МСЫЛМАН СИПАТЫ

ИСЛАМ М ДЕНИЕТІ МЕН БІЛІМІН ОЛДАУ ОРЫ

М СЫЛМАН СИПАТЫ

Алматы, 2011

М сылман сипаты, – Алматы: «Ислам мәдениеті мен білімін олдау оры», 2011, – 32 бет

Мұсылмандық сипат қасиеттерінен тың мағлұмат беретін еңбек діни тағлым алушы оқырманға арналған.

Кітапша оқырманды ахлақ турасында озық,неге – Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтқан к р- кем мінезділікке үндейді.

© «Ислам мәдениеті мен білімін олдау оры», 2011

М СЫЛМАНДАРДЫ АМАНДАСУЫ

Бір м сылман, екінші м сылман бауырыменшырасып алса: «Ассаләму алейкум», «уа алейкум ассәләм» деп екі олдап амандасып жатады. Б лайша амандасу аза ты бойына айдан дарыды? алай ойлайсыз?

аза даласына сегізінші асырда Ислам дініні келуімен аза хал ына амандасуды б л т#рі дәст#р боп алыптасса керек. Ата-бабамыз ош к$ріп, абыл алып, б лайша амандасу дәст#рі азіргі та да ы жа ааза ты , я ни бізді тілімізге де жеткен екен, неге біз бас тартпа пыз? Б лайша амандасу адамны м сылман екенін ерекшелеп т ратыны аны .

Сіздер осылай амандасуды тарихымен жіті танысса ыздар имандары ыз к#шейе т#седі. Ислам іліміне тере # ілген сайын т#псіз т иы ына тоймай с# ги бересіз. Тек жалы пай, ерінбей сабырмен, ы ылас білдірсе із ж#регі ізде Алла( а деген #лкен махаббат оян анын сезбей аласыз.

Ассаләму аләйкум – «сізге Алла(тан есендік, аманды пен тынышты болсын» деген ма ынаны білдіреді. Уа алейкум ассәләм – «сізге де Алла(тан аманды , есендік пен жа сылы тілеймін» деген с$з. Негізінде б лай амандасуды «Ибра(им» с#ресінде Алла( та ала м сылмандар а дәст#р болады деген. Ал с#йікті Пай амбарымыз (с. .с.) хадистерінде сәлемдесу мәселесіне егжей-тегжей к$ іл б$лген.

Сіз ж т ан ауа мен есепсіз ризы -несібені Иесі бол ан Алла( ранда былай дейді: «Сондай

иман келтіріп ізгі іс істегендер. Раббылары)ны) р*+сатымен ішінде мә)гі +алатын астынан /зендер а0атын жәннаттар0а кіргізіледі. Оларды) жаннатта0ы амандасулары – «сәлем» болады»

(«Ибраһим», 23).

3

Пай амбарымыздан (с. .с.) бір адам келіп: «Иә, Расул Аллаһ (с.ғ.с.)! Исламдағы ең жақсы амал қандай?»

– деп с ра анда. Расул Алла( (с. .с.): «Мұқтажды

тамақтандыруың және танысаң да, танымасаң да кездескенмен сәлемдесуің», – деп жауап берген (имам Бухари, имам Муслим).

Ал, келесі хадисте: «Толық иман келтірмейінше,

жәннатқа кіре алмайсыңдар. Араларыңда сүйіспеншілік орнықпайынша, толық иман келтірген болмайсыңдар. Араларыңда сүйіспеншіліктің орнығуына себеп болатын нәрсені айтайын ба? !зара сәлемдесіңдер» (6бу 7урайрадан имам Муслим келтірген).

Егер сіздерден бірі ізді жәннат а кіргісі келсе, Пай амбарымызды (с. .с.) $сиетіне амал етсін.

С ЛЕМДЕСУДІ М СЫЛМАНДАР АРАСЫНДА3Ы МА ЫЗДЫЛЫ3Ы

1.М сылмандарды бір-бірімен сәлемдесуі екі м сылманны мойнында ы міндеті тәрізді.

2.М сылмандарды бір-бірімен сәлемдесуі м сылмандар арасында адамгершілікті, с#йіспеншілік пенрметті тудырады. Бір-біріне жек к$руін, жауласуын, кек са тауын жояды.

3. М сылмандарды бір-бірімен сәлемдесуі

–кішіпейілділікке, мейірімділікке #йретіп, ма танша ты ты, тәкәппарлы ты басады.

