Тақырып: Мемлекет аралық және жергелікті стандартизация

0. Дәрістер жоспары

1. 1. Менеджмент жүйе сапасының мемлекетаралық стандарттары.

2. 2. Менеджмент жүйе сапасының стандартизациясын арттыру.

1. Менеджмент жүйе сапасының мемлекетаралық стандарттары.

Сапа басқарудың әлемдік мемлекетаралық стандарты ИСО 9000 пакетінде көрсетілген, ол 1987 жылдың наурыз айында Мемлекетаралық организация стандартымен қабылданған.

Қазіргі кезде стандартизацияның объектілері осы мемлекетаралық стандарттардың ішінде кеңінен жайылды және тек қана сапа жүйесіндегі элементтерді ғана емес, сонымен қатар менеджмент сапасының құру модельдерін, сапаны тексеру , оны тексеретін эксперт-аудиторлардың сипаттамасын және мінездемесін қарастырады.

Мемлекетаралық қабылданған сапа жүйесін басқару, ақпаратпен қамтамасыз ету және материалдарды қайта өндіру.

Аса маңызды жұмыс методикалық акпектіде орындалған: өндіруші жақтар белгіленген, сапа жүйесінің жоспары орындалған. Сонымен қатар қазіргі кезде сапа жүйесінің стандарттарын ИСО 9000 сериалырының «Жанұясы» деп атайды. 9000 сериядан тұратын ИСО сапа жәйесінің нормаларын қадағалау үшін және бақылау үшін істелінген. Осы стандарттарға сәйкес басқа компаниялар шығарған өнімін бәсекеге қабілеттілігін, және әлемдік нарыққа ұсына алады.

Осы стандарттар мазмұнында менеджмент сапа жүйесінің модельдері, 8 шарты және бизнеске қалай әсер ететіні көрсетліген.

ИСО 9000 сериаларының стандарттары:

ИСО 9000 сонымен қатар келесі нұсқауларды қарастырады:

-бүкіл өнімге деген қатыстылық және басқа да өндіріс түрлеріне сайм келуі

-қолданудың қарапайымдылығы және қиыншылықтың болмауы, аударғанда түсінімді болуы

-менеджмент сапа жүйесін басқа процестермен ортақ болуы

-сапаның артуына және дамуына жолдар беру және оны қадағалау.

-негізгі базаның сақталуы және өзгерген жағдайда оның дұрыс болуын қадағалау. Осыған мысал ресінде космос индустриясын, автомолбиль салу және телекоомуникация мысал бола алад

-ИСО 9001:2000- менеджмент сапа жүйесіне негізіг талаптар ұсынады. Осы арқылы компания өзінің шығарған өнімімінің жарнамасын жасай алады.

-ИСО 9004:2000- осы серия сапа жүйесіндегі негізгі сұрақтарды құрайды. Осында сапаны қалай арттыру және құру идеялары бар.

ИСО 9000:2000 – серия менеджмент сапа жүйесіндегі негізгі терминдер мен сөздерді қамтиды.

-ИСО 19011- айналаны қорғау және тексеру жұмыстарының басқаруын қадағалайды және келесі құжаттарды қарастырады: ИСО 10011, ИСО 14010, ИСО 14011 және ИСО 14012. Бұл құжаттар алдында қарастырылған.

ИСО 9001-2000 менеджмент сапа жүйесіндегі кеткен қателіктерді жөндейді және бағалайды.

ИСО 9004: 2000 өндірістің жұмысының артуына көмегін жасайды және менеджмент сапа жүйесінің жалпы мақсаттарының жүзеге асуына көмегін келтіреді.Осы стандарт ИСО 9001 сериясын қарастырмайды. және ол сертификат алуға қаралмаған.

ИСО 9004 стандарты қабылданған стандарттың бірі болып саналады.

ИСО 9001 менеджмент жүйе сапасының жұмысын толығымен сипаттайды. Өндіріс бұл серия арқылы сатып алушылардың көңілін өзіне аударады. Стандарт ИСО 9004 ИСО 9001 стандартынан орын алады және менеджмент жүйе сапасының барлық жүйесін бір топқа алады. Осындай жүйенің бір топқа бірігуі негізінен менеджмент сапа жүйесінің өзгеруімен және болашақта артуымен анықталады. Өндірістегі тауардың құрамы әрқашанда өзгеріп отырады. Осы серияның негізгі мақсаты - өнімнің қаншалықты өзгергенін, арутын және стандарттан қаншалықты ауыиқығанын тексеру.

