnowartościowy i nadwartościowy, to pieniądz mający lepszą relację między wartością nominalną jest wypierany z obiegu przez pieniądz mający gorszą tą relację.

Jeżeli na rynku będziemy mieli złote monety i banknoty jednocześnie, to banknoty wyprą złote monety, ponieważ te ostatnie same w sobie mają wartość.

W gospodarce rynkowej pieniądz pełni następujące funkcje:

1. Miernika wartości - mierzy i wyraża wartość wszystkich usług i towarów. Pozwala określić stosunek wartości poszczególnych towarów i ustalić relacje w procesie wymiany, co następuje za pomocą cen, będących pieniężnym wyrażeniem wartości towarów.

* Cena chociaż jest pieniężnym wyrażeniem wartości towarów i usług, nie oznacza, że ten sam towar ma taką samą cenę. Na cenę wpływają takie czynniki jak: duża skala handlu czy koszty jednostkowe.

2. Środka wymiany-cyrkulacji – polega ona na pośredniczeniu w transakcji kupna i sprzedaży zawieranych na rynku przez kupujących i sprzedających.

*Obowiązuje w zdecydowanej większości gospodarek, w umowach pomiędzy podmiotami.

3. Środka przechowywania wartości- tezauryzacji – pieniądz może być gromadzony w postaci oszczędności, jeśli nie traci zbyt szybko na wartości (wzrost cen).

*Pieniądz powinien być w obiegu, bowiem zmienia się jego wartość.

4. Środka płatniczego – przy regulowaniu zobowiązań finansowych wynikających np. z kredytów, podatków, kar, czynszów, itp.

5. Pieniądza światowego- gdy państwo gwarantuje jego wymienialność zewnętrzną i swobodę posługiwania się nim w obrotach płatniczych i kapitałowych.

CZYNNIKI OKREŚLAJĄCE POPYT PIENIĄDZA

1. Pieniądz jako środek wymiany i środek płatniczy jest transakcyjnym popytem na pieniądz niezbędny do zakupów dóbr i usług. Wielkość tego popytu zależy od ilości nabywanych dóbr i usług oraz ich ceny. Terminy otrzymywania dochodów i wydatków są zróżnicowane, dlatego przedsiębiorstwa muszą utrzymać pieniądz płynny (CASH FLOW)

*Konieczne jest utrzymywanie środków obrotowych, a zwłaszcza Cash flow dla bieżących potrzeb przedsiębiorstwa.

2. Wynika z niepewności przyszłych dochodów i wydatków oraz dążenia do bezpieczeństwa. Określany jest mianem przezornościowego popytu na pieniądz. Przedsiębiorstwo utrzymuje pewne zasoby pieniądza w celu sfinansowania nieprzewidzianych wydatków.

* Przykładem może być gospodarstwo domowe i sposób jego prowadzenia. Sposób „od pierwszego do pierwszego” jest przykładem nieprawidłowego gospodarowania.

3. Spekulacyjny popyt na pieniądz polega na dążeniu do posiadania pieniądza w przewidywanych spadkach cen innych aktywów, oczekiwania i przyszłych zysków (np. akcje, obligacje). Działania takie obarczone są dużym ryzykiem.

POPYT NA PIENIĄDZ zależy przede wszystkim od:

• poziomu dochodu narodowego;

• wielkości dochodów osobistych;

• wysokości stóp procentowych;

• ogólnego poziomu cen.

PODAŻ PIENIĄDZA - jest to wielkość pieniądza wprowadzonego do obiegu. Podaż regulowana jest przez Bank Centralny w oparciu o przewidywany Dochód Narodowy, wzrost cen, prędkość obiegu pieniądza, wpływ innych pieniędzy na strukturę zasobów pieniężnych.

Równanie obiegu pieniądza

Ilość pieniądza w obiegu określa formuła:

M*V=P*Q

M –i lość pieniądza w obiegu (zasoby pieniężne)

V - prędkość obiegu pieniądza (oznacza ile razy przeciętnie jednostka pieniężna została użyta przy zawieraniu transakcji w ciągu roku.

