2. Гук заңы — тегеурін мен одан туған пішін өзгерісі арасындағы тура пропорционалдықты анықтайтын заң.
Гук заңы
тәжірибе негізінде көптеген серпімді
денелер үшін белгілі бір шекте жүктемелеу
арқылы расталады. Гук заңы тура
пропорционал болып табылатын тегеуріннің
ең жоғары шегі — пропорционалдық шек
болып табылады. Бұл заң ұлғаю, сығу және
ығыстыру кезіндегі Гук заңы болып
бөлінеді. Бірінші заң бойынша нормаль
кернеу
салыстырмалы ұзартуға пропорциональ
яғни
мұндағы
— ұлғаю кезіндегі серпімділік модулі
деп аталатын пропорционалдық коэффициенті.
Екінші заң бойынша жанама кернеу
ығысу бұрышына
пропорционал және
, мұндағы
— ығысу кезіндегі серпінділік модулі;
серпінділік модульдері
және
заттың түріне қарай тәжірибе жолымен
анықталады және заттың қатаңдығы шамасын
сипаттайды. Өлшем бірлігі кг/ см2 немесе
км/мм2.
19- билет
1, Атомның өзі де күрделі бөлшек екенін, ал ядро мен электрондардан тұратынын білдік. Енді осы электрондар ядроның төңірегінде қандай заңдылықтармен орналасатынына тоқталайық.
Атомның ядро заряды қанша болса, ондағы электрондар саны да сонша болады дедік. Алайда, осы электрондардың барлығы ядроға бірдей күшпен тартылмайды, олар ездерінің энергия қорының шамасына қарай ядродан әр түрлі қашықтықта орналасады. Энергия қорлары шамалас электрондар ядродан бірдей қашықтықта орналасады, осы деңгейлерді энергетикалық деңгейлер деп атайды. Ол Н әрпімен белгіленеді, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 сан мәндерін қабылдайды, Н-нің мәні элементтің орналасқан периодының нөмірімен анықталады. Әрбір энергетикалық деңгейдегі электрондар саны Н = 2н2 формуласымен анықталады.
Мұндағы Н— электрондар саны, н - бас квант саны; егер н = 1 болса, Н = 2; н = 4, Н = 2 • 42 = 32электрон болады.
Ядроға жақын орналасқан электрондар ядроға жаксырақ тартылады, ал одан алшақтаған сайын тартылу күші өлсірейді.
Периодтық жүйеден сутек пен гелий элементтерінің Ы периодта орналасқанын көреміз, яғни олардың электрондарының энергия қорлары бірдей болғандықтан бір энергетикалық деңгейде жатады. Мысалы, сутек атомы үшін +1 1-е, ал гелий атомы үшін +2 2е, сонда бірінші энергетикалық деңгей электрондармен толып бітеді. Бірінші энергетикалық деңгейдің сыйымдылығы 2-ге тең, сондықтан ол аяқталған қабат болады. Келесі элемент литий екінші периодтың элементі. Оның ядросының сыртында екі энергетикалық деңгей бар, олардың ішкісі гелийдің құрылысын қайталайды, ал үшінші электрон екінші деңгейге орналасады.
Электрон (, гр. електрон – янтарь) – бірлік теріс электр заряды бар е=(1,6021917х0,0000070)х1019, тыныштықтағы массасы ме0= (9,109558х0,000054)х1031 кг-ға тең орнықты элементар бөлшек
2, Жылулық сәулелену -дене бөлшектері, жылулық қозғалыстарының сәулелену энергиясына түрленуінің салдарынан пайда болатын электромагниттік сэулелену.[1]
Стефан Больцман заңы – тепе-тең сәуле шығарудың толық көлемдік тығыздығының және соған байланысты дененің толық сәуле шығарғыштық қабілетінің), абсолют температураның төртінші дәрежесіне пропорционал екендігін тұжырымдайтын заң. Бұл заңды 1879 жылы австриялық физик Й.Стефан тәжірибелік деректерге сүйеніп, кез келген дененің сәуле шығарғыштық қабілеті үшін өрнектеп берді. Бірақ кейінгі жүргізген өлшеулер қорытындысы Стефан-Больцман заңының тек абсолют қара дененің сәуле шығарғыштық қабілеті үшін ғана орындалатындығын көрсетті. 1884 жылы Стефан-Больцман заңын Л.Больцман (1844 – 1906) теория жолмен қорытып шығарды. Алайда және тұрақтыларының мәнін теория жолмен тек Планк заңының негізінде ғалына анықтауға болады, өйткені Стефан-Больцман заңы Планк заңының салдары ретінде шығады. Стефан-Больцман заңы жоғары температураны өлшеу кезінде пайдаланылады.
20-билет
1.Планк гипотезасы. Жылулық сәулелердің экспиреметтік нәтижесін түсіндірудегі тығырықтан шығу жолын немістің ұлы физигі Макс Планк тапты. Ол 1900 жылы сәулелік энергия үздіксіз шығады деген классикалық физика түсінігіне мүлдем қайшы келетін батыл гипотеза ұсынды. Ол гипотеза былай оқылады: Абсолют қара дене жылулық сәулелерді үздіксіз шығара да, жұта да алмайды; Оларды тек үздікті (дискретті) үлес-квант түрінде ғана шығарады немесе жұтады. Сәуле арқылы тарайтын немесе жұтылатын бір үлес энергия Квант деп аталады.
Квант латынша -мөлшер, яғни үлес деген сөздің мағынасын береді. Макс Планк дененің үзікті шығаратын немесе жұтатын бір үлес энергиясы үшін әсем формула тапты:
Мұндағы Е0
–ең кіші энергия
үлесі, яғни бір квант;
- сәуленің жиілігі;h -Планк тұрақтысы:
Дж*c
Фотоэффект — заттан электромагниттік сәуленің әсерінен электрондардың шығу құбылысы. Фотоэффектіні 1887 ж. неміс ғалымы Г. Герц ашқан. Жарық фотондарының жұтылуынан электрондар сәулеленетін денеден сыртқа, вакуумға шығатын Фотоэффект сыртқы Фотоэффект деп аталады. Металл емес қатты денеде (шалаөткізгіште, диэлектрикте) Фотоэффект бірқалыпты емес заряд тасымалдаушылардың пайда болуына әкеледі. Бүл жағдайда шалаөткізгіштердің және диэлектриктердің өткізгіштігі өзгереді (өседі) немесе фазааралық шекараларда (мысалы, р-п өткелінде) фотоэлектр қозғаушы күші (фотоЭҚК) пайда болады. Бұл құбылыс ішкі Фотоэффект деп аталады. Фотоэффект негізінде жұмыс істейтін шалаөткізгіш аспаптар (фоторезистор, фотодиод, фототранзистор және т.б) электрондық техникада жиі қолданылады