ИСО 9004 өзіндік бақылаудың моделін қарастырады. Бұл моделде өнімнің арту моделі құрылған, ол менеджмент сапа жүйесінің Европалық қайымдастығымен қабылданған. (European Foundation Quality Management)

ИСО 9000 сонымен қатар келесі нұсқауларды қарастырады:

-бүкіл өнімге деген қатыстылық және басқа да өндіріс түрлеріне сайм келуі

-қолданудың қарапайымдылығы және қиыншылықтың болмауы, аударғанда түсінімді болуы

-менеджмент сапа жүйесін басқа процестермен ортақ болуы

-сапаның артуына және дамуына жолдар беру және оны қадағалау.

-негізгі базаның сақталуы және өзгерген жағдайда оның дұрыс болуын қадағалау. Осыған мысал ресінде космос индустриясын, автомолбиль салу және телекоомуникация мысал бола алады.

Стандартизациямен айналысатын мүшеге мемлекеттік, қалалық және аймақтық стандартизация бөлімінде жетістіктерге жеткен бөлімдер жатады. Бұл орындардың негізгі атқаратын қызметі нормативтік документтерді қабылдау мен оны құрастыру және сатып алушыларға жария ету. Ол сонымен қатар басқа да көптеген қызметтіктерді атқара алады.

Қазақстанда стандартизацияның ұлттық мүшесі болып ҚР-ның Мемлекеттік комитеті болып саналады. Бұл аталған мүшелік өндіріс орындарының қызметін, сонымен қатар стандартизацияның, метрологияның және сертификацияның жұмысын қадағалайды.

ИСО 9001 стандарты қабылданған стандарттың бірі болып саналады.

ИСО 9001 менеджмент жүйе сапасының жұмысын толығымен сипаттайды. Өндіріс бұл серия арқылы сатып алушылардың көңілін өзіне аударады. Стандарт ИСО 9004 ИСО 9001 стандартынан орын алады және менеджмент жүйе сапасының барлық жүйесін бір топқа алады. Осындай жүйенің бір топқа бірігуі негізінен менеджмент сапа жүйесінің өзгеруімен және болашақта артуымен анықталады. Өндірістегі тауардың құрамы әрқашанда өзгеріп отырады. Осы серияның негізгі мақсаты - өнімнің қаншалықты өзгергенін, арутын және стандарттан қаншалықты ауыиқығанын тексеру.

ИСО 9004 өзіндік бақылаудың моделін қарастырады.

Аса маңызды жұмыс методикалық акпектіде орындалған: өндіруші жақтар белгіленген, сапа жүйесінің жоспары орындалған. Сонымен қатар қазіргі кезде сапа жүйесінің стандарттарын ИСО 9000 сериалырының «Жанұясы» деп атайды. 9000 сериядан тұратын ИСО сапа жәйесінің нормаларын қадағалау үшін және бақылау үшін істелінген. Осы стандарттарға сәйкес басқа компаниялар шығарған өнімін бәсекеге қабілеттілігін, және әлемдік нарыққа ұсына алады.

Егер де екі жақ стандартқа және сертификат бойынгша сай болса, онда бағалаудың қажеті тумайды. ИСО 9001 жаңа стандартында негізгі 4 сапалық аспект қарастырылған:

-өнімге деген сұранымды анықтау;

-өнімді проектілеу;

-проектіге сай келу;

-өнімнің өмірдік циклдда параметрлерін сақтау;

ИСО 9001 стандартының методикалық бөлімінде қабылданған негізгі нормативтік құжаттар осы аспектілерді қарастырады және орындалуының қаншалықты екенін бағалайды. Осында ең бастысы өнімі бағалау емес, оның қаншалықты сапалы екенін анықтау.

Шетелдік зерттеулердің айтуы бойынша кез-келген кәсіпорын бәсекеге қабілетті екенін көрсету ұшін ең алдымен нарықты зерттеумен айналысып, содан соң оның сапалық жағын анықтау керек.Сапа моделінің ілмегі арқылы менеджмент апа жүйесінің негізгі қызметі мен бағыттары анықталады.