P- przeciętny poziom dóbr i usług wchodzących w skład Produktu Narodowego Brutto

Q- ilość wytworzonych dóbr i usług, czyli realna wielkość Produktu Narodowego Brutto

Równanie to można zinterpretować następująco:

Zasoby pieniężne pomnożone przez prędkość jego obiegu równe są cenom dóbr i usług pomnożonym przez wielkość ich produkcji.

Wzrost poziomu cen występuje gdy:

• zasoby i prędkość obiegu rosną szybciej niż produkcja;

• produkcja nie rośnie, a rosną zasoby pieniądza (po stronie popytowej będzie więcej pieniądza, dla zrównoważenia będą wprowadzane wyższe ceny);

• wielkość produkcji i zasoby pieniądza nie ulegną zmianie, a wzrośnie prędkość jego obiegu;

• spadnie poziom produkcji przy nie zmienionych zasobach pieniądza i prędkości jego obiegu.

KREDYTY

• krótkoterminowe - udzielane na okres do 1 roku. Służy do finansowania bieżących operacji przedsiębiorstw (przyrost zasobów środków produkcji i wyrobów gotowych). Formą tego kredytu jest weksel handlowy oraz kredyt na rachunku bieżącym .

• średnioterminow - na okres 1-5 lat. Wykorzystywany do finansowania maszyn i urządzeń, większych zakupów zagranicznych, zakupów ratalnych, w których liczba rat przekracza 12.

• długoterminowe - okres spłat większy od 5 lat. Służy finansowaniu inwestycji o długim cyklu realizacji, np. inwestycje rolne, infrastruktura (np. drogi, mosty), budownictwo mieszkaniowe, itd. Udzielają go banki inwestycyjne, hipoteczne, instytucje niebankowe.

Warunkiem uzyskania kredytu jest posiadanie przez kredytobiorcę zdolności kredytowej, czyli zdolności do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w umownych terminach. Banki mogą zażądać od kredytobiorców ich zabezpieczenia. Kredyty długoterminowe podlegają zabezpieczeniu hipotecznemu lub obligacyjnemu.

1. Stosuje się do finansowania budownictwa przemysłowego, mieszkaniowego oraz rolnictwa, tj. nieruchomości, które są stosunkowo najlepszym zabezpieczeniem kredytu.

2. Zaciągany jest przez emitenta obligacji. Zabezpieczeniem są obligacje emitowane przez kredytobiorców, którymi najczęściej są wielkie przedsiębiorstwa (korporacje) o dużym potencjale gospodarczym, instytucje publiczne, gminy, państwa.

BANKI I ICH FUNKCJE

BANKI są to instytucje systemu pieniężno-kredytowego pośredniczące w obiegu pieniądza w gospodarce rynkowej.

W Polsce obowiązuje dwustopniowy system bankowy:

• bank centralny- Narodowy Bank Polski (bank emisyjny, emisja pieniądza gotówkowego);

• banki komercyjne (ich szczególnym rodzajem są banki handlowe) i inne

Bank centralny spełnia funkcję banku państwa (głównie rządu, bo jest siłą wykonawczą), ponieważ realizuje politykę pieniężno-kredytową państwa (podaż pieniądza, jego ilość w obiegu).

Bank państwa ponadto zajmuje się :

• przychodami i wydatkami budżetu państwa;

• udziela kredytu państwu;

• przeprowadza w imieniu rządu operacje finansowe w kraju i za granicą;

• udziela pożyczek rządowych;

• przechowuje rezerwy złota i dewiz oraz nimi dysponuje;

• nadzoruje transakcje kredytowe z zagranicą;

• zaciąga i spłaca kredyty zagraniczne;

• prowadzi politykę kursów walutowych.

Niebankowe instytucje pośrednictwa finansowego:

• towarzystwa ubezpieczeniowe, np. PZU, Warta;

• fundusze emerytalne;

• fundusze powiernicze.

(17.12.2004 r.)