Пай амбарымызды (с. .с.) келесі хадисінде:

6бу 7урайра (р.а): «Аллаһтың елшісі (с.ғ.с.): «Аллаһ

тағала Адамның (ғ.с.) бойын отыз шынтақ етіп жаратты. С$йтіп оған: «Барып аналарға сәлем бер! Кейін олардың саған берген жауабын тыңда. Сол сенің және сенің үмбетіңнің сәлемі болмақ»,

–деді. Ол жақта топ-тобымен періштелер отырған

4

болатын. Адам (ғ.с.) барып періштелерге: «АсСаләму ғалейкум», – деп сәлем береді. Олар: «АсСаләму ғалайка уа рахматуллаһи», – деп жауап

Пай амбарымызды (с. .с.) хадисіне амал етіп, с#ннетін әрі арай жал астырып, дәл пай амбарымыздікіндей сәлем беріп, сәлемді алу. Егер бір кісі «Ассаләмуалейкум», – десе, екіншісі «Уа аләйкумус-саләм уа рахматулла(», – деп жа сыра етіп амандасу с#ннет. Араб тілінен аудар анда ы аза ша ма ынасы: «Сізге Алла(ты аманды ы болсын», – деп амандас ан кісіге: «Сізге де Алла(ты сәлемі жаусын», – деп сәлемайырады.

Ал, м сылман бауыры ыз: «Ассаләму алейкум уа рахматулла(и!» – деп сізге сәлем берсе, сіз: «Уааләйкумус-саләм уа рахматулла(и уа баракату(у!»

– деп ол кісінікінен абзалыра етіп сәлем бері із. Сонда барып Пай амбарымыз (с. .с.) айт ан сауап а ие боласыз. Міне, мына хадис с$зімізді дәлелі болсын.

«Нәбиге (с.ғ.с.) бір адам келіп: «Ассаләму ғаләйкум» (Сіздерге Аллаһтың амандығы болсын), – деді. Нәби (с.ғ.с.) оған жауап бергеннен соң ол адам отырды. Нәби (с.ғ.с.): «Он», – деп айтты. Осыдан соң екінші адам келіп: «Ассаләму ғаләйкум уа рахматуллаһ» (Сіздерге Аллаһтың сәлемі мен рахметі болсын), – деді. Нәби (с.ғ.с.) оғанда жауап бергеннен соң, ол адам жайғасады. Нәби (с.ғ.с.): «Жиырма», – дейді. Осыдан соң үшінші адам келіп: «Ассаләму ғаләйкум уа рахматуллаһи уа баракатуһ» (Сіздерге Аллаһтың амандығы, рахметі мен берекеті болсын), – дейді. Нәби (с.ғ.с.): «Отыз», – деп айтты».

Б л жерде пай амбарымызды (с. .с.) «он», я ни бірінші келген адамны : «Ассаләму алейкум», – деп сәлемдескені #шін он сауап, «Жиырма», я ни екінші

5

келген адамны : «Ассаләму аләйкум уа рахматулла(»,

– деп сәлемдескені #шін жиырма сауап, «отыз», я ни #шінші келген адамны : «Ассаләму алейкум уа рахматулла(и уа бәрәкәту(», – деп сәлемдескені #шін отыз сауап ал аны жайында айтыл ан (хадисті имам Дауд және имам Тирмизи риуаят еткен).

С ЛЕМДЕСУ ДЕПТЕРІ

М сылман амандас ан уа ытта даусын к$теріп сәлем берген д рыс, ауыз жыбырлатып, басын изеп амандасу с#ннетке жат. Б лайша я(удилер сәлемдеседі. Егер сәлем беретін кісі із за та т рса, ишара білдіріп сәлемдесі із. Б$лмеге кіріп келгенде к$пшілік болса, дауыстап амандасып, арасында ла ы естімейтін кісілер болса алдына барып олмен, ишарамен сәлем берген ма л.

Егер мәжіліске, о у залына, сынып а кіріп келсе із де, шы са ыз да сәлем бері із. Пай амбарымыз (с. .с.) б л ж$нінде: «Сендерден, бірің жиынға келсе,

ондағыларға сәлем берсін. Кететін болса да сәлем берсін. Себебі бірінші сәлемдесудің міндеттілігі, екінші сәлемдесу артық емес», – деген, я ни екі ретте де сәлемдесуді ма ыздылы ы зор.

Алла( та ала «Ниса» с#ресінде: «Егер сіздерге

сәлем берілсе оныкінен жа+сыра+ етіп +айтары)ыз, е) болмаса /зінікіндей етіп +айтары)ыз», – деп әмір етеді.