Аса маңызды жұмыс методикалық акпектіде орындалған: өндіруші жақтар белгіленген, сапа жүйесінің жоспары орындалған. Сонымен қатар қазіргі кезде сапа жүйесінің стандарттарын ИСО 9000 сериалырының «Жанұясы» деп атайды. 9000 сериядан тұратын ИСО сапа жәйесінің нормаларын қадағалау үшін және бақылау үшін істелінген. Осы стандарттарға сәйкес басқа компаниялар шығарған өнімін бәсекеге қабілеттілігін, және әлемдік нарыққа ұсына алады.

Менеджмент сапа жүйесінде маркетинг аса маңызды орын алады.Өйткені кез келген өндіріс өнімді шығармас бұрын оның нарықта қандай сұранысқа ие болуын, оның тауардағы деңгейін білуі қажет. Сонымен қатар маркетинг бұр тауардың сыртқы келбетінің түсі, формасы, және сапасы қандай болуы керек екенін анықтайды. Бұнда сонымен қатар баға да аса маңызды орын алады, ол жеке қаралады.

Маркетинтік функция сатып алугылармен өзара жақсы қарым-қатынас етеді. Ол болашақта дұрыс шешімдер қабылдауға көмегн тигізеді.

ИСО 9000 мемлекетаралық стандарты сапаның деңгейін анықтайды. Кәсіпорын басшысы сапаның жақсы болуына жауап береді, оның құрылуына, кіруіне және сапа стандартына сай болуына үлесін қосады. Басшының негізгі қызметі - өнімді өндіретін жұмысшылардың құрамын тексеру. Әр басшы өз кәсіпорында жұмыстың артуын қамтамасыз ету үшін жұмысшылардың мамандық деңгейінің өсуіне және сапалық көрсеткіштерді бақылап отыруы қажет.

ИСО 9001 стандартының методикалық бөлімінде қабылданған негізгі нормативтік құжаттар осы аспектілерді қарастырады және орындалуының қаншалықты екенін бағалайды. Осында ең бастысы өнімі бағалау емес, оның қаншалықты сапалы екенін анықтау.

ИСО 9002 мемлекетаралық стандарты сапаның деңгейін анықтайды. Кәсіпорын басшысы сапаның жақсы болуына жауап береді, оның құрылуына, кіруіне және сапа стандартына сай болуына үлесін қосады. Басшының негізгі қызметі - өнімді өндіретін жұмысшылардың құрамын тексеру. Әр басшы өз кәсіпорында жұмыстың артуын қамтамасыз ету үшін жұмысшылардың мамандық деңгейінің өсуіне және сапалық көрсеткіштерді бақылап отыруы қажет.

Қазіргі кезде менеджмент сапа жүйесінің ерекщелігі оның ішкі жүйені қалпына келтіру және оны бақылау болып табылады.

Ішкі бақылау өндіріс басшысының көмегімен орындалады. Ол әрбір элементтің сапасын тексеруі қажет. Осындай тексерулер өнімде дефектінің табылуы кезінде орындалады.

Тексеруге арналған объектілер жоспарлау кезінде анықталады. Тексерудің қорытындысы бойынша өнімде кеткен дефектілердің қандай себеппен пайда болғанын және бұл дефектіге сәйкес баға қойылады. Бұл қателіктердің болашақта болмайтынына шарттар мен талаптар жасайды.

Егер де ішкі тексеру белгілі бір мамандар көмегімен жасалса, онда сапа жүйесінің бағалануы белгілі бір тәуелсіз маман қызметкерлерімен анықталады. Осы бағалаудың қорытындысы бойынша фирма қаншалықты бәсекелес екенін анықтайды.

ИСО 9002 мемлекетаралық стандарты сапаның деңгейін анықтайды. Кәсіпорын басшысы сапаның жақсы болуына жауап береді, оның құрылуына, кіруіне және сапа стандартына сай болуына үлесін қосады. Басшының негізгі қызметі - өнімді өндіретін жұмысшылардың құрамын тексеру. Әр басшы өз кәсіпорында жұмыстың артуын қамтамасыз ету үшін жұмысшылардың мамандық деңгейінің өсуіне және сапалық көрсеткіштерді бақылап отыруы қажет.

