Выяўленчае мастацтва
Прадстаўлена фрэскавым роспісам, іканапісам, дэкаратыўнай скульптурай храмаў і палацаў, партрэтам. Многія культавыя пабудовы і княжацкія палацы былі ўпрыгожаны манументальнымі роспісамі, выдатна выкананыя беларускімі майстрамі.
Жывапіс Беларусі ХІV - ХVІ ст.ст. – даволі арыгінальная з´ява ў еўрапейскім мастацтве. Асаблівае месца ў ім належыць іканапісу. Станаўленне беларускай іканапіснай школы належыць да ХV - ХVІ ст.ст. Менавіта ў гэты перыяд мясцовыя ізографы, засвоіўшы еўрапейскую тэхналогію пісьма і традыцый, набылі свой нацыянальны почарк напісання абразоў. Пад уплывам рэнесанса у беларускім іканапісе назіраюцца зрухі: на змену вытачаных і умоўных вобразаў, адарваных ад рэальнасці, прыходзіць канкрэтнасць, гармонія, дасканаласць прапорцый, пластычнасць. Біблейска - іканаграфічная аснова спалучаецца з рэальнасцю вобразаў, іх прастанароднасцю. Прыклады:
“Маці Боская “Замілаванне” з Маларыты (ХІV ст.),
“Маці Боская Ерусалімская” з пінскай Варварынскай царквы (ХV ст.),
“Маці Боская Смаленская” з Дубінца (канец ХV ст.),
“Нараджэнне Багародзіцы” з Ляхаўцаў,
“Пакланенне вешчуноў” з Дрысвят,
“Параскева Пятніца” са Случчыны і інш.
Пісаліся абразы на сасновых, ліпавых альбо дубовых высушаных дошках таўшчынёю ад 2 да 3 см, падклееных льняной ці пяньковай тканінай. Для беларускіх абразоў разглядаемага часу адметным з´яўляецца шырокае выкарыстанне дэкаратыўна – пластычных сродкаў – разьбы, лепкі, афарбоўкі фону, разнастайных накладных элементаў, пакрыцця жывапіснай паверхні ахоўным лакам з яечнага бялку альбо смалы.
У ХV ст. узнікае і свецкі жывапіс: модным становіцца маляванне партрэтаў князёў, магнатаў, шляхты, гістарычных дзеячаў – віцебскай княжны Пракседы, магната Хадкевіча, слуцкага князя Алелькавіча, вялікага князя ВКЛ Альгерда, княгіні Ганны Радзівіл.
Скульптура
Існаванне розных еўрапейскіх мастацкіх стыляў і сваіх нацыянальных адметнасцей.
“Распяцце” (ХІV ст.), з рысамі раманскага стылю, знойдзенае ў вёсцы Галубічы Віцебскай вобласці. У храмах з´яўляюцца алтары са складанымі скульптурна –жывапіснымі комплексамі. Значную цікавасць сярод іх выклікаюць скульптуры Марыі Магдаліны і Яна Багаслова з Мсцібава (Ваўкавыскі раён). Традыцыі Адраджэння назіраюцца ў скульптурах “Кацярына Александрыйская”, “Лізавета Венгерская” (г.п. Шарашова Пружанскага раёна). Жыццёвая напоўненасць вобразаў, сцвярджэнне зямной прыгажосці маці і дзіцяці вызначаюць кампазіцыю “Марыя з дзіцем” (Нясвіж).
Вывад: Такім чынам, архітэктура і выяўленчае мастацтва спалучалі ў сабе ўсе асноўныя стылі заходнееўрапейскай культуры, і ў той жа час захоўвалі беларускія нацыянальныя традыцыі, іх самабытнасць і адметнасць.
Літаратура
Найбольшага росквіту на беларускіх землях у часы ВКЛ дасягнулі літаратура, адукацыя, кнігадрукаванне. Па-ранейшаму з´яўляюцца творы царкоўна-рэлігійнага зместу. Гэта “Сказанне аб літоўскіх (віленскіх) пакутніках” (ХІV ст.),
“Хаджэнні” – Аграфенія (ХІV ст.), Варсанофія (ХV ст.) на Блізкі Ўсход, у Палесціну, хаджэнне ў Царград і Ерусалім Ігнація Смаляніна.
Ствараюцца таксама і арыгінальныя свецкія творы – гісторыка–літаратурныя летапісы.
“Летапісец вялікіх князёў Літоўскіх”,
“Хроніка Быхаўца” і інш.
ўтрымліваюць легенды і паданні, прыказкі і выслоўі, арыгінальныя свецкія і воінскія аповесці, апавяданні і навэлы
фальклор
6. Значны ўклад ў сусветную скарбніцу народнай мудрасці ўнёс беларускі фальклор – багаты, разнастайны, шматгранны і самабытны, які ствараўся на працягу нашай тысячагадовой гісторыі, але найбольшага росквіту ён дасягнуў у разглядаемы перыяд.
казкі, міфы, легенды, паданні, сказы, апавяданні, бываліцы, прыказкі, прымаўкі, загадкі, анекдоты, жарты, гумарэскі і інш.
Вельмі багатая ў беларусаў і вусная народная паэзія, якая захавалася і дайшла да нашых дзён у асноўным у выглядзе народнай песні. вяселле ці пахаванне, хрэсьбіны ці заручыны, кожнае свята ці абрад, кожная пара года – не абыходзяцца без сваіх адметных спеваў. Народныя песні падзяляюцца на абрадавыя і пазаабрадавыя – гістарычныя, антыпрыгонніцкія, сямейна-бытавыя і інш.
Музыка. Выкарыстоўвалі розныя тыпы музычнах народных інструментаў – гуслі, цымбалы, ліру, дудку, мандаліну, трубу, гармонік і іншыя.
Народны танец, Танцы ў беларусаў пераважна парнамасавыя – Лявоніха, Мікіта, Млынок, Жабка, Таўкачыкі і інш. Беларускі фальклор настолькі багаты, што спатрэбілася б не адна кніга, каб яго апісаць.
Вывад: Абагульняючы вышэйсказанае, можна прыйсці да высновы, што беларуская культура ў ВКЛ сапраўды займала вядучую ролю.