М сылмандар амандас анда алыптас ан дәст#р бойынша екі олдап ер азаматтар жа ы сәлемдеседі. Пай амбарымыз (с. .с.): «Екі мұсылман кездесіп

қол алысатын болса, олардың күнәлары екеуі айырылысудан бұрын кешіріледі», – деп айт ан (Имам 6бу Дауд риуаят еткен).

«Мен Анастан (р.а.): «Нәбиді (с. .с.) сахабалары сәлемдескенде ол алысатын ба еді?»

6

–деп с ра анымда, ол: «Иә», – деп жауап берді» деген хабарды имам Бухари жеткізеді.

Айша анамызды (р.а.): «Зайд ибн Хариса (р.а.) Мадинаға келген уақытта Нәби (с.ғ.с.) менің үйімде еді. Зайд ибн Хариса есікті қаққанда Нәби (с.ғ.с.) оны қарсы алу үшін киімін сүйреткен күйде есікке қарай жүрді. Кейін пайғамбар (с.ғ.с.) Зайд ибн Харисаны (р.а.) құшақтап сүйді», – деп айт ан хадисін имам Тирмизи келтіреді).

Кімде-кім бірінші сәлем берсе, мол сауап а ие болады. «6т-Туфайл ибн 6бу Ка б (р.а.) әдетте Абдулла ибн Омар а (р.а.) келіп, кейін екеуі бірге базар а баратын.

6т-Туфайл ибн 6бу Ка б айтады: «Біз базар а бар анымызда Абдулла ибн Омар (р.а.) кімге кездессе де, ол ескі- с ыны сатушы, саудагер кедей немесе жай бір адам болсын, олар а сәлем бермей жанынан $тпейтін. Бір к#ні мен әдеттегідей Абдулла ибн Омар а (р.а.) келгенімде ол мені базар а ша ырды. Сол уа ытта мен: «Сен базар а бар анда не істейсі , бір нәрсе сатып алмайсы . Онда ы затты ба асын с рамайсы және $з заттары а ба а оймайсы . Не болмаса базарда жинал андар а осылмайсы , оданда бізбен бірге отырып ә гіме айтса шы», – дедім. Мені б л с$зіме Абдулла ибн Омар (р.а.): «Ей, 6бу Батн! Біз базар а тек сәлемдесу #шін ана барып, кездескенні бәріне сәлем береміз», – деп жауап берді (имам Маликті риуаяты).

Пай амбар (с. .с.) келесі хадисінде: «Расында

адамдардың ішінде Аллаһ тағалаға ең жақыны, басқаларға бірінші болып сәлемдескені», – деген (имам 6бу Дауд).

«Пайғамбардан (с.ғ.с): «Иа, Расул Аллаһ! Екі адам кездессе, олардың қайсысы алдымен сәлемдеседі?»

–деп сұрағанда. Ол кісі: «Аллаһ тағалаға жақын болғаны», – деп жауап берді» деген риуаятты имам Тирмизи келтірген.

7

Анас ибн Маликтен «Расул Аллаһ (с.ғ.с.) маған:

«Ей, балам! Үйіңе кіргенде сәлем бер, сенің сәлемдескенің $зіңе және үй-ішіңе Аллаһ тағаланың берекесін алып келеді» - деп айтты деген хадисті де имам Тирмизи жеткізген.

Нафи : «Мен Шам еліні Абдулла ибн Закария деген алымымен сапарда серіктес болдым. Бір кезде астымда ы к$лігім то тап, мен артта алыпойдым. С$йтіп ж#рісімді жылдамдатып, Абдулла( ибн Закарияны уып жетіп, #нсіз оны атарына осылдым. Сол кезде ол ма ан: «Сен сәлем бермейсі бе?» – деді. Мен о ан: «Мен жа а ана сені асы да болдым емес пе?» – дедім. Ол: «Сен рас айтасы , біра , сахабалар бірге келе жатып, араларын бір а аш ажыратып жіберсе де, айта осыл ан сәтте олар бір-біріне сәлем берген»,

– деді» деген хабарды келтіреді.

Дәлірек айт анда, әрбір м сылман, бір-бірінен ажырап алып, айта шырасып жатса да, белгілібір уа ыттан кейін: «Ассаләму алейкум», – деп айта сәлемдесуі с#ннет. Міне, Пай амбарымызды (с. .с.) әрбір хадисі жа сылы пен әдептілікке т нып т р, мейірімділік пен хикметке толы. М сылман ауымыны бір-біріне с#йіспеншілігін, сыйласты ын, досты ын к#шейтеді.

6ЛКЕННІ КІШІГЕ С ЛЕМ БЕРУІ

Анас ибн Малик к$шеден $тіп бара жатып сәби балалар а сәлем берді де: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) кішкене балалардың жанынан тіп бара жатып сәлем берер еді», – деп айт ан.