Аталған заң бойынша ақшалай кірістердің негізгі көзі болып саналады: мемлекеттік стандарттардың шығарылымы бойынша сатылымы; техникалық-экономикалық ақпараттың жалпы қазақстандық түрлері; тексеруден өткен тауар мен өнімнің каталогы; мемлекеттің бақылауымен алынған штрафтардың төленген бөлігі.Мемлекет тек қана стандартизацияның номативтік документтерін шығаратын бөлімдерге ғана емес, сонымен қатар стандарттық тексеруден өтілген өнімдерді шығаратын шаруашылық субъектілерге де көп көмек жасайды.

Бірақ та стандартизацияға сәйкес жаңа өнімді шығаратын бөлімдер мен кәсіпкерліктерге мемелекет тарапынан ерекше көмек көрсетіледі.

Сапаны тексеруде басты орынды шығындар алады. Шығындарды өндіріс басшысы толығымен қадағалап отыруы қажет. Шетелдік фирмаларда шығындар сапа жүйесінің бірден бір көрсеткіші болып табылады. Шығынды азайту – сапаны азайтумен тең болады.Америка қайымдастығында шығындар сапаның көрсеткіші болып табылады.

ИСО 9000 мемлекетаралық стандарты сапаның деңгейін анықтайды. Кәсіпорын басшысы сапаның жақсы болуына жауап береді, оның құрылуына, кіруіне және сапа стандартына сай болуына үлесін қосады. Басшының негізгі қызметі - өнімді өндіретін жұмысшылардың құрамын тексеру. Әр басшы өз кәсіпорында жұмыстың артуын қамтамасыз ету үшін жұмысшылардың мамандық деңгейінің өсуіне және сапалық көрсеткіштерді бақылап отыруы қажет.

Стандарттың қай түрі қажет және актуальділігін анықтау үшін өндірістік жақтармен қарым-қатынаста болу керек. Өйткені өндірістік жақтар стандарттың қалайша өзгергенін біліп отырады. Егер де уақыт өткен сайын нормативтік құжаттардың өзгеруі де стандарт жоспарының өзгеруіне де ықпалын жасайды. Осы кезде белгілі жақтар жиналыс өткізіп, бұл өзгерістердің қабылдауы керек.

Қазақстанда стандартизацияның ұлттық мүшесі болып ҚР-ның Мемлекеттік комитеті болып саналады. Бұл аталған мүшелік өндіріс орындарының қызметін, сонымен қатар стандартизацияның, метрологияның және сертификацияның жұмысын қадағалайды.

Алдыңғы шығындар жоспарлық шығындарды қарастырады; менелджмент сапа жүйесінің тіркелуімен; сапаны бақылау; сапаны тексеру; методиканы дайындау. Осыған бақылау шығындары және оқуға кеткен шығындар да жатады.

Бағалық шығындар сапаға кететін шығындарды құрайды. Бұл шығындар командировтық шығындарды, тексерулер мен ремонттық шығындарды, шикізатты тексеру, дефектіні жою сияқты шығындарды құрайды, Бағалық шығындарға сапаны аттестациялауға кеткен шығындар, (қызметтік шығындар) өнімді тексеру, өнімді қолдануға кеткен шығындар т.б жатады.

Ішкі қателіктерден кеткен шығындар сапаның нашарлануына әкеліп соқтырады. Ол өнімді қайтадан өндіріс орнына әкеліп қою керек.

Сыртқы әсерлерден болатын шығындар; өнімді қайта өндіру, дефектіні жоюға кеткен шығындар, сапаның нашар болуымен қатысты штрафтардың төленуі, өнімді қайта қайтарумен байланысты шығындар.

Басқа шығындар: сапалық айнымалы шығындар, байқалмаған шығындар, ақпарттық қамтамыз етуге кеткен шығындар. т.б.

Айнымалы шығындар болып қайта жөнделгу болатын шығындарды жатқызуға болады.Айнымалы шығындар сапаға кететін шығындарды құрайды. Бұл шығындар командировтық шығындарды, тексерулер мен ремонттық шығындарды, шикізатты тексеру, дефектіні жою сияқты шығындарды құрайды, Бағалық шығындарға сапаны аттестациялауға кеткен шығындар, (қызметтік шығындар) өнімді тексеру, өнімді қолдануға кеткен шығындар т.б жатады. Ол шығындар жоспарлық шығындарды қарастырады; менелджмент сапа жүйесінің тіркелуімен; сапаны бақылау; сапаны тексеру; методиканы дайындау. Осыған бақылау шығындары және оқуға кеткен шығындар да жатады.

Сыртқы шығындар шикізаттың құнын және оның болашақта әсерін анықтауы қажет.

Қаралмаған шығындар тауардың сатып алушылық көлемін қысқартады. Ол сатып алушылардың сапаның төмендігімен байланысты өнімді қайта қайтарып беруі. Өнім дефектілерімен кездеседі. Фирмалар бұл кезде ұтылып қалады. Өйткені дефекттің үлкен көлемде болғаны кезде сатып алушылар сот ісін ашады. Мұнда шығындар адвокат жалдаумен, экспертизаны төлеумен кетеді. Сатып алушылардың қанағаттануын білу үшін анкета жүргізуге болады. Онда сатып алушылардың техникалық шарттар, техникалық процестер мен материалдар, өнімнің айнадағы қоршаған ортаға сәйкестігін сұрау қажет.

Өнімнің техникалық шарттары техниканы жөндеу, қалпына келтіру, әдемілеу сияқты талаптарды қарайды.

Аппаратураға кететін шығындар ЭВМ-ның шығуымен өсті. Жоспарлау кезінде ЭВМ микропроцессорларының кірілуімен байланысты осындағы шығындардың қысқаруы мүмкін.

Сапаға кететін шығындар, өнімнің сатудағы көлемінде анықталады. Сапаның жоғары болуы да шығындардың кетуімен тікелей байланысты болады. Фирмаларда арнайы прогаммалар шығарылып жатыр. Ол программалар шығындарды қалай төмендетуге болатынынан анықтайды.

Фирма сапаға кететеін шығындарды жоспарлайды. Бағдарламаны жоспарлау, сапаны анықтаудан басталады. Әрбір жоспарда тексеру мен бақылаудың шығындары қаралыд. Осы бағдарламаны іс жұзіне асыру ұшін ЭФВ ақпараттың бағдарламасы қажет. Бухгалтерлік тексерулердің қорытындылары да маңызды орын алады. Американдық зерттеушілердің қорытындысы бойынша көптеген фирмалардың шығындары сатудың 20 %-н құрайды. Осы сан әр жыл сайын 5-7%-ке өсіп отырады. Сапаны көтеру, шығындарды 2,5 %ға дейін қысқаруын көрсетеді.

Келесі кезде менеджмент сапа жүйесінің ерекшелігі проектілеу мен техникалық ұрылымдағы ерекшелік болып табылады.

Айнымалы шығындар болып қайта жөнделгу болатын шығындарды жатқызуға болады.Айнымалы шығындар сапаға кететін шығындарды құрайды. Бұл шығындар командировтық шығындарды, тексерулер мен ремонттық шығындарды, шикізатты тексеру, дефектіні жою сияқты шығындарды құрайды, Бағалық шығындарға сапаны аттестациялауға кеткен шығындар, (қызметтік шығындар) өнімді тексеру, өнімді қолдануға кеткен шығындар т.б жатады. Ол шығындар жоспарлық шығындарды қарастырады; менелджмент сапа жүйесінің тіркелуімен; сапаны бақылау; сапаны тексеру; методиканы дайындау. Осыған бақылау шығындары және оқуға кеткен шығындар да жатады.

Бұл проектіні құру кезінде оның экологилық стандарттарға сай болуы қажет. Проектідеу кезінде тауардың таза және денсаулықққа қарсы әсерлері байқалмауы қажет.

Осы дефектілерді кеміту үшін тауарды тексеріп отыру қажет.

Тексеруге арналады:

-сатып алушылардың шарттары мен оларды сақтау жолдары;

-сапаға қатысты шарттар мен олардың техникалық талаптары;

-өнімділікке қатысты тексерулер.

Сатып алушылардың қанағаттануын білу үшін анкета жүргізуге болады. Онда сатып алушылардың техникалық шарттар, техникалық процестер мен материалдар, өнімнің айнадағы қоршаған ортаға сәйкестігін сұрау қажет.

Өнімнің техникалық шарттары техниканы жөндеу, қалпына келтіру, әдемілеу сияқты талаптарды қарайды.

Техникалық және өнімдік шарттарды қарағанда өнімнің сыртқы түрін, қаптауалы қағазын және құжаттарын тексеру керек.