арап отырса , м ны да астарында адамгершілік идеясы бар деуге болады. Себебі, Пай амбарымыз (с. .с.) осылайша балаларды әдептілікке, #лкенгермет, кішіге ізет к$рсетуге сәби к#нінен баулу керектігін

8

ме зеген. Балалар ересектерді б лайша $здеріне к$ іл б$ліп, иіліп сәлем бергенінен кейін, $здеріні ерекше орыны бар екенін сезініп, уанып саналарында алыпояды, $мірлік саба болады.

КІШІНІ 6ЛКЕНГЕ С ЛЕМ БЕРУІ

Жасы кіші #лкен кісілерді к$ргенде айырылып келіп осолдап сәлем беруі тиіс. Б л әдеп – кіші буынны отбасынан ал ан тәрбиелілігін, әдепті к$ргенділігін к$рсетеді. 6бу 7урайрадан (р.а.) Алла( елшісіні (с. .с.): «К$ліктегі адам жаяуға, жаяу

адам отырғанға және аз адам к$пшілікке сәлем береді», – дегені жайында риуаят жеткізілген (имам Б хари, Муслим).

Имам Бухари риуаятында: «Жасы кіші жасы #лкенге (сәлем береді)», – делінген.

С#ннет бойынша: Кіші #лкенге, к$пшілік отыр андар а, к$ліктегі кісі жаяу а к$лігінен т#сіп сәлем беруі ажет.

«Үлкенгеқұрмет,кішігеізет,рахымжасамағандар бізден емес», – деген Пай амбарымыз (с. .с.).

Иә, рметті о ырман! Сәлем беруді болмашы нәрсеге санап мән бермеуіміз, бізді жәннат а кіру м#мкіншілігінен алыстататынын біле бермейміз. Адамзатты асылы Пай амбарымызды (с. .с.) жо арыда келтірген хадистерін о ып-білгеннен кейін, со ан сай амал етеді деп #міттенеміз.

Себебі, Пай абарымыз (с. .с.) мына хадисінде:

«Толық иман келтірмейінше жәннатқа кіре алмайсыңдар. Араларыңда сүйіспеншілік орнықпайынша толық иман келтірген болмайсыңдар. Араларыңда сүйіспеншіліктің орнығуына себеп болатын нәрсені айтайын ба? !зара сәлемдесіңдер», – деген (имам Муслим).

9

ОНА А БАРУ Ж НЕ ОНЫ МА ЫЗДЫЛЫ3Ы

М сылмандарды бір-біріне она а барып,уан анда уанышына, жетістік пен табысына орта тасып, ал ай ысы болса оны б$лісіп, басына т#скен ауыртпашылы ын бірге к$терісу – оларды ауызбіршілігін ны айтып, с#йіспеншілігін арттырады. Ислам діні сонды тан м сылмандарды она а бару а барынша #гіттеген. Пай амбарымыз (с. .с.):

«Кім ауырған кісіге барса және Аллаһ жолындағы бауырын зиярат етсе, аспаннан бір «Шақырушы»

(періште дауыс шы арады): «Сен бір жақсы амал

жасадың. Сенің бұл қадамдарыңа нұр жаусын және жәннаттан бір орын даярлап алдың», – дейді», – деген.

Dткен заманда бір м сылман кісі Алла( жолында ы бауырыны хал-жа дайын білу #шін сапар а шы ады. Ол жолда адам кейпіндегі періштені к$реді. Ол одан: « айда барасы ?» – деп с райды. 6лгі кісі: «Алла(ты разылы ы #шін дін жолында ы бауырымды зиярат етуге (хал-жа дайын білуге) барамын», – дейді.

Періште: «Сені ол бауыры да бір шаруа бар ма?»

–деп с райды. 6лгі кісі: «Жо , мен тек Алла( жолында ол бауырымды жа сы к$ргендіктен, оны хал-жайын с рап келуге жол а шы тым», – деп жауап береді. Сонда періште: «Мен, Алла(ты са ан жіберген елшісімін. Сен б л кісіні жа сы к$ргендей, Алла( та сені жа сы к$реді»,

–деп айт ан деген исса бар.

Енді дана Пай амбарымызды (с. .с.) келесі хадистеріне к$ іл б$лейік:

«Пай амбар (с. .с.) бізге жеті нәрсені б йырды. Олар: ауру а барып жа дайын с рау, жаназа аатысу, т#шкіргенде Алла( та аланы рахметін тілеу, әлсізді ор ау, мазлум а (з лымды а шыра ан

10