Өнімді тексеру тек қана фирманың арнайы мамандары ғана емес, сонымен қатар басқа да жақ тексеруіне болады. Мүмкін осы кезде ол жақтан белгілі бір нұсқайлар мен шарттар алуға болады. Менеджмент сапа жүйесінің сапасы өнімнің тек қана осындай түрін ғана емес, сонымен қатар келешекте жаңаруын, артуын қарастыруы қажет. Осы кезде техникалық қамтамсыз ету, монтаж сияқты нәрселер тексеріледі.

Проектіні тексеру тек қана фирманың арнайы мамандары ғана емес, сонымен қатар басқа да жақ тексеруіне болады. Мүмкін осы кезде ол жақтан белгілі бір нұсқайлар мен шарттар алуға болады. Менеджмент сапа жүйесінің сапасы өнімнің тек қана осындай түрін ғана емес, сонымен қатар келешекте жаңаруын, артуын қарастыруы қажет. Осы кезде техникалық қамтамсыз ету, монтаж сияқты нәрселер тексеріледі.

Фирма сапаға кететеін шығындарды жоспарлайды. Бағдарламаны жоспарлау, сапаны анықтаудан басталады. Әрбір жоспарда тексеру мен бақылаудың шығындары қаралыд. Осы бағдарламаны іс жұзіне асыру ұшін ЭФВ ақпараттың бағдарламасы қажет. Бухгалтерлік тексерулердің қорытындылары да маңызды орын алады. Американдық зерттеушілердің қорытындысы бойынша көптеген фирмалардың шығындары сатудың 20 %-н құрайды. Осы сан әр жыл сайын 5-7%-ке өсіп отырады. Сапаны көтеру, шығындарды 2,5 %ға дейін қысқаруын көрсетеді.

Нұсқауды тексеру тек қана фирманың арнайы мамандары ғана емес, сонымен қатар басқа да жақ тексеруіне болады. Мүмкін осы кезде ол жақтан белгілі бір нұсқайлар мен шарттар алуға болады. Менеджмент сапа жүйесінің сапасы өнімнің тек қана осындай түрін ғана емес, сонымен қатар келешекте жаңаруын, артуын қарастыруы қажет. Осы кезде техникалық қамтамсыз ету, монтаж сияқты нәрселер тексеріледі.

Менеджмент сапа жүйесінде сонымен қатар сатып алушымен қарым-қатынасын бағалау қажет. Өйткені фирманың өнімді шығаруы осыған байланысты болып келеді.

Менеджмент сапа жүйесінде басқарушы өнімнің сапалық жағын қатаң түрде бақылап отыруы қажет. Осы мақсатқа орай сапаның төмендігін алдын ала көру болып табылады. Осы қарым-қатынас өндірістің бүкіл кездерінде болуы қажет. Ол шетелдік фирмаларда кеңінен таралған. Проектіні тексеру тек қана фирманың арнайы мамандары ғана емес, сонымен қатар басқа да жақ тексеруіне болады. Мүмкін осы кезде ол жақтан белгілі бір нұсқайлар мен шарттар алуға болады. Менеджмент сапа жүйесінің сапасы өнімнің тек қана осындай түрін ғана емес, сонымен қатар келешекте жаңаруын, артуын қарастыруы қажет. Осы кезде техникалық қамтамсыз ету, монтаж сияқты нәрселер тексеріледі.

Басқа да жолдар құрылады: шикізат өндірушіні дайын өнімді шығаруға шақыру, өндірушінің нұсқауларын техникалық жағынан бағалау, және нұсқауларды жүзеге асыру. Сонымен қатар өнімнің сапасы жайлы көрсеткіштерді тіркеп отыру қажет.

Қорытындыда реклама туралы, қайтару, сатып алушылармен болған мәселелер үш бағытқа тексеріледі: проектіні қайта-қайта тексеру, қайта жөндеу іс-шараларын қарастыру, өнімді сату.

Проектіні тексеру тек қана фирманың арнайы мамандары ғана емес, сонымен қатар басқа да жақ тексеруіне болады. Мүмкін осы кезде ол жақтан белгілі бір нұсқайлар мен шарттар алуға болады. Менеджмент сапа жүйесінің сапасы өнімнің тек қана осындай түрін ғана емес, сонымен қатар келешекте жаңаруын, артуын қарастыруы қажет. Осы кезде техникалық қамтамсыз ету, монтаж сияқты нәрселер тексеріледі.

Өнімді тексеру тек қана фирманың арнайы мамандары ғана емес, сонымен қатар басқа да жақ тексеруіне болады. Мүмкін осы кезде ол жақтан белгілі бір нұсқайлар мен шарттар алуға болады. Менеджмент сапа жүйесінің сапасы өнімнің тек қана осындай түрін ғана емес, сонымен қатар келешекте жаңаруын, артуын қарастыруы қажет. Осы кезде техникалық қамтамсыз ету, монтаж сияқты нәрселер тексеріледі.

Осы менеджмент сапасының негізгі ерекщелігі басқа өндірушілерді белгілеу болып табылады. Ол шетелдік фирмаларда кеңінен таралған.

Экономикасы зор дамыған елдерде өндірушілердің сайысы болып отырады. Сайысты женген өндірушілер бір-бірімен ұзақ мерзімге арналған шарт-келісім жасайды. Осында арнайы бағдарламалар қарастырылады, қаржылық көмек, сенімділік болады.

АҚШтарының фирмалары менеджмент сапа жүйесінің өнімін бағалап отырады. Ол процедура сертификат деген атауға ие болджв. Фирма-сатып алушы арнайы стандарттарды шығарады. Егер де бұл келісім-стандарт дұрыс құрылса, онда фирма ол өндірушімен ұзақ ерзімдік келісім құрайды. Осы менеджмент сапасының негізгі ерекщелігі басқа өндірушілерді белгілеу болып табылады. Ол шетелдік фирмаларда кеңінен таралған. Проектіні тексеру тек қана фирманың арнайы мамандары ғана емес, сонымен қатар басқа да жақ тексеруіне болады. Мүмкін осы кезде ол жақтан белгілі бір нұсқайлар мен шарттар алуға болады. Менеджмент сапа жүйесінің сапасы өнімнің тек қана осындай түрін ғана емес, сонымен қатар келешекте жаңаруын, артуын қарастыруы қажет. Сонымен қатар фирманың сатып алушылардың жағдайы туралы ақпаратты білуі де фирманың деңгейін орасан зор көтереді. Бұнда арнайы бағдарламалар құрылады. Олар жаңа жұмыскерлер мен білікті мамандарға түсінікті болуы керек.

Осы кезде техникалық қамтамсыз ету, монтаж сияқты нәрселер тексеріледі.

Басқа да жолдар құрылады: шикізат өндірушіні дайын өнімді шығаруға шақыру, өндірушінің нұсқауларын техникалық жағынан бағалау, және нұсқауларды жүзеге асыру. Сонымен қатар өнімнің сапасы жайлы көрсеткіштерді тіркеп отыру қажет. Орталық талап болып жұмысшылардың техника мен инструменттерді қолдана білуі болып табылады. ИСО 9001 стандартының методикалық бөлімінде қабылданған негізгі нормативтік құжаттар осы аспектілерді қарастырады және орындалуының қаншалықты екенін бағалайды. Осында ең бастысы өнімі бағалау емес, оның қаншалықты сапалы екенін анықтау.

Егер де фирмаға жаңа сатушы-өндіруші керек болса, онда сапа жүйесінің қалпы осыған сай келеді. Сондықтан да да әр фирманың мақсаты- сертификатты және стандартты болу. Ол келешекте бәсекеге қабілетті болуына және нарықтағы деңгейінің тұруына септігін тигізеді.

Өндруші-сатушы фирмалармен қарым-қатынас жасағанда келісім шарттарының орындалуы толығымен қажет болуы тиіс. Орындалмаған жағдайда штрафтар мен пенялар қолданылуы ықтимал.

АҚШ фирмалары өз өнімдерінің сапасын жоғарылату үшін әрқашан аттестация жасап отырады. Ол дайын өнімнің бірден-бір көрсеткіші болып табылады.

Қарама-қайшы жағдайлардың болмауы үшін сапаның тексерілу жолдары толығымен анықталуы қажет.

ИСО 9004 стандарты мамандарды дайындау бөлімдерін қарастырады. Мамандарды дайындау жұмысшылардан басталып, басшыға дейін өткізілуі тиіс. Басшылық ететін мамандар үшін менеджмент сапа жүйесінің мәнін білуі маңызды орын алады. Орталық талап болып жұмысшылардың техника мен инструменттерді қолдана білуі болып табылады. ИСО 9001 стандартының методикалық бөлімінде қабылданған негізгі нормативтік құжаттар осы аспектілерді қарастырады және орындалуының қаншалықты екенін бағалайды. Осында ең бастысы өнімі бағалау емес, оның қаншалықты сапалы екенін анықтау.

Шетелдік зерттеулердің айтуы бойынша кез-келген кәсіпорын бәсекеге қабілетті екенін көрсету ұшін ең алдымен нарықты зерттеумен айналысып, содан соң оның сапалық жағын анықтау керек.

Ондай орташа топтарға құжатты түсінуге және техникалық қайіпсіздікті білуі қажет. Осында жұмысшылардың аттестациясын жасау керек. Проектінгі тексеретін және қолданатын мамандарға арнайы аттестация өткізу қажет.

Сапалы жұмысты игеру мамандарды дайындау болып табылады. Бұл мамандар алдында тұрған мәселерді шеше білуі зор. Сонымен қатар фирманың сатып алушылардың жағдайы туралы ақпаратты білуі де фирманың деңгейін орасан зор көтереді. Бұнда арнайы бағдарламалар құрылады. Олар жаңа жұмыскерлер мен білікті мамандарға түсінікті болуы керек.

Қауіпсіздік жөніндегі айрықша талаптары бар өнімдерге сертификат тек өнімнің барлық санитарлық, фитосанитарлық және гигиеналық талаптарға сай келгенде және олардың қауіпсіздігін дәлелдейтын басқа да құжаттардың бар болғанында ғана беріледі. Сертификатты алардың алдында барлық өлшеуіш құралдар міндетті түрде мемлекеттік метрологиялық баұылаудан өту қажет. Бұл ережелер мемлекеттік және импортталатын өнімдерге қойылады.

Сай келу сертификаттың жұмыс істеу уақытын сертификация жөніндегі орган орнатады, бірақ үш жылдан аспау керек.

Өнімнің сертификатталған жөніндегі ақпаратты техникалық өнімсеріктес құжаттардан білуге болады.

д) Сай келу белгісін қолдану

Өндіруші мемлекеттік сертификация жөніндегі органнан рұқсаттама алғаннан кейін ғана өз өнімін сертификат маркалауына ғана мүмкіндік алады. Әдетте әр жүйеде өз таңбасы болады.

г) Сертификатталған өнімге жасалатын инспекциялық бақылау

Егер сертификациялау жүйесімен қарастырылатын болса, сертификаттың қызмет ету мерзімінде, ал сай келу белгісін жылына бір рет тексеріледі. Бақылау формасы ол әрдайым және мерзімсіз тексерулер, өнімдер біреуін сынақтан өткізгенде анықталады.

Инспекциялық бақылаудың күрделігі мен қаталдығы әдетте өнімнің қаншалықты қауіпті екендігінде, өндірістің тұрақтылығына, өндірістің көлеміне, сапамен қамтамассыз ету жүйесінің бар болуына байланысты болып келеді.

Мерзімнен тыс тексерулер тұтынушылар жағынан сапаға қойлытын талаптардың орындалмауы жағынан шағымдардың түскен жағдайда жасалады.

Инспекциялық бақылаудың қорытындылары актпен тіркеліп сертификаттау жөніндегі органдарда сақталады. Ол орган қажет болған жағдайда сертификат жұмысын тоқтатуға құқығы бар. Сертификат жұмысын жандандыруға өндірушінің өнімнің жақсартылған нұқасын акендеде де мүмкін болады. Басқы жақдайда сертификат жұмысы бірден тоқтатылады.

ж) Коррекциялық шаралар

Сай келу белгісін орнатқанда, өнімнің бұл талаптарға сай келмеген жағдайда жасалады.

Шараны сертификаттау жөніндегі орган бекітеді. Кейін орган коррекциялық шаралардың орындалу уақытын белгілейді және олардың өту жағдайларын бақылайды. Өнім өндірушісі бұл жағдайда тұтынушыларды бұл өнімді өолданғандағы қауіптілігін ескерту керек. Егер коорекциялық шаралар оңтайлы натижеге акелсе онда сертификаци жөніндегі орган өндірушінің өнімнің басқа маркировкасын қолдануын талап етеді. Коррекциялық шараларды орындамаған, нашар орындаған жағдайларда: сертификат және сай келу белгісіне берілетін лицензия кері қайтарфылады.